Algemeen letterkundig lexicon

archief-1

Etym: Gr. archeion = overheid; bij uitbreiding: overheidsbescheiden; later: bescheiden in het algemeen.

Het geheel der bescheiden, ambtshalve ontvangen of opgemaakt door een bestuur of zelfstandig handelend functionaris en naar hun aard bestemd om onder dat bestuur of die functionaris te berusten. Een persoonlijk archief bevat de bescheiden van een particulier persoon. Een familiearchief is een combinatie van persoonlijke archieven. Een huisarchief is een combinatie van persoonlijke en/of familiearchieven, horend bij eenzelfde huis. In tegenstelling tot een bibliotheek en een museum is een archief dus geen toevallige verzameling.

Het dynamische, nog niet afgesloten archief wordt geordend volgens een registratuurplan. Voor het statische archief is het structuurbeginsel algemeen aanvaard, d.w.z. dat de historisch bepaalde structuur niet verstoord mag worden of – als dat wel gebeurd is – weer hersteld moet worden volgens het bestemmings-, herkomst- of restauratiebeginsel. Archieven kunnen toegankelijk gemaakt worden door een inventaris, een regestenlijst, een index-1 of een klapper.

De voor het literair-historisch onderzoek belangrijkste afdelingen van een archief zijn de doop-, trouw- en begraafregisters (DTB's) of na 1811 de burgerlijke stand (BS), de rechterlijke archieven (RA), notariële archieven (NA), weeskamerarchieven, de archieven van de overheden met o.a. resolutieboeken en stadsrekeningen en de gildenarchieven.

Veel particuliere archivalia (archiefstukken) bevinden zich ook in de handschriftenverzamelingen van musea en bibliotheken. Digitale toegang tot archieven in Nederland en Vlaanderen biedt Archiefnet.

Lit: W.J. Formsma & B. van ’t Hoff, Repertorium van inventarissen van Nederlandse archieven (1965²) • W. Wijnaendts van Resandt, Repertorium DTB (1980²) • E.P. de Booy & G.M.W. Ruitenberg, Zorg voor het familiearchief (1995) • F.C. Hartman, Handleiding voor het ordenen en beschrijven van archieven van verenigingen en instellingen (1995) • Y. Bos-Rops e.a., Archiefwijzer. Handleiding voor het gebruik van archieven in Nederland (2005³) • R.C. Head, Making archives in early modern Europe. Proof, information, and political record-keeping, 1400–1700 (2020).

archetype-2

archief-2