Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Algemeen letterkundig lexicon (2012-....)

Informatie terzijde

Titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon
Afbeelding van Algemeen letterkundig lexiconToon afbeelding van titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave




Downloads

Lexicon van drama en theater (5.97 MB)

Lexicon van de poëzie (8.51 MB)

Lexicon van de retorica (3.19 MB)

Lexicon van de verhaalkunst (6.00 MB)

Lexicon van literaire genres (18.94 MB)

Lexicon van de literatuurgeschiedenis (22.09 MB)

Lexicon van de algemene literatuurwetenschap (4.89 MB)

Lexicon van handschriftenkunde, boekwetenschap en editietechniek (23.36 MB)

XML (11.77 MB)

tekstbestand



Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Algemeen letterkundig lexicon

(2012-....)–Anoniem Algemeen letterkundig lexicon–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

civilité

Etym: Fr. beschaving, wellevendheid, fatsoen; genoemd naar het uit deze letter gezette boek van Erasmus over hoe de jeugd zich dient te gedragen, La civilité puérile, Antwerpen: Ameet Tavernier, 1559.

Term uit de typografie voor de in 1557 door Robert Granjon in Lyon gesneden drukletter die lijkt op de in die tijd door de Franse dichters gebruikte schrijfletter, een gotische cursief. De nieuwe drukletter moest de nationale vervanger worden van de humanistische cursief. Aanvankelijk echter werd de civilité vooral gebruikt voor schoolboekjes van protestantse strekking, ook heel snel – al in 1558 – door Plantijn in Antwerpen. In de Nederlanden is de civilité vooral verspreid in de vorm zoals Ameet Tavernier hem nagesneden had, niet alleen voor protestants getinte stichtelijke werken en schoolboeken, maar vooral voor de typografische schrijfboeken (typografisch schrijfboek) uit de periode ±1560-1585, voorbeeldboeken waaruit men door zelfonderricht kon leren schrijven. Vóór de uitvinding van de civilité moesten schrijfboeken gesneden worden; nu konden ze – veel goedkoper! – gezet worden.

In Noord-Nederland bleef de civilité lang in zwang dankzij de voorkeur voor deze letter van de Leidse stadssecretaris Jan van Hout, die voor veel officiële Leidse publicaties de civilité gebruikte, en dankzij de Leidse drukkerij van Plantijn. Voor overheidspublicaties, populaire literatuur en schoolboeken werd tot in de 19de eeuw dit gotische lettertype gebruikt. In 17de-eeuwse lied- en emblemataboeken treft men de civilité vaak aan naast andere gotische lettertypen en naast de romein.



illustratie
Voorbeeld van een civilité (1578). [bron: W.Gs Hellinga, Kopij en druk in de Nederlanden (1962), p. *45]


Lit: L. Willems Az., ‘Ameet Tavernier en de invoering der civilité-letter in Zuid-Nederland’ in Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen 5 (1907), p. 241-263 • M. Sabbe & M. Auchin, Die Civilité-Schriften des Robert Granjon in Lyon und die flämischen Drucker des 16. Jahrhunderts (1929) • H. Carter & H.D.L. Vervliet, Civilité types (1966) • H. de la Fontaine Verwey, ‘Het XVIe eeuwse boek’ en ‘Typografische schrijfboeken. Een hoofdstuk uit de geschiedenis van de civilité-letter’ in id., Uit de wereld van het boek, dl. 1 (19762), p. 26-39, 133-160 • K. Gnirrep, ‘Drukken of het geschreven staat: Jan Baptist Houwaert en de civilité’ in P. Visser (red.), Scripta manent. Drukletters over schoonschrift of een vriendenboekje van collega's aangeboden aan drs. A.R.A. Croiset van Uchelen (...) (1997), p. 10-17.

citybook clandestiene literatuur
thematisch veld:

Boek en boekwetenschap
Lettermateriaal, interpunctie en andere tekens

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken