Algemeen letterkundig lexicon

ar(r)itmie

Etym: Gr. arrhythmia = gebrek aan regelmaat, afwezigheid van ritme.

Term uit de prosodie voor een verschijnsel binnen de metrische poëzie (metrum), waarbij de lezer een afwijking van de normale metrische opbouw ervaart als strijdig met de vereiste ritmische (ritme) principes. Het constateren van zo’n afwijking kan alleen wanneer de metrische opbouw in poëzie de normale is, zoals bijv. in de klassieke Oudheid of in het renaissancevers. Voorbeelden van aritmie kan men aantreffen in het acefalisch vers, een polymetrisch (polymetrie) gedicht, of in strofen met regels van ongelijke lengte. De volgende regels uit het gedicht ‘Zwemmende’ van Geerten Gossaert kunnen dat illustreren:

De zee is in rust en de wind uit het zuien, bij ’t dagen des zomerschen morgens
verstild,
Is melodieus van het diepe gemurmel,
Dat haar evene reven
Doortrilt.
(G. Gossaert, Experimenten, 1949¹¹, p. 1).

Een verschil met antimetrie is het feit dat bij het laatste geen verandering plaats vindt in de strofenbouw, maar slechts in wijziging van een klemtoon (accent) (bijv. daling i.p.v. heffing) of van een versvoet.

Lit: Ph. Hobsbaum, Metre, rhythm and verse form (1996) • N. Fabb, Language and literary structure: the linguistic analysis of form in verse and narrative (2002).

aquatint

arabeske