Algemeen letterkundig lexicon

elegisch distichon

Etym: Gr. elegos = treur-/klaaglied, dodenklacht; dis-tichon = twee-regelig vers.

Aanduiding voor de elegie in de vorm van een distichon (vaak een dactylische hexameter gevolgd door een pentameter) als zelfstandig geheel of als onderdeel van een groter gedicht. Het was de geëigende versvorm voor de elegie in de Oudheid. Een bekend voorbeeld vinden we in de Tristia van Ovidius, I,3, waarvan de eerste vier versregels als volgt luiden (opname W. Stroh, Proben lateinischer Verskunst):

Cum subit illius tristissima noctis imago,
qua mihi supremum tempus in urbe fuit,
cum repeto noctem, qua tot mihi cara reliqui,
labitur ex oculis nunc quoque gutta meis.
(Komt mij het beeld van die ramp, dat dramatische uur weer voor ogen,
uur waarin ik voor het laatst Rome, mijn wereld, mocht zien,
toen ik des nachts van zoveel dat mij lief was, heb afscheid genomen,
parelen, na zoveel tijd, tranen opnieuw op mijn wang.)
(Ovidius, Tristia. Ballingschapsgedichten, vert. W.A.M. Peters, 1995, p. 29-30)

In later eeuwen werd de elegie niet meer uitsluitend in de vorm van het distichon geschreven, zoals op zijn beurt het distichon niet langer uitsluitend gebruikt werd voor de elegie. Een nagalm van het elegisch distichon vindt men soms bij auteurs die het distichon  beoefenden, zoals Huygens, Staring, De Genestet, C. Vosmaer, Verwey en Adama van Scheltema.

In het volgende kwatrijn van Adama van Scheltema, uit de Gevleugelde spreuken, opgebouwd uit disticha die men in technische zin als elegisch distichon kan aanmerken, zou men een ‘elegische toon’ kunnen waarnemen:

Waak en zie toe! hoed uw hartsgeweld door dit vijandelijk leven,
Spil geen gedachte, geen daad - mors niet met uw gemoed
Weet dat de vruchtbaarste gronden één vruchtbaar gewas maar doen rijpen -
En dat het zaad van uw geest meer telt dan dat van uw bloed!
(C.S. Adama van Scheltema, VG, 1962, p. 364)

Lit: A. Thill (red.), L'élégie romaine: Enracinement, thèmes, diffusion (1980) • G. Catanzaro & F. Santuzzi, La favolistica latina in distici elegiaci (1991).

elegie

elegisch kwatrijn zie elegische stanza