Algemeen letterkundig lexicon

misdaadliteratuur

Overkoepelende term voor romans of verhalen over één of meer misdadigers of misdaden (meestal moorden, vandaar ook wel krimi genoemd). Doorgaans maakt men onderscheid binnen dit type literatuur tussen de detectiveroman of speurdersroman, de politieroman en de dossierroman. Om de spannende werking worden misdaadromans samen met de spionageroman tot de thrillers gerekend.

Voorlopers van dit genre vindt men reeds in de 18^de eeuw in ´criminal biographies´ (bijv. Defoe, Moll Flanders, 1722; Fielding, Jonathan Wild, 1743) en in reeksen als de Newgate Calander (1773 e.v.) en de Causes célèbres et intéressantes (1734 e.v.). In de loop van de 19^de eeuw (E.A. Poe, Eugène Sue) kreeg de misdaadroman een belangrijke variant met het detectiveverhaal, waarbij de klemtoon verschoof naar de ontmaskering van de misdadiger. Het genre werd vaak tot de triviaalliteratuur of de lectuur gerekend, maar ook veel gecanoniseerde literatuur kan men misdaadromans noemen, zoals Dostojevski’s Misdaad en straf (1866) en Faulkners Light in August (1932). En omdat ook bekende auteurs als Simon Vestdijk en Ab Visser zich met het genre bezighielden zijn de grenzen met de bellettrie erg vervaagd.

Bekende 20^ste-eeuwse schrijvers van misdaadliteratuur zijn Simenon, Agatha Christie, Dorothy L. Sayers, John le Carré en Ian Fleming. Een zogenaamde ‘hardboiled’-variant werd geschreven door o.m. D. Hammett, R.T. Chandler, M.Spillane en P. Highsmith. In het Nederlandse taalgebied vertegenwoordigen o.m. Havank, R. Ferdinandusse, Th. Ross, J.W. van de Wetering, J. Geeraerts, R. Appel en P. Aspe het genre.

Misdaadverhalen maken een belangrijk deel uit van het fictieaanbod. Ze worden ook intensief van commerciële ondersteuning voorzien. Zo zijn er initiatieven als de ‘Zomer van het spannende boek’ en prijzen als ‘De Gouden Strop’, de Havank-trofee en de Hercule Poirotprijs. Het weekblad Vrij Nederland geeft regelmatig een detectivebijlage uit. Auteursnamen zijn soms merknamen geworden, zoals Henning Mankel, Nicci French, Pieter Aspe en Baantjer. Het genre heeft ook grote bekendheid gekregen door televisieseries en verfilmingen. Bijzonder succesrijk is de Millennium Trilogie (Mannen die vrouwen haten, 2006; De vrouw die met vuur speelde, 2007; Gerechtigheid, 2008) van de Zweedse journalist Stieg Larsson die ook in de verfilming een groot publiek bereikte.

Sinds 1980 bestaat er een speciaal tijdschrift voor het genre: Thrillers en detectives, een onafhankelijk tijdschrift voor misdaadliteratuur. Voorts is er een genootschap voor Nederlandse en Vlaamse misdaadauteurs.

Lit: J. Symons, Moord en doodslag. Een geschiedenis van het misdaadverhaal (1976) • M. Bronkhorst, Moordboeken. De Nederlandse misdaadroman 1900-1984. Een bibliografie (1984) • J. Atkins, The British spy novel (1984) • Feit en fictie in de misdaadliteratuur (ca. 1650-ca. 1850) (1985) • Nederlandse misdaadliteratuur, speciaal nummer van Bzzlletin 14 (1985-1986), 137 • S.R. Munt, Murder by the book? Feminism and the crime novel (1994) • J.C. Roosendaal e.a. (red.), Moorden met woorden: honderd jaar Nederlandstalige misdaadliteratuur (2000) • D. de Laet, Daar is de dader! Vlaamse krimi-bibliografie 19^e en 20^e eeuw (2002) • L. de Vos, Schrillers: de stille, de stoere en de schoft: aanzet tot een beknopte geschiedenis van het Vlaamse misdaadverhaal 1898-2003 (2003) • P. Nusser, Der Kriminalroman (2003³) • Moord  & doodslag: over misdaadliteratuur, speciaal nummer van Vlaanderen 53 (2004), 302 • J. van Cann, Moordgids: het spannende boek in de lage landen (2004) • S. Verheijen & K. Moelands, Crimezone: het beste van de hedendaagse misdaadliteratuur (2005) • W. van Eyle & A. van Ee, Lexicon Nederlandstalige misdaadauteurs (2008) • Ch. Rzepka & L Horsley (red.), A companion to crime fiction (2010) • Br. Nicol, P. Pulham & E. McNulty (red.), Crime cultures. Figuring criminality in fiction and film (2010) • R. Bradford, Crime fiction: A very short introduction (2015) • L. Nilsson, D. Damrosch & Th. D'haen (red.), Crime fiction as world literature (2017).

mirakelspel

mise-en-abyme