Algemeen letterkundig lexicon

expressie

Etym: Lat. ex-primere = uit-persen, uit-drukken, weergeven.

Het zintuiglijk waarneembaar maken van iets innerlijks, inzonderheid van gevoelens en oordelen. In sommige perioden, bijv. de romantiek, hechtten kunstenaars en critici veel waarde aan de expressie, en gaf men prioriteit aan het scheppingsproces (vgl. genie) en aan de auteurspoëtica boven categorieën als de tekst (autotelisch), de wereld (buitentekstuele werkelijkheid) of de lezer (pragmatiek). Met de adjectief-variant ‘expressief’ wordt veelal dat type teksten aangeduid dat - in tegenstelling tot persuasieve teksten - gevoelens en oordelen van de schrijver tot uiting brengt, zoals gebeurt in lyriek of in een genre als het dagboek. Sommigen, zoals Preminger, verstaan onder de term ‘expression’ datgene wat in de retorica gerekend wordt tot het terrein van de elocutio. Een specifieke vorm hiervan is de klankexpressie.

Synoniem: uitdrukking. Zie ook declamatie en expressionisme.

Lit: H. Lausberg, Handbuch der literarischen Rhetorik (1990) • A. Preminger, The new Princeton encyclopedia of poetry and poetics (1993) • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, Bd 3 (1996), kol. 160-163.

expositio zie expositie

expressionisme