Algemeen letterkundig lexicon

zetfout

Term uit de drukkerswereld voor een fout ontstaan tijdens het zetten van een tekst door de zetter in de zethaak. Zetfouten kunnen het gevolg zijn van verkeerd grijpen van de zetter in de letterkast, maar zijn doorgaans te wijten aan een distributiefout. Dikwijls bestaat een zetfout uit het omgekeerd plaatsen van een letterstaafje in de zethaak, hetgeen resulteert in een letter die op z'n kop is afgedrukt. Deze laatste soort zetfouten is gemakkelijk te herkennen door de lezer, behalve waar het op z'n kop afdrukken van een ‘n’ of een ‘u’ een niet onzinnig woord in een niet onzinnige context oplevert, bijv. ‘Het uitdenken/uitdeuken van een auto is een vermoeiende bezigheid’.

Een zetfout moet duidelijk onderscheiden worden van een drukfout die ontstaat tijdens het drukproces en meestal reeds gecorrigeerd wordt na een proefdruk. Correctie van zetfouten vindt plaats op de drukproef met behulp van correctietekens. Correctie achteraf vindt plaats door middel van een lijstje errata. In het verleden werd vaak gecorrigeerd zonder de kopij, wat dan weer tot een Verschlimmbesserung kon leiden. Bij het collationeren van exemplaren van boeken uit de periode van de handpers treft men vaak nog ongecorrigeerde vellen aan die vanwege de hoge papierprijs niet zijn weggegooid, maar gewoon mee gebonden.

Lit: W.Gs Hellinga, Kopij en druk in de Nederlanden (1962), p. 129, 140 • B. Kruitwagen, 'Het zetfoutenduiveltje' in Uit de typografische kruidtuin (1962), p.m 85-100 • F.A. Janssen, Zetten en drukken in de achttiende eeuw (1986²) • K.F. Treebus, Tekstwijzer (1983²), p. 224.

zelfspot

zethaak