roman fleuve

Etym: Fr. tijdperkroman (doorstromend in vele delen < fleuve = stroom).

Literair-kritische  term voor een omvangrijke roman of reeks romans (trilogie, tetralogie, romancyclus) waarin de ontwikkeling van één of meer personages wordt beschreven. Doorgaans heeft de roman fleuve een groot tijdsverloop en wordt er een brede schildering in gegeven van de historisch-maatschappelijke omstandigheden waarin de personages leven. Vaak ook worden verschillende intriges met elkaar vervlochten in deze roman(s). Niettemin is het onderscheid tussen roman fleuve en romancyclus niet altijd duidelijk aan te geven. Dikwijls worden de termen als synoniemen behandeld (in Duitsland spreekt men bijv. van Zyklenroman, in Frankrijk van roman cycle).

De term ‘roman fleuve’ zou afkomstig zijn van Romain Rolland, een van de belangrijke vertegenwoordigers van het genre. In de literaire kritiek wordt onderscheid gemaakt tussen de roman fleuve rond één centraal personage (een soort uitgewerkte ontwikkelingsroman, zoals Jean-Christophe (1904-1912) van Romain Rolland), de familieroman waarin tenminste drie generaties aan bod komen (bijv. Les Thibault (1922-1940) van R.M. du Gard) en de zgn. ‘roman de l’humanité’ die een ruimer maatschappijbeeld oproept (bijv. Les hommes de bonne volonté (1932-1947) van Jules Romains).

Als voorbeelden van de roman fleuve worden in de literaire kritiek o.m. genoemd Thomas Manns Buddenbrooks (1922), Marcel Prousts Á la recherche du temps perdu (1908-1922), I. Querido’s Jordaan cyclus (4 dln, 1912-1924), Nagieb Mahfoez’ trilogie Tussen twee paleizen, Paleis van verlangen en De suikersteeg (1956-1957) en Anthony Powells A dance to the music of time (12 dln, 1951-1975). Een recent voorbeeld uit de Nederlandstalige literatuur is Erik de Vlamincks Het schismatieke schrijven (6 dln, 2005).

Benamingen die men in verband met de roman fleuve vaak kan aantreffen zijn naast familieroman of ontwikkelingsroman ook zedenroman en tijdroman.

Lit: J.-F. Massol, ‘La nouvelle et le roman-fleuve: á propos de Martin du Gard’ in Poétique 20 (1990), p. 63-75 • L. Felber, Gender and genre in novels without end: the British roman-fleuve (1995).