Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Algemeen letterkundig lexicon (2012-....)

Informatie terzijde

Titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon
Afbeelding van Algemeen letterkundig lexiconToon afbeelding van titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave




Downloads

Lexicon van drama en theater (5.97 MB)

Lexicon van de poëzie (8.51 MB)

Lexicon van de retorica (3.19 MB)

Lexicon van de verhaalkunst (6.00 MB)

Lexicon van literaire genres (18.94 MB)

Lexicon van de literatuurgeschiedenis (22.09 MB)

Lexicon van de algemene literatuurwetenschap (4.89 MB)

Lexicon van handschriftenkunde, boekwetenschap en editietechniek (23.36 MB)

XML (11.77 MB)

tekstbestand



Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Algemeen letterkundig lexicon

(2012-....)–Anoniem Algemeen letterkundig lexicon–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

synesthesie

Etym: Gr. sun-aesthanesthai = samen waarnemen.

Term uit de stijlleer voor die vorm van metaforisch taalgebruik (zie metafoor) waarbij ervaringen uit verschillende zintuiglijke gebieden (bijv. oog en tastzin) met elkaar worden verbonden, meestal op grond van een gevoelsovereenkomst. In het symbolisme, dat de neiging had alles met alles te verbinden, functioneerde de synesthesie op een specifieke manier. Een bekend voorbeeld van synesthesie is Baudelaires sonnet 'Correspondances' (uit de bundel Les fleurs du mal, 1861) met o.m. volgende versregels:

Les parfums, les couleurs et les sons se répondent.
Il est des parfums frais comme des chairs d’enfant,
Doux comme les hautbois, verts comme les prairies.
(Baudelaire, Oeuvres complètes, Bibliothèque de la Pléiade, 1961, p. 11)

In de Nederlandse literatuur was de synesthesie overigens een geliefde stijlfiguur van de Tachtigers (bijv. in Mei van Gorter, het proza van Van Deyssel, enz.). Zo schrijft Kloos in zijn sonnet ‘Madonna’ over ‘Den zilvren toon, die van twee lippen vliet’ (De Nederlandsche Spectator, 11/12, 1882, p. 49). Ook het modernisme biedt menig voorbeeld, zoals:

Van kleuren, die rillen in d’adem
Der geurende herten
(P. van Ostaijen, VW Poëzie, dl. 1, 1979, p. 44)

De Vijftiger Lucebert spreekt van het ‘oorverdovend zonlicht’ aan het slot van zijn bekende ‘Ik tracht op poëtische wijze’ (G. Komrij, De Nederlandse poëzie van de negentiende en twintigste eeuw in duizend en enige gedichten, 1979, p. 838).

Uiteraard vindt men deze stijlvorm ook in het dagelijks taalgebruik terug (bijv. ‘warme kleuren’). Sommige gevallen zijn zo afgesleten dat men de beeldspraak niet meer als zodanig ervaart, zoals in het cliché ‘klankkleur’ ter aanduiding van het begrip timbre.

Een specifieke vorm van synesthesie is de zgn. ‘audition colorée’.

Lit: G. Kazemier, In de voorhof der poëzie (1965), p. 126 e.v. • C.E. Osgood, 'The Cognitive Dynamics of Synesthesia and Metaphor' in Review of research in Visual Arts Education 7 (1981) 2, p. 56-80 • C. van Dongen e.a., ‘Synesthesieën bij Huysmans’ in Forum der letteren 23 (1982), p.10-123 • S. Odin, 'Blossom scents take up the Ringing. Synaesthesia in Japanese and Western Aesthetics' in Soundings 69 (1986) 3, p. 256-281 • P. Hadermann, ‘Synästhesie: Stand der Forschung und Begriffsbestimmung’ in U. Weisstein (red.), Literatur und Bildende Kunst (1992), p. 54-72 • H. Parret, ‘(Syn)esthési Arts Educationes du visible’ in Versus 65/66 (1993) p.59-70 • J.L. Cupers (red.), Synesthésie et rencontre des arts (2012) • P. Gordon, Synaesthetics. Art as synaesthesia (2019).

synerese synfunctie zie autofunctie/synfunctie
thematisch veld:

Begrippen uit de esthetica
Interartistieke overeenkomst of wedijver

Moderne stilistiek en taalkunde
Beeldspraak: metafoor

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken