Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
DBNL - Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
DBNL - Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

Hoofdmenu

  • Literatuur & Taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw

meer over deze tekst

Informatie terzijde

Algemeen letterkundig lexicon
Toon afbeeldingen van Algemeen letterkundig lexiconzoom

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave




Downloads

Lexicon van drama en theater (4,42 MB)

Lexicon van de poëzie (5,03 MB)

Lexicon van de retorica (1,63 MB)

Lexicon van de verhaalkunst (3,76 MB)

Lexicon van literaire genres (13,54 MB)

Lexicon van de literatuurgeschiedenis (15,66 MB)

Lexicon van de algemene literatuurwetenschap (2,40 MB)

Lexicon van handschriftenkunde, boekwetenschap en editietechniek (20,12 MB)

XML (11,51 MB)

tekstbestand



Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Algemeen letterkundig lexicon

(2012-....)–anoniem Algemeen letterkundig lexicon–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

vorm

Algemene aanduiding voor het ‘hoe’ van een tekst, meestal ter onderscheiding van het ‘wat’ (de inhoud). Vormverschijnselen (eigenschappen zowel als relaties) kunnen liggen op het visuele vlak (bijv. grafisme), op het niveau van de klank, maar ook op dat van de syntaxis (bijv. inversie). In meer algemene zin behoort datgene tot de vorm wat valt onder de stijl als variatie, d.w.z. als een geheel van transformaties. Als voorbeeld van dit laatste zou men kunnen wijzen op het begrippenpaar fabula/suzjet.

Sinds de romantiek en vooral sinds het symbolisme wint de opvatting veld - ook in contemporaine stromingen in de literatuurwetenschap - dat men alleen via de vorm de inhoud (essentie, boodschap, werking) van een tekst kan benaderen en beleven. Dan is de vorm veelal synoniem met ‘tekst’ of ‘literair kunstwerk’. Sommigen maken onderscheid tussen uiterlijke vorm en innerlijke vorm. Het laatstgenoemde begrip is nauw verwant aan het uit de romantiek stammende idee van ‘conceptie’ als eerste fase in het scheppingsproces (vgl. genie).

In de literaire kritiek en de auteurspoëtica speelde de term vaak een belangrijke rol. Zo benadrukten sommige Tachtigers (vooral Kloos) de eenheid van vorm en inhoud. In de tijd van Forum ging het om de vraag ‘vorm of vent’ (formulering van J.C. Bloem), d.w.z. om de prioriteit van ‘vorm of inhoud’. Aan de ene kant stond Binnendijk. Hij stelde dat het in kunst gaat om de ‘vormkracht’ als uiting van het moderne kunstbewustzijn. Daar tegenover poneerde Ter Braak dat het hem primair te doen is om de persoonlijkheid als ‘ware inhoud’. Vestdijk probeerde beide tendensen in een synthese te brengen. Voor hem zijn vorm en inhoud geen begrippen die buiten de beschouwer of de kunstgenieter als objectief gegeven bestaan, maar beschouwingswijzen van hetzelfde object, afhankelijk van het oordelende subject. Wat onder het ene perspectief vorm genoemd kan worden, is vanuit een andere optiek als inhoud op te vatten. Zo is volgens Vestdijk de beeldspraak vorm ten opzichte van de gedachte die wordt uitgedrukt, maar inhoud ten opzichte van de woorden die voor de formulering ervan gebezigd worden.

Lit: J.C. Bloem, 'Vorm of vent' in Gulden winckel 31 (1932), 366, p. 101-104; 369, 174-176 • S. Vestdijk, 'De noodzakelijkheid der vormen' in Essays in duodecimo (1952), p. 150-157 • J.J. Oversteegen, Vorm of vent: opvattingen over de aard van het literaire werk in de Nederlandse kritiek tussen de twee wereldoorlogen (1969) • D.M. Bakker (red.), Vorm en funktie in tekst en taal (1984) • P. Wackers, 'Het belang van de vorm in de Nederlandse literatuur van de late middeleeuwen' in Millennium 5 (1991), 1, p. 58-74 • M. Möring,'De vorm van de vorm' in C. de Back (red.), Letteren aan de Maas (2003), p. 160-172.

Vorlage zie legger vorm of vent

thematisch veld:

Literatuurtheoretische concepten en tekstinterpretatie
Tekst: medium en vorm

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Algemene gebruikersvoorwaarden
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken