Algemeen letterkundig lexicon

teksteem

Concept dat ontstaan is in de bredere context van het structuralisme. Een teksteem is een element dat in het geheel van de tekst een belangrijke functie vervult, d.w.z. een element dat in het geheel van de relaties die de tekst uitmaken, een vrij centrale positie inneemt. De tekst wordt daarbij gezien als een specifiek structurerend systeem dat de betekenissen die tekstelementen hebben op grond van hun plaats in de bestaande conventionele linguïstische en literaire codes kan integreren, maar ook kan wijzigen en er nieuwe betekenissen aan toevoegen. Zowat op alle niveaus kunnen elementen aldus tekstemische waarde (m.a.w. functionele relevantie) krijgen: fonische, lexicale, syntactische patronen, taalvariëteiten als idiolect en sociolect, retorische figuren, beeldspraak, narratieve structuren, enz., zelfs de grafische weergave. Een ‘tekstemische’ analyse stelt zich dus op tegenover het soort analyses dat individuele tekstelementen en literaire procedés alleen maar wil benoemen, classificeren of inventariseren. Ze wil vanuit het gezichtspunt van de integrale tekst de functies-in-het-geheel van individuele elementen onderzoeken, hun positie en relatief belang in de totale betekenisstructuur.

Lit: K. Zimmermann, Erkundungen zur Texttypologie (1978), hoofdstuk 3 • G. Toury, In search of a theory of translation (1980), vooral p. 112-121.

teksteditie

tekstgenese