Het late geluk van Remi Zwartekens

[p. 51]

IX

TWAALF gedichten is zeker de wereld niet, maar als ge twaalf donderslagen wilt doen losbarsten, moogt ge natuurlijk niet overhaast te werk gaan. Zoo kwam het, dat er meer dan twee maanden verliepen eer Zwartekens met zijn verzenbundel klaar kwam.

Maar... 't Wàs een verzenbundel...

Zwartekens, die er alles op gezet had om een kolossaal effect te bereiken was slechts tevreden geweest wanneer zijn gedichten moderner waren dan het allermodernste dat reeds verscheen. Wilt ge een voorbeeld? Kijk,

[p. 52]

hierna volgt het liefdegedicht van Dokus, ‘Frag' nicht warum’:

‘dokus heeft een liefje
dat liefje heeft een dokus
wat is dokus zonder liefje
wat is liefje zonder dokus

dokus heeft zijn liefje lief
liefje heeft haar dokus lief
waarom heeft dokus zijn liefje lief
waarom heeft liefje haar dokus lief

dokus heeft een eksteroog
maar eksteroog heeft geen dokus
waarom heeft liefje een dokus
en eksteroog helemaal geen

waarom heeft dokus zijn liefje lief
waarom verfoeit hij dat oogje

saltrates rodell is een
onfeilbaar
middel tegen eksterogen

dokus heeft een hoed gekocht’

Meen nu niet, dat dit het meesterstuk van

[p. 53]

den bundel was. De elf andere gedichten waren op zijn minst ‘Frag' nicht warum’ waard, maar zij bezongen andere onderwerpen. En dit had zijn goeden kant, vond Martha, want het zou bewijzen, dat de dichter een mensch was met uitgebreide kennis. Er was een gedicht over een demi-mondaine, die ‘paradeert met opgestoken rode parasol boven haar geverfde bol,’ over ‘de fine-fleur van onze jeugd, die tuk loopt op dans en jazzmuziek,’ over ‘drie beren, een grote, een kleine en een teddybeer,’ over een vlieg, die... Maar dit gedicht is te schoon en ik moet het heelemaal overschrijven:

‘Mort de Mouche’

‘een vlieg

vloog

vliegens-

vlug

tegen een vliegevanger
en was dood
dood als een pier
dood als een vlieg
dood als een dode vlieg

[p. 54]

 

vader vlieg had veel verdriet

 

ging naar de matkt

 

en kocht een nieuwe vlieg

 

 

 

op het huis van de vlieg

 

hing de vlag halfstok

 

 

 

en men vergat de dode vlieg

 

bewonderd werd de schone vlag’

Er was zelfs een politiek gedicht bij, over en tegen het communisme, dat voor deze gelegenheid gekoppeld werd - waar had Zwartekens dàt gevonden? - aan... den Vlaamschen wielrenner Haemerlinck:

‘hamer en sikkel

hamerland en sikkelland

hamerlink zijn binnenband

domineren de wereld...’

Dit gedicht zou, volgens Zwartekens, de ‘clou’ zijn van zijn verzenbundel. En hij sloeg den nagel op den kop, want toen Wittewrongel het 's anderendaags te lezen kreeg,

[p. 55]

krijschte hij van geestdrift.

‘Dat gedicht is zijn gewicht in goud waard!’ verzekerde hij en hij las het nog eens luidop voor om er al de finesses van te smaken. Maar ook de rest van den bundelvond hij degelijk werk en, hij kon het niet verstoppen, 't was goed te zien, dat hij hem beter vond dan zijn eigen ‘Verzen I’.

Toen Zwartekens, reeds eenigszins gerustgesteld door zijn uitbundigen lof, hem vroeg of de bundel het publiceeren waard was, ging Wittewrongel hem bijna te lijf. Wat durfde hij vragen? Als hij deze gedichten niet publiceerde verdiende hij het niet van God zoo'n rijk talent gekregen te hebben! Hij moést publiceeren, hij moést de oude pruiken, die nog altijd het hooge woord

[p. 56]

voerden in onze literatuur, van hun troon slaan met zijn jonge, levenskrachtige poëzie, hij moest... Wittewrongel was aan den gang en hij vond wel twintig redenen, die Zwartekens verplichtten, moreel verplichtten zijn verzenbundel uit te geven.

‘Het land door zal men er over spreken!’ jubelde Wittewrongel en hij stelde Zwartekens voor dat hij, Wittewrongel, als dichter die reeds een verzenbundel publiceerde, een voorwoord zou schrijven waarin hij het standpunt van de modernisten zou uiteenzetten en verdedigen. Wittewrongel geraakte nu heelemaal in vlam en hij werd roekeloos: een interessant voorwoord bij den bundel zou het succes natuurlijk nog aanwakkeren en hij durfde verzekeren, dat een oplage van 300 exemplaren, ja, driehonderd exemplaren, gemakkelijk kon geplaatst worden. Kijk eens, van de 250 exemplaren van zijn boek waren er op dit oogenblik reeds 167 verkocht en de bundel liep nog geen drie maand... Waren die 167 koopers van ‘Verzen I’, ten andere, geen ernstige kandidaat-koopers voor het werk van Zwartekens als zij zouden weten, dat de

[p. 57]

dichter Ray Wittewrongel een voorwoord schreef? Zwartekens mocht gerust zijn, heel gerust... Met notaboekje en potlood bewees Wittewrongel andermaal dat de uitgave van een verzenbundel noodzakelijk een gezonde zaak moet zijn, als er zich menschen mee bemoeien, die er iets van kennen...

Maar Wittewrongel hoefde niet meer te pleiten, Zwartekens was reeds ten volle overtuigd, dat zijn verzenbundel er absoluut noodig was om de Vlaamsche literatuur nieuwen luister bij te zetten en hij besliste vast:

‘Wij drukken!’

‘Wie?’ wilde Wittewrongel weten.

‘Natuurlijk de drukker van “De Lens”...’ meende Zwartekens, maar Wittewrongel stak zijn handen naar omhoog en schudde energiek den kop.

‘En waarom niet?’ vroeg verwonderd Zwartekens. ‘Uw bundel heeft hij toch ook gedrukt.’

‘Juist daardoor weet ik wat voor een ellendige bedrieger hij is!’ schoot Wittewrongel los. ‘Ge kunt mij gerust gelooven, mij zal hij geen tweede maal liggen hebben en hij zou

[p. 58]

me nu nog mogen voorstellen een verzenbundel te drukken op eternit en gratis voor niets, 'k zou nog weigeren...’ - Hij slikte zijn verontwaardiging in en vertelde hoe de drukker hem beetgenomen had. Uit alles wist die bandiet geld te kloppen: dat het gebruikte papier veertien grammekens zwaarder woog dan de oorspronkelijk gekozen soort moest betaald worden; dat Wittewrongel graag op het omslag zijn naam in een andere kleur zag dan de titel, natuurlijk ook; zoo ver dreef de Jood het, dat hij de onkosten van de tweede correctie op den rug van den dichter schoof! Per slot van rekening kostte de bundel bijna het dubbele van wat eerst berekend werd... Ineens vond Zwartekens, dat Wittewrongel schromelijk overdreven had wanneer hij zoo roemde op de goede zaak, die het uitgeven van een verzenbundel is en hij keek bijlange zoo enthousiast niet meer als daar straks. Wittewrongel bemerkte het en direct sloeg hij weerden optimistischen toon aan. ‘Ge zijt eerst geleerd als ge naar school zijt geweest,’ zei hij wijs. ‘En nu bén ik geleerd en men zal mij geen kei meer koken.’

[p. 59]

‘Maar ik ben nog niet naar school geweest...’ wierp Zwartekens ongerust op.

‘Sta ik niet nevens u?’ vroeg Wittewrongel groot. ‘Denkt ge dat het woorden in den wind zijn wanneer ik zeg, dat gij op mij moogt steunen? Ik verzeker u: de drukker, die u in doeken wil draaien, heeft met mij te doen.’ - En met enkele goed gekozen woorden wist hij bij Zwartekens het geschokt vertrouwen te herstellen.