Logo DBNL
Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc (1937)

Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc

(1937)– Dirc van Delf–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
tekstkritische noten

Dat .XXXVII. is vander enghelscher boetscap ende sijn gruet.

33-7Doe God onse heer den mensch hem ontfermede, als ic ge-4seit heb, doe seynde hi uuten hemel van hem den archangel 5 Gabriel tot eenre ioncfrouwen, die ghetrouwet was enen man 6 hietende Ioseph, geboren vanden huse Davids ende der ionc-77-25frouwen naem was Maria. Dat dese bode soude wesen een 8 enghel, daer sijn toe drie scone reden. Die eerste is, om-dat 9 die beteringe9 soude gescien, ghelijc als die misdaet gesciede. 10 Die quade enghel, die bose gheest quam ende becoerde dat 11 wijf, dat hise bracht tot twivel ende van twivel tot consent en-12de volboert, van consent totten wercke der sonden. Dair om 13 so quam die enghel totten ioncfrouwen ende grootse mit boet-14scappen, dat hise <brocht> toe gelove, van [62b] gelove tot 15 consent ende van consent <tot> des Gods soen te ontfangen. 16 Die ander sake is om des enghels ambocht16 te bewisen. Die 17 enghel is een dienstman, ende want die ioncfrou was gecoren 18 Gods moeder te warden, so was dat billick, dat hi in sijnre 19 vrouwen dienst quam ende hoer dat mit gruete boetscapte. 20 Die derde sake is om der engelen vroechde mede te meren; 21 dat God mensch wart, dat starcte die enghelen inden hemel 22 mit geselscap ende verloste den mensche, ende daer om so 23 soude die engel die boetscap voeren om sijn gheselscap mede 24 te vroechde<n> ende om onser salicheit wil24 vanden hemel 25 ons te condigen. Die selve archangel Gabriel staet voer Gode 26 als een vorste ende een legaet, tot sinen gebode te vervol-27gen26 bereit, ende daer om beduut hi die starcheit Gods. Ende 28 doe hi uuten consistory der heiliger Drievoudicheit den raet

tekstkritische noten

29 ende den wil Gods hadde verstaen ende sijn beveling van sinen 30 eygen monde hadde ontfaen, doe nam hi gelijc een sceptrum, 31 dat beduut een conincs staf, in sijnre hant ende brack voer 32 der sonnen opganck uuten hemel ende vander scoenster 33 wolken makede hi een mantel ende besetteden mitten edel-34sten gesteente; hi maecte een crancse vanden suverlicsten 35 bloemen des aerdschen Paradijs der weelden, hi maecte hem 36 een harnasch vanden wortelen der edelre cruden, ende quam 37 mit blinckende ogen, mit lichtende aensicht, mit schinende 38 clederen, mit hoysschen38, tuchtigen gelaet, mit claren lichte, 39 ende knyelde neder voer der [62c] maecht als een ionc 40 ridder ende spreyder voer hoor voeten den propheten Ysayas 41 41rolle, den si selve las, daer aldus in gescreven was: Sich een 42 ioncfrouwe sel ontfangen ende baren enen soon, sijn naem 43 43-49sel hieten Emanuel, dat beduut: mit ons is God. Ende dit 44 dede hi schijnbaerlick44, want hi die sienlike wercke, daer God 45 soude mensch warden, woude boetscappen. Ende want si en 46 lijfliken in haren buke soude ontfangen ende omdatsi in 47 synnen van lichaem46 <dat> te bet mochte verstaen47, so is 48 dese enghel schijnbaerlick van kints gedaenten48 tot haer in ge-49gaen ende gruetse aldus: Wes sonder wee, vol genaden, die 50 heer si mit di, gebenedijt bistu boven50 allen vrouwen. Elyza-

tekstkritische noten

51beth, die heilige vrouwe, sinte Iohannis moeder, dede hier 52 toe, doe si seide: Ghebenedijt is die vrucht dijns buucs. 53 Ende die heilige kercke sluut daer in53 Ihesus Cristus, Amen 54 54(Glosa:) Moeders ende kints naemen. Dese enghel conde 55 sijn boetscap seer suverlic werven55 mit behaechliken grueten. 56 Hi wiste wel, dat die ionghe maechden gaern suverlick ende 57 lustich57 waren. Daer om seide hij: Ave, sonder leet ende wee. 58 Hi wist wel datsi gaern overhavich58 waren, daer om seide hi: 59 vol van genaden. Hi wist wel, datsi gaern van haren brudegom 60 ghemynnet waren; daer om seide hi: die heer si mitti. Hi 61 wist wel datsi gaern gheloeft ende gheprijst waren van gueden 62 geruchte; daer om seide hi: gebenedijt bistu boven allen 63 vrouwen. Elyzabeth wiste wel, datsi gaern suverlike kinder-64kijn hadde; hier om seide si: ende gebenedijt si die vruchte 65 dijns lichaems. Die engel [62d] seide eerst: Ave, dat be-66duut: sonder wee, dat is sonder wee eerfliker sonden, sonder 67 dagelixer misdaden, sonder pinen der verdoemenis. Drie wee 68 68riep die propheet, doe hi seide: wee, wee, wee, alle die 69 69-70wonen inder aerden nu ende ymmermeer. Ave is dat gewan-70delde ende omgekeerde woort: Eva, mit naem ende wercken. 71 Want Eva wan ons inder werelt, Ave inden hemel; Eva was 72 onse vleischelike moeder in iammer ende leet, Ave is onse 73 gheestelike moeder in vroechden ende salicheit; Eva ver-74doemde ons, Ave verlossede ons; Eva was een beghinsel onses 75 stervens, Ave onses levens; Eva verloes die genade, Ave 76 vantse weder; Eva was die zake des mans sonde, Ave was 77 zake des mans beteringe; Eva ghinc uuten paradijs, Ave

tekstkritische noten

78 tret inden ewigen leven; Eva is ghetrouwet ende wert wijf, 79 Ave is getrouwet een maghet; Eva was biden man ende wan 80 een mensche, Ave was biden heyligen Gheest ende wan God. 81 Die enghel seit voort: gracia plena, dat beduut: vol gena-8282-88den. Want in dinen buuc hebste die genade der minnen, in 83 dinen monde genade des troosts, in dinen handen genade der 84 mildicheit, in dinen voete genade der stantafticheit ende bi-85blivens84. Also vol van genaden, datse daer van hebben ghescep-86pet die bedroefden troest, die sondaren genade, die rechtvaer-87dige<n> duecht, die engelen vroechde, die Drievoudicheit 88 88-90glorie, des menschen kint vleisch ende bloet. Want in allen 89 heiligen is die genade Gods ghegoten mit maten, mer in 90 90-106Marien is die genade self heel ingestort. [63a] Die Enghel sei-91de voort: Dominus tecum, dat beduut: die heer is mitti. Die 92 heer, die Vader, die di vercoren heeft; die heer, die Soon, die 93 di getrouwet heeft; die heer, die heilige Gheest, die di 94 geheilicht heeft; die heer, die heilige Drievoudicheit, die di 95 gescapen heeft. Dominus tecum, die heer, die Vader, die di95 96 versellet heeft mit gemeenscap eens kints; die heer, die 97 Soon, die di tot eenre moeder vercoren heeft; die heer, die 98 heilige Gheest, die dat in di ghewracht heeft; die heer, die 99 heilige Drievoudicheit, <die> die drie-clufterige woenstat in99 100 dinen craften ghemaect heeft. Dominus tecum, die heer, die Va-101der, die di der hemelscher guede een scatdraechster ghemaect 102 heeft; die heer, die Soon, die di des menscheliken gheslachtes 103 een voorspraecster inder vierscaren gheset heeft; die heer, die

tekstkritische noten

104 heilige Gheest, die sinen genade doer <di> der werelt ver-105leent heeft; die heer, die heilige Drievoudicheit, die sijn 106 godheit mitti ghedeylt heeft. Die enghel seide voort: Bene-107107-116dicta in mulieribus, dat beduut: gebenedijt bistu boven allen 108 wiven. <Drierhande maledictie hadden die vrouwen> Ma-109ledixi van scaemten, als si niet vruchtbarich en waren; male-110dixi van erfsonden, als sij ontfangen; maledixi van pinen, 111 als si baren; alleen die gebenedide maecht ontquam onder 112 allen vrouwen dese maledixien. Want hoerre maechdom gaf 113 God benedixi mit vruchtbaricheit, hoerre vruchtbaricheit gaf 114 God benedixi sonder perse ende wee. Aldus ysse gebenedijt 115 inden lichaem, datsi is sonder gelijc vruchtbaer115, sonder last 116 116-118zwangher, sonder wee [63b] vruchtbarich116. Inder zielen is si ge-117benedijt, want si hadde innicheit der duecht117, tuchticheit der

tekstkritische noten

118 118-127scaemte, grootheit der gelove, martely der herten. Dit stont 119 alte bewisen in haren leven. Doe die maecht dit hadde ge-120hoort, doe wart si gestoort in sinen sermoen ende dochte welc 121 dese gruete mochte wesen. Sich der maecht wijse ende ghif 122 haer lof. Si wert hier in desen reden gheprijst van horen datsi 123 satich is, wantsi zwighet ende hoort, si wart gheprijst van 124 herten123, wantsi in scamelheden124 wert gestoort, si wert geprijst 125 van moede125, wantsi dacht ende besan die gruete. Doe haer zede 126 ende ghelaet aensach die enghel, trooste hise mitter zueter 127 spraeck ende seide aldus: Ontsie di niet, Maria, du hebste 128 die genade voer Gode ghevonden; sich du selte ontfangen in 129 dinen lyve ende baren enen soon ende sinen naem selte hieten 130 Ihesum. Hi sal werden groot ende enen soon des alren over-131sten sal hi genoemt werden. God den heer sel hem gheven 132 den zetel Davids sijns vaders ende hi sel regnieren in Iacobs 133 huse ende sijn rijck en sel nymmer meer eynde werden. Doe 134 antwoorde Maria den engel ende vraechde hem: Hoe sel dit 135 gescien, want ic genen man en bekenne? (Glosa:) also heb 136 ict begrepen God mijn reynicheit te loven.

137137-158Die ewangelisten en wisen niet meer dan dat Maria seven 138 warf gesproken heeft ende die woorden sijn cort, mer vol god-139liker craften. Dat eerste woort was, datsi sprac totten enghel:

tekstkritische noten

140 Hoe sel dit gescien? Ende dat woort was een woort van 141 groten ondersceyt141. Dat ander [63c] woort was, datsi sprac int 142 leste totten enghel: Sich hier die deerne Gods. Ende dat was 143 een woort van groter oetmoedicheit. Dat derde woort was, 144 datsi sprack voer der vrouwen Elyzabeth, doe sise gruetede. 145 Ende dat was een woort vol groots troosts. Dat vierde woort 146 was, datsi sprac, doe sinte Iohan hem vervroechde van Cristus 147 toecoemst in sijnre moeder lichaem, ende seide: Mijn ziel 148 maecte groot den heer. Ende dat was een woort vol innigher 149 ghebedinge ende groter dancnaemicheit. Dat vijfte woort was, 150 datsi sprack inden tempel, doe si Ihesum hadde verloren: 151 Kint, hoe hebste ons so gedaen? Ic ende dijn vader hebben 152 di droevende152 gesocht. Ende dat was een woort vol groter 153 minnen. Dat seste woort was, datsi sprac inder bruloft tot 154 haren kinde: Si en hebben ghenen wijn. Ende dat was een 155 woort vol groter guedertierenheit. Dat sevende woort was, datsi 156 sprac totten dienre inder bruloft: Wat dat hi iu hietet doen, 157 dat doet. Ende dat was een woort vol groter leer ende wijs-158heit.

159159-176Dese enghel heeft sijn boetscap ander ioncfrouwen seer ho-160veschelick ende princelick ghedaen. Eerst so heeft hi tuch-161tichlic die ioncfrouwe versocht161, doe hi so scoen ende bequaem 162 tot haer is ingegaen. Daer na heeft hi se gegruet so eerbaer-163lic, doe hij sprack: Ave, wes gegruet, sonder wee, vol van 164 genaden, die heer is mitti. Daer na heeft hi se geprijst so 165 waerdelick, doe hi sprac: Ghebenedyt bistu boven allen vrou-166wen. Daer na heeft hise gestarct so moedelick166, doe hi sprac:

tekstkritische noten

167 [63d] Vervaer di niet, Maria, du hebste die genade 168 voer Gode ghevonden. Daer na heeft hi sijn boet-169scap haer ghekundicht opelick, doe hi seide: Sich du 170 selte ontfangen in dinen lichaem ende baren enen soon. Daer 171 na heeft hi die manier ende hoe dattet soude gescien vertellet 172 so claerlic, doe hi seide: Die heilige Gheest sel di overcomen 173 ende die craft des alren oversten sel di bescheinen. Daer na 174 heeft hi des kints wesen voirseit so sekerlijc, doe hi sprack, 175 dat van di sal geboren werden een heilich ende sel ghenoemt 176 176-195werden soon des alren oversten. Dese ioncfrouwe heeft die 177 enghel ghevonden breydende177 enen sconen cranse van duech-178deliken bloemen. Die eerste bloeme, die den ioncfrouwen an 179 horen crans wel steit, is enicheit179; ende die brac se, doese die 180 enghel vint alleen. Die ander is scamelheit; ende die bloeme 181 bracse, doe si van sinen sconen gedaente ende wise woorden 182 was verscricket ende gestoort. Die derde is wijsheit; ende die 183 bloem bracse, doe si dachte ende versan wat gelijc van grote183 184 dat die mochte wesen. Die vierde is ondersceit; die bloem 185 bracse doe si den enghel vraechde: hoe sel dit ghescien? 186 Die vijfte is suverheit; die bloem bracse, doe si seide: Ick en 187 bekenne genen man. Die seste is gehoorsamicheit; die bloeme 188 bracse, doe si seide: Sich hier die deerne Gods. Die sevende 189 is mynsamheit; ende die bloeme bracse, doe si seide: Na 190 dinen woorden mi gescie. Die achte is oetmoedicheit; ende 191 die bloem bracse, doe si op stont ende ghinck [64a] mit haeste 192 int ghebercht te dienen hoorre nichten Elyzabeth. Die negen-193de is innicheit193; ende die bloem bracse, doe si vervollet was 194 mitten heiligen Gheest ende dichtede den ymmen: Magnifi-195cat anima mea Dominum.


Vorige Volgende