Drees aan het woord

[p. 5]

Voorwoord

Dit boekje bevat niet de verzamelde werken van dr W. Drees. Het is een keuze uit artikelen en redevoeringen, die hij in de loop van zijn politieke leven heeft geschreven en gehouden: toelichtingen op zijn practische arbeid, uiteenzettingen van zijn politieke inzichten.

Als hij in plaats van een politieke een wetenschappelijke loopbaan had gekozen, zou hij waarschijnlijk veel gepubliceerd hebben en zijn publicaties zouden het bundelen stellig waard zijn. Want Drees is een oorspronkelijk denker, een man met een uitgesproken wetenschappelijke aanleg en een onvermoeid werker. Het eredoctoraat, dat de Rotterdamse Hoge-school hem verleende, is geen ijdel versiersel.

Maar Drees heeft de loopbaan gekozen van de regent en de politicus. Zijn werk vindt men in verordeningen, wetten en besluiten met hun toelichtingen. Voor het schrijven van boeken en tijdschriftstudies heeft zijn practische arbeid hem de tijd niet gelaten en Drees is bovendien, hoeveel werk hij ook aan kan, geen man die zijn tijd versnippert.

Wat hij geschreven en gezegd heeft, houdt dan ook nauw verband wat hij als regent en politicus heeft gedaan en wat hij voortzet te doen. Het is beknopt en veelal zakelijk. Het is gericht op het practisch mogelijke en waar het daarboven uitstijgt en de richting wijst naar toekomstige mogelijkheden, verliest het toch nimmer het contact met de werkelijkheid. Idealen kent hij, zij zijn de stuwende kracht in zijn leven; illusies zijn hem vreemd.

De waarde van de bloemlezing in dit boekje is dan ook, dat de lezer zich daaruit een beeld kan vormen, niet van een schrijvende theoreticus, maar van een man wiens leven be-

[p. 6]

heerst wordt door practische arbeid, verricht in dienst van een politieke overtuiging, die zo stevig gegrondvest is, dat zij geen afdwalingen kent. Er loopt door al zijn werk een rechte lijn.

Toen de anti-revolutionnaire heer Duymaer van Twist in 1926 in de Haagse gemeenteraad betoogde, dat de sociaal-democratische wethouders eigenlijk behoorden heen te gaan, antwoordde wethouder Drees hem: ‘In het algemeen zijn er mensen, die menen, dat sociaal-democratische wethouders zich eigenlijk pas verdienstelijk maken als zij heengaan of in uitzicht stellen heen te zullen gaan. Ik meen echter, dat wij ons nog wel zo verdienstelijk maken als wij rustig blijven doorwerken. Maar dan moeten wij inderdaad kunnen werken onder zulke omstandigheden, dat wij de overtuiging hebben, dat onze arbeid vruchtdragend kan zijn.’

Op het verkiezingscongres van de P.v.d.A. in April 1952 zei hij in wezen precies hetzelfde toen hij verklaarde, dat de actie-Duynstee in de K.V.P. bedoelt de P.v.d.A. uit de Regering te verwijderen of machteloos te maken. De P.v.d.A., zei dr Drees, is de verantwoordelijkheid niet ontlopen. Wij hebben de verantwoordelijkheid gedragen vlak na de bevrijding, tijdens het conflict met Indonesië en de misère van de herbewapening. Wij aanvaarden echter geen beleid, dat bepaald wordt door anderen. Wij achten het in het belang van het land als de P.v.d.A. in de Regering haar invloed kan blijven uitoefenen. Maar als wij in de oppositie moeten gaan zullen wij loyaler zijn dan de tegenwoordige oppositie de laatste tijd wel is geweest.

In deze uitspraken, waartussen een tijdsruimte van ruim vijfentwintig jaren ligt, is het richtsnoer van Drees' beleids-opvattingen te vinden. Oppositie om de oppositie heeft hij altijd verworpen, regeren om het regeren eveneens. Het besturen ligt in zijn natuur, hij is een geboren regent, maar het wordt begrensd door zijn socialistische visie op het algemeen belang. Zolang hij kan doen wat hij als zijn opdracht beschouwt, zolang de arbeid vruchtdragend kan zijn, wil hij

[p. 7]

regeren. Zodra de omstandigheden dit onmogelijk maken, is Drees bereid terug te treden in een loyale oppositie. Een loyale oppositie, dat betekent een oppositie die rekening houdt met de terugkeer tot het werk, als de omstandigheden die terugkeer noodzakelijk maken.

Regent en politicus is Drees. Zijn politieke belangstelling dateert van voor zijn toetreden tot de S.D.A.P. en hij is daar lid van geworden op zijn achttiende verjaardag, geen dag later dan mogelijk was. Op zijn vijfentwintigste werd hij voorzitter van de federatie Den Haag van zijn partij en twee jaar later deed hij zijn intrede in de Haagse gemeenteraad, waar-van hij lid is gebleven tot de raad, onder de Duitse bezetting, zijn werk moest staken. Hij had er een groot gezag. De oude Vliegen, die niet gewend was een blad voor de mond te nemen, heb ik in een conferentie eens horen verzekeren: ‘Drees is de enige politicus in dit gezelschap’. Dat was niet helemaal juist, maar de uitlating typeerde Vliegen. En zij typeerde Drees, wiens gezag in alle colleges waarin hij zitting had, onbetwist was.

Van 1933 tot 1940 was hij lid van de Tweede Kamer en toen de voorzitter van de socialistische fractie in 1939 minister werd, was Drees zijn aangewezen opvolger. Dat hij tijdens de bezetting de vertrouwensman werd van het verzet en van de regering in Londen sprak haast vanzelf.

Het lag eveneens voor de hand, dat hij na de bevrijding een der beide kabinetsformateurs werd en later minister-president. Wat hij als minister heeft gedaan behoeft geen vermelding meer. Iedereen weet het.

Deze opgang is een gevolg geweest van bekwaamheid en politiek inzicht, maar ook van karakter. De beste bewijzen van karaktervastheid vindt men in zijn houding tijdens de bezetting. Wat hij toen bij sommige gelegenheden nog openlijk heeft uitgesproken en geschreven wijkt geen haarbreed af van wat hij in volle vrijheid gezegd zou hebben.

In dit boekje is de practische werker, de regent, de poli-

[p. 8]

ticus, de diep-overtuigde socialist en de man van karakter aan het woord.

Het moge er toe bijdragen, dat de velen, bij wie Drees een onbetwiste populariteit geniet, hem nog beter leren kennen en waarderen.

K. VOSKUIL