'De eer des Vaderlands gebiedt, dat men streng zij'

2.7 Conclusie

Het blijft onmogelijk om met zekerheid vast te stellen welke van de kritieken die tussen 1832 en 1834 in De Vriend des Vaderlands en De Muzen verschenen, nu precies geschreven zijn door Aarnout Drost. Analyse van de kritieken die op grond van aanwijzingen in brieven, dagboekaantekeningen en andere recensies wel aan Drost toegeschreven mogen worden, wijst evenwel uit dat Drosts ideeën over aard en functie van literatuur grotendeels overeenstemmen met de in die tijd heersende ‘balansopvatting’. Dat wil zeggen dat de waardering voor de verbeelding - bij Drost meer dan eens belichaamd door Bilderdijk in zijn beste momenten - getemperd wordt door een voorkeur voor gezond verstand en goede smaak. Drost gebruikt in dit verband veelvuldig het woord ‘kiesheid’. Literatuur heeft voor Drost een duidelijke ethische en didactische functie. Daarom fulmineert hij tegen de middelmatigheid van ijdele zondagsdichters die hun eigen beperkingen niet inzien en van luie recensenten die toelaten dat dit ondermaatse gestamel desondanks nog steeds in druk verschijnt.

Het kiesheidsbeginsel is bij de jonge theoloog Drost godsdienstig gefundeerd; bij Potgieter is dit niet het geval. Dit is een essentieel en niet slechts een gradueel verschil tussen beider benadering van de literatuur en van het leven in het algemeen. Waarschijnlijk waren de twee vrienden uit elkaar gegroeid, had Drost langer blijven leven. Wat Potgieter desondanks van Drost kon leren, was een respect voor de literatuur dat elk teken van middelmatigheid onverdraaglijk maakte. Elke vorm van middelmatigheid - ethisch, esthetisch of anderszins - moest, op grond van zorgvuldig

[p. 46]

lezen en een onafhankelijk, weloverwogen oordeel, worden bestreden. Dat een oordeel soms wat erg ongenadig uitviel, was onvermijdelijk en diende de goede zaak.

Het was Drost die Potgieter op het spoor zette van de literaire kritiek. Na de dood van zijn jonge vriend zou Potgieter, eerst met Bakhuizen van den Brink en later met Busken Huet, de zuivering van de vaderlandse letteren voortzetten. Daarbij gingen ze waarschijnlijk verder dan de zachtmoedige en bescheiden Drost ooit voor mogelijk had gehouden. De felle aanvallen waarmee Potgieters nieuwe tijdschrift, De Gids, zich de bijnaam ‘blauwe beul’ verwierf, lijken niet te stroken met Drosts behoefte aan ‘kiesheid’ of wellevendheid. Als overgangsfiguur, als schakel tussen ‘anciens’ en ‘modernes’, valt zijn positie te vergelijken met die van die andere jong gestorven ‘voorloper’, Jacques Perk. Ondanks het feit dat hij, net als Perk, nog sterke banden had met het normsysteem van de voorgaande generatie, kreeg hij na zijn dood de rol van tragische held toebedacht in een beweging waarvan hijzelf de reikwijdte met geen mogelijkheid had kunnen voorzien.