'De eer des Vaderlands gebiedt, dat men streng zij'

4.14 Leven, gedrukte werken en handschriften van Cornelis Alkemade en Pieter van der Schelling

1-3 G.D.J. Schotel, Leven, gedrukte werken en handschriften van Cornelis van Alkemade en Pieter van der Schelling. Breda: F.P. Sterk, 1833.

5-21 Citaat: staat als motto op het titelblad van het boek, ontleend aan het derde hoofdstuk uit Sir Walter Scotts derde Waverley-roman, The Antiquary (De oudheidkenner).

27-29 C'est belle chose...: citaat niet gevonden.

29 G.D.J. Schotel: Gilles Dionysius Jacobus Schotel (1807-1892). Predikant te Lage Zwaluwe, Chaam en Tilburg. Schotel ambieerde een academische loopbaan, maar werd in deze wetenschappelijke ambitie zijn leven lang gefnuikt; hij publiceerde een groot aantal oudheidkundige studies. Zijn kans kwam, toen hij in 1847 het Biografisch Woordenboek van A.J. van der Aa mocht voortzetten en hij het predikambt de rug toe kon keren.

31 prijsverhandeling: Gillesii Dionysii Jacobi Schotel [...], Commentatio de Balthazaris Huydecoperi in linguam literasque belgicas meritis, in certamine literario civium Academiarum Belgicarum, [...]. Lugduni Batavorum: Luchtmans, 1830.

35 een' zeer uitvoerigen brief: ‘Aan den Heer Mathijs Siegenbeek, Hoogleeraar in de Nederduitsche Taal- en Letterkunde te Leiden, wordt dit werk uit bijzondere hoogachting, dankbaarheid en vriendschap opgedragen.’ De brief beslaat 12 pagina's.

39 Jacoba van Beijeren: (1401-1436), hertogin van Beieren, gravin van Henegouwen, Holland en Zeeland. De Kabeljauwen verzetten zich tegen haar troonsopvolging en ook de stad Dordrecht weigerde haar te erkennen. Ze werd door Filips gevangen gezet, maar wist te ontsnappen en vluchtte naar de streek tussen Gouda, Oudewater en Schoonhoven, waar men aan de kant van de Hoeksen stond. Gedurende meer dan twee jaar probeerde Jacoba van daaruit Holland te heroveren, waarbij ze hoopte op steun uit Engeland en

[p. 214]

Utrecht. Jacoba leidde een uitermate enerverend bestaan en sloot meerdere, soms geheime, huwelijken. Ze stierf aan tuberculose.

40-41 Cornelis van Alkemde: Cornelis van Alkemade (1654-1737). Ambtenaar en oudheidkundige.

41 Pieter van der Schelling: Pieter van der Schelling (1692-1750 of 1751). Predikant te Gouda. Rechtsgeleerde. Werkte intensief samen met zijn schoonvader, Van Alkemade; zijn reeds persklaar gemaakte werken bleven onuitgegeven.

46-47 eene karakteristieke schets van het letterlievend leven van Van Alkemade en deszelfs schoonzoon: de afdeling ‘Letterlievend leven van Cornelis van Alkemade’ loopt van p. 1 tot en met p. 43; de afdeling ‘Letterlievend leven van Pieter van der Schelling’ van p. 45 tot en met p. 54.

59-61 De oorspronkelijke tekst luidt: ‘Cornelis van Alkemade, een der ijverigste kenners en naspoorders der Vaderlandsche Geschiedenis, Zeden en Oudheden, werd op den elfden Mei van het jaar 1654, even gelijk zijn schoonzoon, PIETER VAN DER SCHELLING, uit enn zeer oud en deftig, ofschoon, zoo als sommigen willen, geen adelijk geslacht geboren, hetwelk, van Leiden afkomstig, door bloedverwantschap aan de aanzienlijkste huizen, gelijk dat van GRONOVIUS, was verbonden.’ (Schotel 1834: 1-2; bij dit citaat horen twee uitvoerige voetnoten.)

61-62 De oorspronkelijke tekst luidt: ‘Hij stierf, op den 12 Mei van het jaar 1737 in den hoogen ouderdom van 83 jaren en éénen dag, gelijk blijk uit eenen ongedrukten brief van P. VAN DER SCHELLING en A. VAN ALKEMADE aan JOHAN VAN DEN BERG, Burgemeester van Leiden en Baljuw van Rijnland.’ (Schotel 1834: 41)

66-67 verdediging van Alkemade tegen Van Loon, dat deze onleesbaar en zeer slecht schreef: Schotel wijdt drie (!) bladzijden aan dit onderwerp (Schotel 1834: 33-35).

Gerard van Loon (1683-1758). Historicus en numismaticus. Voerde met Van der Schelling een polemiek over de door deze laatste uitgegeven Beschrijving der Aloude Regeringswijze van Holland (1744) en Rijmchronijk van Klaas Kolijn (1745). Deze vermeende historische bronnen bleken, net zoals de epische gedichten van de Schotse bard Ossian, niet authentiek.

67-68 het onderzoek dier beschuldiging voert de Heer Schotel tot de slotsom...: ‘Ik wil het derhalve beide partijen gewonnen geven: soms schreef hij onleesbaar, vooral als hij sierlijk schreef, of toen hij ouder werd, en er is veel onduidelijk schrift van hem voorhanden; maar aan den anderen kant durf ik gerust beweren, dat Alkemade duidelijk en net schrijven kon, wanneer hij zich daartoe de moeite gaf.’ (p. 35)

71 Claas Bruin: (1671-1732). Boekhouder te Amsterdam. In zijn tijd een gewaardeerd dichter. Veelzeggend in verband met het oordeel van Drost is ten eerste het feit dat de dichter Feitama een bijschrift bij Bruins portret heeft vervaardigd en ten tweede de volgende beschrijving uit het biografisch woordenboek van Van der Aa: ‘Bruins gedichten onderscheiden zich meer door zedelijkheid en deftigheid dan door stoutheid en oorspronkelijkheid. Men vindt daarin weinige versieringen, waarmede de dichtkunst zich zoo gaarne bevalligheid bijzet. Losse gang, bevallige zwier en geestige val van verzen zal men er tevergeefs in zoeken. Alles heeft iets stijft, iets gekleeds dat de beminnaar van echte pöezij terugstoot.’ (Van der Aa, deel II-2, p. 1481)

[p. 215]

71-72 K. Boon van Engelant: Kornelis (of: Cornelis) Boon van Engelant (1680-ca. 1750). Baljuw van Heenvliet en Leenman van den Lande van Voorne. Legde zich toe op de dichtkunde. Bij Van der Aa lezen we: ‘In het herdersdicht is hij plat. Hij dichtte als niet dichtende. In het heldendicht is hij iets beter; zijne versificatie is in zijne andere gedichten zeer ongelijk, nu eens vloeijend, dan weder hortend en stootend. Zijne tooneelpoëzij, hoe sierlijk uitgegeven, hoe aanlokkelijk ingeleid door eenen Brief, rakende de behandeling der Tooneelpoëzij, gerigt aan den vermaarden Arnold Hoogvliet, verdient geen bijzondere vermelding, de treurspelen zijn beter van vinding dan van stijl en versificatie.’ (Van der Aa, deel II-1, p. 883)

72 Joan de Haes: (1685-1723). Welgesteld koopman te Rotterdam, bevorderaar van de geleerdheid en de literatuur. Tot zijn belangrijkste werken behoren de door Drost genoemde Judas de verrader (1714) en Jonas de Boetgezant (1723), en een biografie van zijn grootvader Geeraerdt Brandt, naar het voorbeeld van diens Leven van Vondel (1740).

76-77 Gij delft de munten der Bataafsche Graven op...: citaat niet gevonden; het is niet ondeend aan het boek van Schotel.

80 Van der Schellings [...] ‘dichterlijk genie’: ‘een proefje van 's mans dichterlijk genie’ (Schotel 1834: 139).

85-88 o Gerard mij geen Gerard meer...: citaat p. 139-140; in de oorspronkelijke tekst staat na ‘nader’ (r. 87) geen vraagteken.

90 Bijzonder beviel onzen schrijver...: De oorspronkelijke tekst luidt: ‘Bijzonder beviel ons het Elogium van den Advocaat Henricus de Weert, wijl men er de werken, die Van Alkemade reeds uitgegeven had, en nog zoude uitgeven, in opgenoemd vindt.’

Henricus de Weert: niet gevonden.

93-94 Uffenbachs uitspraak over ‘Alkemades olijkoekies’: De oorspronkelijke tekst luidt: ‘Alkemade betoonde ons veel vriendschap, en zette ons niet alleen koffij, tabak en een glas wijn voor, maar liet ook zijne dochter olijkoekies voor ons bakken, welke ik eerst, uit afkeer van olie, niet dacht te gebruiken, maar die toch tamelijk van smaak en niet walgelijk waren. Hij verzekerde ons, dat niemand dezelve zoo goed als zijne dochter konde bakken.’ (Schotel 1834: 48)

Uffenbach: niet gevonden.

96-97 Van der Schellings aanspraak aan den Eerwaarden grooten Kerkeraad der Remonstrantsche gemeente te Gouda: ‘Aan den Eerw. Grooten Kerkenraad der Remonstrantsche Gemeente van Gouda’. (Schotel 1834: 338-340)

107 De Heer van Hasselt: Gerard van Hasselt (1751-1825). Jurist, vanaf 1789 burgemeester van Arnhem. Raadsman en historieschrijver van Willem V. Tot de Franse overheersing afgevaardigde naar de Staten-Generaal. Leefde later in stilte en wijdde zijn leven aan de oudheidkunde en de geschiedenis. Was tevens een vooraanstaand rechtsgeleerde en taalkundige.

109-111 schoon van Alkemade weinig oordeel en smaak bezat...: Schotel 1834: voorwerk.

115 in magnis voluisse: voluit: ‘in magnis voluisse sat est’ - onder moeilijke omstandigheden is het voldoende te hebben gewild.

120 letterlievend publiek: Schotel 1834: voorwerk.

[p. 216]

144 Oudaen: Joachim Oudaan (of Oudaen; 1628-1692). Nederlands dichter en oudheidkundige.

Scriverius: Petrus Scriverius (of Schrijver; 1576-1660). Classicus te Leiden, dichtte zowel in de volkstaal als in het Neo-Latijn. Tijdgenoot en vriend van mensen als Heinsius en Scaliger. Werd in 1650 blind, gebruikte vanaf toen zijn jonge vriend Oudaen als ‘mond en pen’.