Prys-gedichten, ter beantwoording der vraeg: 'Wat de schouwburg vermag op de beschaving der volkeren?'
(1838)–Prudens van Duyse–
Auteursrechtvrij
[pagina 10]
| |
Middeleeuwen.De domheid spreidt haer ravenzwarten vleugel
Op 't menschdom uit. Geen toon van 't vlekloos licht,
Geen Leeraer van de Volken, die hen richt',
't Ontmaskerd ras der Farizeên beteugel',
En 't rijk der Deugd in al heur schoon hersticht'
Het Noorden heeft ontstuitbre krygersgolven
Gebraekt, wier stroom de vesten overdolven
Van Romulus. En de Arend ademt nauw:
Het bliksemvuer ontzonk den zwakken klaeuw.
Tooneelkunst ligt met zwachtelen omwonden;
En duizend jaer zijn in het niet verslonden,
Sints de eedle Maegd, vergetelheid ten buit,
gekluisterd zit: Beschavingszon doofde uit.
Het Oorlog blonk, als in het stael geschapen,
En vlocht alleen den lauwer om de slapen,
En knelde zwaerd en schepter in de vuist,
Tot, in Euroop, het Riddervolk, gekruist
Op dappre borst, de glorie deed herleven.
Het deed de vaen der Belgen heerlijk zweven
Op Salems vest: zy hief, van glans omgeven
Zich godlijk op, by Vlaemschen zegegalm:
Naest Jesus graf rees onze heldenpalm.
| |
[pagina 11]
| |
De tocht, gekeerd uit geurge morgenlanden,
Verbaest Euroop door 't wondere verhael.
De geestdrift doet verbeeldingsvlam ontbranden:
Beschaving breekt de middeleeuwsche banden,
En 't Passiespel vervangt der Heldentael.
't Is ruw, als 't Volk, dat, aen den grond geklonken,
De onwetendheid bewondert van den stoet,
Die 't Bybelschrift voor 't Christelijk gemoed,
Verklaert in 't spel, beroofd van Hemelvonken.
Triomf! een licht gaet op uit Romes schoot,
En flikkert daer, als 't koestrend morgenrood,
Als 't in het hart de nacht heeft aengegrepen,
En reeds een strael, die 't jonge licht voorspelt,
De onmeetlijkheid der hemelen doorsnelt,
Allengs gekleurd met hooger purpren strepen,
By 't vooglenzangontwaek in bosch en veld.
Ja, de Outervorst op Petrus stoel gezeten,
Wordt door 't herdagend Kunstenchoor begroet.
De tijd verzet een stap, met reuzen voet,
En de eeuwe blinkt naer Leos naem geheeten.
't Was weinig, dat de aloudheid lang-vergeten
Den grafdoek van de leden werd gerukt;
Dat Vida zacht de Roomsche snaren drukt;
Dat Angelo, voor Laocoon gebukt,
En leven stortte en ziel in 't koude marmer;
En, schepper door het tooverend penceel,
Prometheus vuer smeet op het doodsch panneel,
En in het zwerk zelfs Bouwkunstwondren teel';
Nieuw-Romes Vorst was elk ten kunstbeschermer.
Hy spreekt, en schenkt der Schouwburgkunst den aêm,
Haer voorhoofd gloort, bestempeld met zijn naem!
Nu treurt de stem van Sophonisba weder,
En kneedt, als wasch, het allerstugste hart,
Dat meêly' voelt, en wellust, by die smart.
Van 't hoog Tooneel daelt Volksbeschaving neder.
ô Zalig strand, waer eens de herdersfluit
Van Maro klonk, nu door zijn asch gezegend,
| |
[pagina 12]
| |
Gy spoedde elk volk in 't letterperk vooruit,
Gy, door 't Tooneel met zegen overregend!
Ach, elders heerscht de Domheid ongestuit.
En throonend op vermufte pergamenten
Zit schooltwist daer, en zwaeit den rieten staf,
En wentelt zich, als 't lastdier, in haer draf.
Schoon Kosters hand reeds Godes woord moog' prenten,
Dat, als zijn kunst gedaeld van 's Hemels boog
Door de eeuwen heen aen 't stil verbazend oog
Blijft spreken, de aerd zwoegde in den zielen kluister;
Der Rede stem was stamelend gefluister;
En dan, dan nog, by 't twisten om één woord,
Werd deez' haer stem verstikt, in 't bloed gesmoord.
Mijn Vaderland! ook gy laegt nog in 't duister:
Nog rees hier niet Erasmus morgenluister,
Waer 't vleermuisbroed der twistschool, uitgeleerd
In dommigheid, eens bevend voor zou vlieden.
Geen denker mocht nog aen de nacht gebieden:
‘Verdwijn van hier: De vryman triompheert!’
Wat kon de kunst in zulk een lichtbegraving?
Ach! luttel slechts, of niets voor Volksbeschaving.
Maer Godsdienst, die 't omnevelde verstand
Verheldert, reikt de Schouwburgkunst de hand,
En 't tempelchoor is in tooneel veranderd.
Daer zwiert de kunst-en Godgewyde standert:
De geestelyke, als achtbre tooneellist,
Is Bybelheld, tot schrik van d' ongodist.
Hier wordt de moed van Abraham bewonderd;
Herodes gints, uit d' afgrond opgedonderd,
Vergiet het bloed van Rachels lachend kroost,
Doch trilt waer hem de Doodzeis tegenblikkertGa naar eind(c).
De Hemel daelt; de reddingsochtend bloost
Voor 't bly heelal: hy klimt, en straelt, en flikkert.
Emmanuel wordt in een stal gebaerd:
Al 't Christenvolk zinkt, biddend', neêr ter aerd',
Met d'achtbren trits der Vorsten, die hier knielen:
| |
[pagina 13]
| |
't Tooneel verhoogt de laegstgezonken zielen.
Maer breeder loop, langs opgeklaerder pad,
Beschrijft allengs de zonne der Verlichting.
Verbeelding zweeft, op wieken van verdichting;
En breidt die uit, niet op het wierookvat,
Maer op 't blazoen der Redery kerschooren.
'k Zie Vorsten-zelve aen 't hoofd dier mannen gloren.
De diadeem ligt neder aen hun veet,
En van hun licht ontfangt hy hellen gloed.
Nog schuilt de kunst; de Wijsbegeerte ontvonkelt.
Ze ontplooit de Vaen, die 't eêlst blazoen omkronkelt:
't Woord Rede staet in goud er op gestikt,
Waer voor de lijfs-en zielendwang verschrikt.
Het misbruik, welk een overouden wortel
Dit schoot, slaet zy (als 't bliksemvoer) te mortel.
Waer dwaling doolt, waer dweepzucht wrokt en woedt,
Zy breidelt die, als Michael 't gebroed,
Welks ydle trots zich tegen God verzette.
De Vryheid, hoe de Spanjaert haer verplette,
Verheft de kruin waer aen de lauwer faelt,
Doch waer het licht der wijsbegeerte om straelt.
Filips ontwaekt, en Alva is verschenen,
Gelijk de star, wier roede bloed voorspelt.
Zou die de Rede aen vryen gorgel knelt,
Bescherming haren ingewyden leenen?
Neen! - Tot den grond moet 's levens boom verdrukt,
Waer Belgie zulk versterkend ooft aen plukt;
Hy moet met tronk en wortel uitgerukt!
De krijgsbazuin verheft haer wraekgeschetter:
't Tooneel verstomt. Men trapt, met looden voet,
De Redekunst en Rede saem te pletter;
En Alba heerscht, en tapling stroomt het bloed.
Godtergend rijst het fiere beeld ten hoogen,
Wiens yzren arm zich over Antwerp strekt;
Zuid-Nederland kruipt voor zijn spottende oogen,
En duisternis heeft Vlaendren overdekt.
|
|