Exordium magnum

Hoe arnulfus van vlanderen bekiert waert ende van sinre groeter vuericheit

Doe die alre eersaemste vader bernardus op ene tyt ghetoeghen was in dat lant van vlanderen ende sine nette toe vele stede wtwarp om die sielen toe vanghen. ende hie vele edele ende gheleerde manne van die vloede der weerlt toech tot dat oeuer der bekieringe. soe gaf hem ouer hemelike in sinen handen een edel man gheheten arnulphus van maorca die rike was ende seer lecker. hoerre beider raet wast dat sie dit hemelic holden solden om sommige kindere der weerlt tot den laetsten daghe toe dat hie wt solde gaen van sinen lande ende van sinre maechschap. want hie was een groet huusvader verciert myt kinderen ende mit brueders. ende bestricket mit alsoe veel ricdoem dat hie niet afbreken en mochte sonder sware schade ende schandalisieringe der ghenre die hem toe hoerden. ten were dat hie eersten sin huus wislike ende cloecklike besatede. Doe dit al swighende gheholden waert ende sie twe allene dit wusten inder weerlt. soe heuet die heer ghesproken tot enen bouman doe hie die ossen dreef ander ploech segghende. Ganc segghe arnulpho van manorca dat hie di mede leide toe clarendael daer hie kortes trecken sal om sic te bekieren. ende du bekier di mit hem hie hoerde stemme mer hie en sach niemande Doe dese stemme ghehoert was began die arme man eernstelike te bidden. of dat woert van gode ghecomen were dat het anderwerue apenbaren wolde. ende hie heuet anderwerue ghesproken

[p. 13]

dese selue reden. Doe hie ander werue de vermaninge ghehoert hadde. quam hie totten voerghenoemden man ende sechde. Ic hebbe een woert te spreken toe di mynen heren. Doe hie oen ouerside ghenomen hadde soe viel hie hem toe voeten segghende. Ic bidde di ouermids xpistum onsen heren dattu mi leideste tot dinen clarendael op dattu mit di beholden makeste myne siele. Ende oftu dat begherste toe weten die guedertierne ende barmhertighe here heft hem ghewerdighet mi te apenbaren dine hemelike dinghe om mynre salicheit willen. Doe die edele kuussche vader hoerde dese woerde soe heuet hie hem seer verwondert ende verblit ende heuet den menschen ghehuert bi hem te wesen den hie namaels hadde een onuerscheiden gheselle sins weghes ende sinre bekieringhe. den hie hebben sal alse wy ghelouen enen medegheselle des ewighen leuens. Doe hie sin saken gheeyndet hadde waer om hie ghemerret hadde inder weerlt quam hie in dat cloester toe claren dael alsoe seer ondergheworpen mit oetmoedicheit alse hie te voeren hoeghe was van rycdoemen. ende gaf vele van sinen guede den seluen cloester ende oec sommigen anderen cloesteren gaf hie gauen. Sanctus bernaert waert seer verurouwet van sinre bekieringe ende inden conuente der bruederen sechde hie van hem van der bekieringe des brueders arnulphi en is xpistus niet myn toe verwonderen ende te glorificieren dan van die verrisenisse des vier daghenens lasari. want hie in alsoe groeter welden besloeten ende begrauen rechte alse in enen graue lach ende hie was alse leuende doet. Doe arnulphus mit suchten ende mit vele tranen bichtede al sine sunden die hie in der weerlt ghedaen hadde. sanctus bernaert ansiende die alre bitterste rouwe sins herten. ende enen bereiden wille toe alle guet werck te doene soe beual he hem pater noster te lesen driewerue. ende dat he voert an in sinen opsette bliuen solde toe sinen dode toe. Doe dat hoerde arnulphus bedrouet antwoerde hie. Alre hillichste vader ic bidde en bespotte dinen knecht niet. Waer inne sechde hie bespotte ic di. Arnulphus sechde. seuen iaer ofte tyn iaer vasten en weer my niet ghenoech al worde ic vernedert mit enen sacke toe dragen ende in der asschen toe ligghen. ende du ghebiedeste my driewerue pater noster te lesen ende inder orden te volherden. Ende die hillige man sechde tot hem wetstu dan bet dan ic wat di noet is te doen op dattu beholden werdest. duncket di dattet een clein dinc is die orde te holden ende daer in te volherden totten dode toe. hie antwoerde het si veer van minre sielen alsoe bose vermetelheit. Mer om godes willen bidde ic di dattu mi niet en spaerste in dese theghenwoerdige tyt Op dattu my bet sparen mogheste in der toe comender tyt. ende sette my nu alsulke penitencie op dat ic na den dode des vleisches comen moghe sonder pine toe ruste. Die salige vader sechde doe alse ic ghesproken hebbe. ende ic make di seker dat wanner du afleggheste die borden des lichaems dattu te handes sonder moeyenisse vlien salste tot gode. van deser antwoerde die hie ontfenc

[p. 14]

of hie sie van gode ontfangen hadde waert hie toe male seer ghesterket alsoe dat he voert an mit ghenen ghewelde der becoeringe mit ghene moeienisse der suucten enichsins ghehindert en mochte werden vanden loep sinre begherten mit welken hie altoemale ghinc ofte voer in gode. hie was seer sorchuoldich ende anxtuoldich die orde toe holden ende sin herte te verwaren alsoe dat my niet en ghehueghet dat ic enighen menschen ghesien hebbe. soe sorchuoldigen reynmaker sinre eyghenre consciencien als dese man was. sie verwonderden alle gader sunderlinge die sine bicht hoerden sine eernsticheit ende drifticheit dat hie sie niet en liet rusten alse hie oec seluer niet rusten en mochte. bichtende wenende screiende niet allene van enen idelen woerde ofte teken oftet hem ontuoer dat selden gheschiede. meer oec van ene idele lichte ghedachte die ander lude cleyn pleghen toe achten wtghenomen luttel volcoemene lude van welke cleine sunde hie hem seluen alsoe nauwe ordelde ende berispede ofte hie doetsunde ghedaen hadde. Ende wantter waerachtelike ghescreuen is die heer berispet den ghenen den hie mynnet ende ghysselt enen yegheliken soene den hie ontfanget. nummer en heuet ontbroken desen eersamen manne die rode der vaderliker barmherticheit altoes in hem afhouwende die ghebreken des vleisches. ende die doegheden der sielen in hem doende spruten ende vrucht voert brengen. vele iaren lanc hent tot sinen dode toe is hie ghegysselt mit swaren ende lancduerende onghemake ofte suucten. die hie alte male niet allene ghelicmoedelic verdraghen en heuet. Mer oec glorierde hie daer ynne alse in allen ricdomen het is gheschiet op ene tyt dat hie seer verkrencket was alse dat he sonder sware wewete niet en mochte staen bockende dat hie nochtans daer omme nummer achter en liet. hie en bughede hem side ende ynnichliken wanner men sanc gloria syden vader ende bewees eerwerdicheit der godliker moghentheit. Als men vesper sanc inder kerken ende hie stont in dat achterste choer bi enen monic die oec ghelic oen te male hillich was sie die engel des heren apenbaerde daer in een ghedaente eens alre suuerliken ionghen monikes. hie hadde an ene cuculle witter dan die snee. nochtans en sach arnulphus den engel niet. Ende als hie nae sinre ghewoenliker manieren innichlike bughede wanner datmen naden salme sanc glorie si den vader. die engel stont voer hem ende onderstuttede sin hoeuet mit sinen handen wanner hie neder bughede. Ende alse die voersechde monic die ter siden stont bi brueder arnulphus desen engel sach. ende wtblencken sins aensichtes ende sinre cleder merkede dattet een engel were verblide hie hem seer van des engels aensien. hie ghinc naerre op dat hie oen holden mochte ende innychliken omhelsen. Ende alse hie mit wtgherecten handen oen holden wolde ende druckenen an hem. te hantes verswan die engel ende ghinc van hem mer te hantes weder apenbaerende stont he in een ander stede. soe oen die monyc sach liep hie weder tot hem ende gheliker wise alse te voeren pinichde hie oen te gripen. meer hantes verswan hie ende apenbaerde anders waer alsoe dattes die monic niet gripen en konde. Ende doe dit manichwerue gheschiet was ten laetsten verswan die engel alte male. ende die hem sienlike ghetoent

[p. 15]

had en wolde niet gheholden werden. Op ene tyt was de knecht godes arnulphus sieck van wewete synre binnenste daer hie dicwile mede belastet plach toe wesen. ende op die tit was die suucte alsoe starck alsoe dat hie by nae totten dode was ghecomen. Ende doe hie een wile tydes ghelegen hadde sonder spreken ende onbeuoelike. soe mishoepede men van sinen leuen ende daer omme soe waert hem dat hillige ampt ghedaen. Ende doe hie eersten weder tot hem seluen quam barstende wt in ene stemme des beliens ende loeues sprack hie. O here ihsu die dinghe sin altoe male waer die du ghesproken hebste. Doe hie dese woerde dicwile wederhaelde. soe verwonderden die ghene die daer bi weren ende vragheden woe dattet myt hem were. of waer omme dat hie dese woerde sechde. hie en antwoerde anders niet dan dat alle dinge waer weren die god ghesproken hadde. Sommyge vanden ghenen die daer bi weren sechden dat hie van scharpheit der pinen verstuert weer in sin hoeuede. ende dat hie daer om vremde dinge spreke. Dien antwoerde hie brueders ten is alsoe niet. mer mit enen sinnighen hoeuede ende mit soeberre herten segghe ic dat alle dinge waer sin die die here ihesus ghesproken heuet. Ende sie sechden wy belien oec dat waer te wesen. Mer waer omme sprecstu nu dese woerde. hie antwoerde die here seghet inden ewangeli ist sake dat yemant om synre mynne wille versaket die begherte sinre older ende der weerlt ricdoeme die sal ontfanghen hondert volt in deser weerlt. ende dat ewighe leuen in die toecoemende weerlt. Ic onderuinde die cracht van desen reden ofte woerde in dese theghenwoerdicheit ende ic ontfange nu te handes in desen leuen min hondertuolt. want die onghemetene scharpheit deser weweten die smaket my al soe wal behaghet my alsoe wal om die hoepe des godliken ontbarmens die my daer ynne ghesettet is dat ic niet en wolde dese wewete ontboren hebben om hondert werue meer guedes der weerlt dan ic achter ghelaten hebbe. Ende ist sake dat ic een sonder ende een onwerdich mensche alsoe belie ende alsoe seer verblit werde oec in mynre bangicheit. hoe mene wy dat hillige ende volcoemene manne hem verbliden ende verurouwen in hoerre troestinge. want waerachteliken die gheestelike blitschap die nu inden hoepe is gaet hondert werue dusentwerue boeuen die weerltlike blitschap. die nu inder theghenwoerdicheit is. Meer ist sake dat yemant die weerlt achterlatet ende coemet totter bekieringe niet en verdient te ontfangen dit hondertuolt. soe ist apenbaer dat hie noch niet alle dinghe volcoemelike achterghelaten en heuet. mer dat he noch wat bi hem holdet van sinen eyghenen wille dat ene quade eyghenheit is. Doe he dese woerde sprac verwonderdense alle gader dat aldusdanighen synne wtghesproken worde van enen leeken ende ongheleerden manne. hier ynne gaf men apenbaerlike te verstaen dat die hillige gheest die verhengede dat he swaerlike ghegysselt waert inden lichaem van binnen suetelike saluede in der sielen. welkes alre hillichste saluynghe wat menschen se ruert den leert se van allen dingen die noet sin. Dese

[p. 16]

hillige man doe he ghecrucet was myt ene lange martelaerschap. ende gheproeuet was alse golt inden oeuen. soe ontsliep hie mitten alre sachtesten slape inden heren. waer van dat wy sekerlike ghelouen naden woerden sanctus bernardus dat he sonder pine tot gode ghecomen is. te hantes alse he verscheiden is van den lichaem. Ic bidde wat heuet ie weerlde ontbroken desen armen xpisti inden daghe sins strides. die naden woerde des propheten betruwende inden heren heuet verwandelt die starcheit des vleisches in starcheit des gheestes. niet anmerkende wat dat vleisch vermochte. mer wat die regel ende orde ghebiet. Ende alse een teiken heuet hie ghesat op sin herte dat korte woert dat hie vanden hilligen vader ontfangen hadde. alse dat he die orde solde holden voer alle sine sunden. Dese knecht godes en ghinc niet in dat siechuus dan inder lester suucten doe die doet anstaende was. Ende daer boeuen hoe swaerlike dat hie belast was stont hie altoes innichlike in die metten totten dienste godes. Die ondwederroepelike tyt vliet hene. welker tyt gheen dinc kosteliker en is. nochtan en wert gheen dinc van ons snoeder gheachtet. ende alse wy ontgaen willen pine die men inder theghenwoerdiger tyt ontfanghet om des heren wille. soe coeme wy hiernamaels in hondertuoldiger pine. Meer ist sake dat yemant klaghet krancheit sins vleisches. die sal weten datter ghescreuen is datter niet en ontbreket den ghenen die gode ontsien ende dat die prophete ionger gheweest heuet ende is olt gheworden ende en heuet niet ghesien den rechtuerdighen achterghelaten. want wie heuet inden heren ghehoepet ende is beschemet gheworden. ende wie is achterghelaten die ghebleuen is inden gheboden des heren. Ende op dat dit apenbaer weerde niet allene mytten ghetuge der scriften mer oec mit exempelen der voergaender vaders. soe setten wi hier nae twe myrakelen op dat hier mede onse laeuheit verwonnen werde ende onse krancheit ghesterket werde tot den arbeide des strides