Strooschippers

[p. 165]

Hoofdstuk acht

Als het jaar, dat op die vrieswinter volgde, is er geen tweede geweest. Het gaf een voorjaar, waar God, om het zoo te zeggen, niets aan spaarde. Al de vettigheid van de grond moest de aarde opbrengen voor een overdaad van loof en bloesem, als de menschen nooit gezien hadden. En wat de zomer, die er op volgde, aangaat; hetgeen de mensch wenschte, kwam op hem toe. Wanneer na een week van zonneschijn iemand om regen vroeg, stonden de sluizen van de hemel een dag lang open; en dan leefde de zomerwarmte al weer op. Wie om gras vroeg, zag een dikke groene vacht over het land golven; en wie koren noodig had, gunde God een oogst, die zijn schuur niet bergen kon. En wanneer de mensch, brooddronken door deze overdaad, naar de hemel keek, zag hij, hoe de bliksem de atmosfeer reinigde, en daarna begon het verbijsterende spel van de overvloed opnieuw.

En toen den mensch alles gelukte, kreeg hij een te groot vertrouwen in zich zelf. Zijn invallen werden driester; en hij waagde meer dan andere jaren. Toen de herfst kwam, had de overheid moeite, de onrust en de overmoed van de burgers in effen baan te leiden. Men hoorde van revivals en een vergeten secte leefde weer op.

En ook in de kring van Bernard van Welsum deden zich allerlei nieuwe invloeden gelden. Er brak zich een ziekelijke, van de werkelijkheid afgewende beweging baan onder de dissenters, die van geen geinstitueerde kerk weten wilden; en ook Bernard zelf kon zich niet heelemaal onttrekken aan haar greep.

[p. 166]

De menschen spraken tegen God als tegen hun naaste. Arend Overman klom in een boom; in de hoogste iep, die er langs de kaai stond, klom hij, en riep: - Heer Jezus, nu kan ik niet dichter bij Je komen.

Deze menschen zaten op een avond in een groote kring bij Bernard van Welsum om de tafel, en spraken om beurten.

- Waarom 'eb je leste maal verteld dat Abel Taling met zichzelf doende was, vroeg streng Johan Weerselo aan Arend Overman.

- En waarom zou 'k et niet doen?, vroeg Overman. - Die schipper zat 'ier ommers as 'n kat in 'n leeg 'uis. Dat zie je toch zelf ook wel. Ik 'oef je toch van dien schipper niets vertellen.

- Op 'n schip zou ook wel eens 'n kind van God kunnen wonen.

Maar op dat woord begon Weerselo te lachen. Het kwam hem zoo komiek voor, dat Abel een ‘kind’ zou kunnen zijn. De nasmaak van enkele bittere ervaringen krulde smadelijk zijn lippen. Neen, schudde hij heftig. Het was, of de wet oordeelde over de genade. Men kon aan zijn gezicht zien, dat hij tot de uiterste grens van de kaste der gezeten burgers ging, en daar omkeerde. Hij keek de kring rond en verklaarde Overman voor goed voor ontoerekenbaar.

- God kent de harten, zei Bernard.

- Alles goed en wel, antwoordde Weerselo, - maar as iemand as Abel de passie gaat preeken, loert ie op schoppens.... Laat je toch niets wijs maken; ik ken Abel langer as vandaag.

- Er staat 'eschreven: - Oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt....

[p. 167]

- Ja, ja, zei Weerselo zoo onrustig, alsof men hem met een stok geprikt had. - Maar ik ken 'em beter as jij. 'Ij 'eeft niet voor niets de elf provincies op z'n gezicht staan. Z'n gezicht verraadt 'em; as je 'm goed aanzien, ga je op de loop. Laat ie z'n schuld maar betalen.

Zonder het zelf te weten, verried Johan Weerselo met die woorden zijn eigen aardsche gezindheid. Hij was een koopman, hij kon niet van zijn toonbank vandaan komen. Die stond tusschen hem en de schippersmenschen in. Het zou Overman weinig moeite hebben gekost, hem te ontmaskeren. Maar zijn woorden maakten toch indruk op de anderen. Overman keek hem met zijn zachte bruine oogen een oogenblik aan, en antwoordde toen:

- Is God niet sterk genoeg, om in een schipper te kunnen werken met z'n Geest? Is Zijn arm verkort? Er staat geschreven, dat er voor den Heer niets te wonderlijk is. En zou 'et nou te wonderlijk wezen, as God 'et 'art van Abel Taling veranderde?

- Ik ken hem, zoo mengde zich nu Bernard weer in het gesprek, en voor Abel Taling kan ik spreken, as voor m'n eigen broer. En ik kan je wat van 'em vertellen....

Het was stil geworden in de kamer. Dat was heel vaak zoo, wanneer Bernard ging spreken. Men zei van hem, dat er een ‘zeker beslag’ op hem lag. En die menschen van de kring van Bernard van Welsum waren ongelooflijk ver gevorderd in het keuren van een karakter. Zelfs de eenvoudigste onder hen was bekwaam tot het maken van zeer subtiele onderscheidingen. En ze wisten die onder woorden te brengen ook. Ze be-

[p. 168]

schikten daartoe over een tot in de finesses uitgewerkte code.

- Wou je 'n klontje of 'n steek? - vroeg Bernards vrouw aan Weerseloo. Maar deze woorden, die ze steeds bij het schenken der koffie placht te vragen, detoneerden nu.

- Ik kan voor Abel spreken. Ik weet, dat 'ij een steen aan de muur 'ezien 'eeft, vervolgde Bernard nu, en de gezichten der gasten verrieden, dat ze met deze wending van het gesprek tevreden waren. - Een witte keursteen; daar stond zijn naam op. Dat 'ebben z'n oogen 'ezien. De Heer zal 'em 'n krachtdadige bekeering geven. Ik geloof zeker, dat hij een kind des Heeren is.

Weerselo pruttelde nog wat na.

- Ik 'eb 'et dikwijls met Abeltjen in 't wier 'ehad, en m'n oogen 'ebben nooit 'n geestelijke verandering aan 'm bespeurd.... Abel bekeerd? Ik verzeker je, dat ie 'et 'oofd te hoog beurt.... Om die krachtdadige bekeering van Abel zullen nog menschen 'uilen....

Ernstig stonden de gezichten. Wanneer iemand uit deze kring tot een ‘kind’ verklaard werd, verkreeg hij groote invloed, en hij genoot bepaalde voorrechten. Aan zijn oordeel onderwierp men zich. Niet alleen in geestelijke, maar ook vaak in maatschappelijke zaken. Daarom gingen ze er niet gauw toe over, iemand als wedergeboren te erkennen.

- Maar dit kan ik je zeggen, Johan, ging Bernard voort, - dat het jou niet past, zulk een oordeel over je medemensch uit te spreken. En ik wil je er op wijzen, dat 'et met je zelf wel eens niet goed kon staan, wanneer je zoo spreekt over een ander. - Wat meen

[p. 169]

je daarmee? - vroeg Weerseloo. Hij stond van zijn stoel op, en hoopte door met weggaan te dreigen Bernard te intimideeren.

Maar Bernard was de laatste, op wien dergelijke practijken indruk zouden kunnen maken.

- De wereld zegt, dat de waard niet beter is dan de gast, antwoordde Bernard weer. - Deug je zelf wel, wanneer je zoo gemakkelijk bedrog in een ander ziet? - Deug ik niet?, stoof Weerseloo op.

Maar de andere gasten kozen de partij van Bernard. Vergeefs trachtte Johan door steeds luider te spreken, de anderen van zijn gelijk te overtuigen.

- Nu, zei hij, als dat 'ier zoo moet, dat de eerste de beste turfschipper uit de woonschepen'aven voor een bekeerde mensch kan doorgaan.... En hij nam zijn pet van de grond op en verliet de kamer. Nijdig sloeg de deur achter hem dicht.