Det dank'tich d'n duvel

Volksverhalen tussen Peel en Maas

[p. 123]

lange en sterke kerels

Al eerder in deze verhalen kwamen we hier en daar reuzen tegen, abnormale gestalten die zich bezig zouden hebben gehouden met het scheppen van rivieren en bergen. Hier volgen een paar verhalen over normale mensen, die alleen van anderen verschilden doordat ze wat boven hen uitstaken in lengte of sterker waren.

In Helden praatte men er vroeger over, dat de mannen in Meijel bijvoorbeeld opmerkelijk langer waren dan hier. Als verklaring voor dit verschijnsel werd een zeker niet onzinnige reden genoemd. Meijel lag als eiland in het moeras van de Peel. Het contact met de dorpen aan onze kant zal in vroeger eeuwen door dat moeras wel wat moeilijk zijn geweest. Bovendien lag het op de grens van Brabant. Een geschikte uitwijkplaats voor mensen voor wie het in hun eigen dorpen niet veilig was. En dat zouden bijvoorbeeld in de tijd van de pruisische koning Frederik de Grote, de jonge mannen zijn geweest die voor de garde van die koning werden geronseld. Hij zocht hiervoor flinke kerels, die twee meter lang waren. In zijn tijd was hij óók hertog van Gelder, en daardoor ook van het land van Kessel. Hij liet stad en land afstropen door zijn ‘zwervers’. De methode waarmee deze werving werd uitgevoerd steunde blijkbaar niet op een wet voor de

[p. 124]

krijgsdienst, maar op vrijwilligheid. De uitgezochte kandidaten werden, als het kon thuis benaderd, maar dienst bij de koning werd door de jongens en hun ouders zo gevreesd, dat het zelden tot een contract kwam, ook al bood men handgeld. De ronselaars probeerden dan in cafées, door het aanbieden van drank en handgeld de jongens tot tekening van een contract te krijgen en als dat niet lukte hen te overvallen en mee te voeren. En eenmaal in de garde van ‘der Alten Fritz’ kwam men vrijwillig niet meer vrij. Daarom gingen de jongens die gevaar liepen er bij het eerste teken van onraad vandoor. Vaak trokken ze dan naar Meijel, vanwaar ze makkelijk in de Peel konden onderduiken of over de grens van Gelder naar Brabant konden vluchten. Velen van deze lange mannen vestigden zich in Meijel en trouwden er. Dit zou er dan de verklaring voor kunnen zijn dat er in Meijel zoveel lange mannen zouden wonen.

Deze wervingen moeten blijkbaar jaren achtereen zijn doorgegaan. De schrikbeelden van dit soort mensenroof bleven lang hangen. Een verteller uit Kessel zei dat de duitse wervers van dorp tot dorp trokken over een tot in zijn tijd in Neer-Kessel-Baarlo en Maasbree nog aan te wijzen pad door de velden, dat men zelfs ‘de werverspaad’ ging noemen. Het liep van Maasbree over Zandberg en Soeterbeek naar Baarlo. Vandaar richting Hummeren, Oijen-Hout, over de Tasbeek de Scheiweg volgend, langs Kessel heen naar Eijck-Hanssum en Neer. Restanten van dit pad bleven in gebruik.

Er was ook verzet tegen de wervers. Zo naderden twee wervers eens het dorp Kessel en hoorden in een schuur het geklop van vier dorsvlegels (de vierslag). Twee jonge

[p. 125]

knechten konden zich nog verstoppen boven de deel. De twee wervers kwamen binnen en vroegen de boer: ‘Jullie waren met vier. Waar zij de twee anderen?’ Ze pakten zelf de ladder en klommen op de overdeel om ze te zoeken. De jongens echter sloegen hen beiden van de ladder naar beneden op de harde dorsvloer. Totaal onthutst en flink gekneusd gingen ze onverrichterzake verder.

Over ‘Sterke Mannen’ hoorde men ook sterke verhalen. In Kessel werd verteld dat er in Roggel een man woonde die ‘buitenmodels sterk’ zou zijn. Een paar mannen uit Kessel hadden dat al meermalen gehoord en ze wilden wel eens kennismaken. Ze kwamen door Neer, doch wisten niet precies waar hij woonde. In het gehucht Brumholt vroegen ze aan een man die bezig was met ploegen, waar die sterke man woonde. De ploeger hield zijn rechterhand aan de ploegstaart, tilde ploeg en paard van de grond en wees naar een huis in Ophoven: ‘Daar woont hij!’

Een ander verhaal van een man in Sevenum. Vroeger stelde men trots en vreugde in het fijne boerenhandwerk. Bij het ploegen moest elke voor kaarsrecht zijn. Werd een perceel gras gemaaid, dan moesten de zwaden mooi recht liggen en er mocht geen ‘baardje’ gras meer staan. Bij het graan maaien gold ook dat de schoven mooi recht met de drift van het gewas en de graanhopen in rechte rijen kwamen. Er was een familie in ‘de Hees’ waarvan de mannen in dit opzicht wel de spits afbeten. Bovendien waren ze erg vindingrijk en buitengewoon sterk. Op zekere dag reden ze met z'n tweeën op de lange kar naar de Peel om een vracht klot te halen. Op een smal veendijkje kwamen ze een boertje met een vrachtje klot op zijn kar tegen. Het

[p. 126]

was onmogelijk elkaar te passeren of hoe dan ook om te keren. Aan beide zijden waren diepe peelputten. Na enig overleg spanden de beide mannen uit Hees hun paard uit de kar en pakten de lange kar met alles er op en er aan van voor en van achter op en droegen hem over de scheve dijkberm langs de geladen kar heen.

Dezelfde verteller uit Sevenum had nog het volgende verhaal. Er was vroeger een boer die veel liefde voor zijn vee had. Op een keer bracht een zijner koeien een mooi zwaar stierkalf ter wereld. De boer en zijn zoon besloten dit kalf ‘op te zetten’, het te laten castreren en als trek-os te gebruiken voor het werk. De zoon kreeg tot taak het kalf te voeden en te verzorgen. Dat deed hij met veel plezier. Hij vertroetelde het kalf als een schoothondje. Als hij het voerde of drenkte kon hij niet ophouden het diertje te strelen. Hij poetste hem dat zijn huid als zijde glansde. Het dier groeide als kool.

Iedere dag nam hij het dier op zijn armen, om de gewichtstoename waar te nemen. Dit werd een gewoonte tot het dier al bijna volwassen was en als trekdier aangespannen werd. De stier werd nu wel erg zwaar. Iedere keer moest de jongeman er zijn rug onder zetten. Maar op zekere morgen kon hij het dier niet meer van de grond krijgen. Hij vloekte in zichzelf en mopperde: ‘Dat zou toch gek zijn, als het vandaag niet meer zou kunnen. En gisteren kon ik je nog wel optillen?’

Nu we toch bezig zijn met ‘waar’ gebeurde verhalen, wil ik er nog eentje uit mijn buurt aan toevoegen. Een kleine boer had zich een ezel met kar en tuig aangeschaft, om zelf van de kruiwagen verlost te zijn. Tinus voer de eerste keer naar de molen met een paar zakken koren en zat

[p. 127]

parmantig met de leidsels op de kar. Bij een wegkruising stond Sjang. Die keek benieuwd naar dit nieuw aanspanninkje. Tinus stopte even voor een praatje. Sjang pakte van achter beide burries van de kar in zijn machtige plavuizen; tilde de hele kar met voerman en koren op en begon het als een wieg zijdelings uit te schommelen, terwijl de ezel bijna door zijn knieën zakte.