Julia

Regelnummers proza verbergen

[p. 183]

Alpin.^t1

(Uit een oud handschrift.)^t2

1Licht van den staatigen Nacht! hoe treurig verrijst gij in het¹ 2Oosten! - Hoor! de stormen gieren nog van verre - brullende 3baaren rukken met verwoesting aan - de donkere wolken, met 4aaklig witte randen omzoomd, vliegen door de ruischende lucht. Het 5gevogelte is op de stemme des storms geweken - de Nachtuil heeft 6zijne vervallen woning bewaard - vervaarlijk huilt hij uit gindsche^5-66 7daverende rots en zijn geschrei is over het veld.

8Bij tusschenpoozen vertoont gij, o Maan! uw gelaat, bleek als de 9dood, door gebroken wolken. - Nieuwe wolken verheffen het grijze 10hoofd boven de schemerende kimme - uwe ongestadige straalen¹⁰ 11vliegen nog over de neêrgebogen grasscheute - maar langzaam¹¹

t1 Alpin: Zie Inl. hfdst. 8. Alle namen in dit stukje, met uizondering van Nossa, zijn afkomstig uit Ossians Songs of Selma. Ook wat betreft het kader van de beurtzang, de entourage, de elegische toon, de rythmische zinsbouw en het woordgebruik stemt het daarmee overeen. Een karakteristieke inbreng van Feith is de gedachte aan een gezamenlijk voortleven van de geesten van de twee gelieven na de dood. De epische situatie is aldus: De oude bard (zanger-dichter) Alpin is aan het woord. Hij roept de geesten op respectievelijk van de overleden Salgar en van zijn (Alpins) gestorven geliefde Minona. Beiden antwoorden hem.

t2 (Uit een oud handschrift): Deze toevoeging refereert eveneens aan Ossian, wiens werk immers verondersteld werd in oude handschriften te zijn overgeleverd (manuscriptfictie). Stellig heeft Feith (die zelf overigens overtuigd was van de echtheid van Ossian) niet de suggestie willen wekken dat hij hier - midden tussen zijn eigen bijdragen - een authentiek oud fragment aan het licht bracht. Het gaat hem er slechts om de lezer al meteen in een bepaalde sfeer te brengen. De z.g. manuscriptfictie was ook in veel briefromans, en later in de historische roman, een geliefd literair procédé.

1 Licht van den staatigen Nacht: Alpin is hier aan het woord en spreekt tot de maan (verg. aant. bij p. 161, t.).

5-6 heeft ... bewaard: is in ... gebleven.

6 vervaarlijk: angstaanjagend.

10 kimme: horizon.

11 grasscheute: grasspriet.

[p. 184]

12daalt de donkerheid des grafs om mij heen en de geesten der dooden 13verrijzen voor mijne oogen. - Als dwaallichten is hunne flikkerende 14gedaante op den heuvel der winden. - - Daalt neder in uwe stille 15woningen, gij zielen der liefelijkste Zangers! tot dat de dageraad in^{14-15 15} 16uwe duisternis aanbreke, en uwe stemme van over de zee weder^15-16 17gehoord worde, als die der koeltjes, die tusschen het mos der klippen 18fluiten. - Zak zachtkens op uwe laage peuluw van stof, gij Geesten¹⁸ 19der verstorven Maagden! tot dat de roos weder op uwe kaaken 20ontluike, en de avondwindjes, die van de rots stuiten, met uwe 21golvende lokken spelen. Waarom zoudt gij mij aan de jaaren, die 22verlopen zijn, herinneren, aan de dagen onzer bijeenkomste op 23Lora? - Toen mijne kracht was als die van een vliegend vuur; toen²³ 24de blijdschap in mijn hart vernachtte. Salgar! ik zie u in uwe sterkte;²⁴ 25maar mijn vermogen is bezweken. - Gij zijt lieflijk als voorheenen,²⁵ 26graauwhairige Ullin! maar mijne stemme is schor geworden; zij²⁶ 27verdwijnt als die van den zoone der rotse^* over de breedte der zee.²⁷ 28- Eenzaam ben ik overgebleven, verlaten van mijne vrienden; en 29geen Bard vertroost mij met zijn strelend lied. -²⁹

30salgar.

31Treurig treedt gij over de heide - mistroostig bewaakt gij den

14-15 stille woningen: nl. de graven.

15 gij zielen der liefelijkste Zangers: Alpin roept de geesten van andere zangers op. In de Songs of Selma doet Ossian hetzelfde: hij richt zich daar tot de barden met wie hij vroeger op het jaarfeest van de stad Selma voor koning Fingal optrad.

15-16 tot dat ... aanbreke: een weinig Ossian-achtige toespeling op de dag der wederopstanding.

18 peuluw: peluw, kussen.

23 Lora: in de Songs of Selma de ontmoetingsplaats van de barden.

24 vernachtte: permanent verbleef.
Salgar: In de Songs of Selma bezingt Minona de tragische liefdesgeschiedenis van Salgar en Colma: Salgar werd door Colma's broer gedood. Bij Feith zijn Salgar en Colma beiden gestorven (verg. p. 187, r. 99 e.v.), en het is hier dus de geest van Salgar die spreekt.

25 mijn vermogen is bezweken: mijn kracht is bezweken (door ouderdom).

26 Ullin: een van de barden bij Ossian.

* Echo.

27 zoone der rotse: het beeld is ontleend aan de Songs of Selma. Ook daar bij ‘son of the rock’ een voetnoot dat de echo bedoeld wordt.

29 Bard: zanger-dichter (vooral gezegd van oude Keltische en Germaanse dichters).

[p. 185]

32berg, daar de wind op slaat. De Herfststorm trekt voor u heenen: hij 33voert uwe klachten mede. - De Lente vindt u nog kermende op den 34heuvel, en uw geween verdooft haaren zachtfluisterenden adem. - 35- Waarom is uwe blijdschap geweken, o Alpin! waarom is uw roem 36als die der Dooden? - De droefheid heeft uwe lokken wit gemaakt; 37uwe stemme is afgesleten door het kermen. -

38alpin.

39Mijn roem rust in het graf - de naauwe woning besluit mijne 40vreugde. Het gehuil des Winters vermeerdert mijne rouwe niet - de 41Lente verkwikt mij niet met haaren daauw. Hoor mijnen ramp, o 42Salgar! niet gering is de oorzaak mijner traanen. Keert te rug, gij 43donkerverwige jaaren! die verloren zijt; voert het geheugen mede,⁴³ 44dat gij mij ontroofde. -

45Salgar! uwe oogen hebben Minona gezien, de meestbegunstigde⁴⁵ 46maagd van Nossa^*. - Ik beminde haar in mijne jeugd; gij hebt⁴⁶ 47eertijds mijn lied van haar in het woud gehoord. - Haar oog was 48tederer dan de Maan in den Zomernacht - op haare wang bloosde 49mijn geluk onder de roozen. Haar hart was zuiver als de jagtsneeuw; 50haare borst kalm als het Meir, na den geweken storm. Als het⁵⁰ 51Uchtendrood aan de lucht klom, traden wij uit onze hutten, en de 52schaduwen des wouds hoorden onze tedere gesprekken.

43 donkerverwige jaaren: jaren die donker van kleur zijn. Wordt hier bedoeld dat deze vervlogen jaren donker geworden zijn omdat ze (grotendeels) zijn vergeten? Ook in de Songs of Selma wordt gesproken van ‘dark brown years’, maar daar lijkt er juist de ouderdom mee aangeduid te worden.

45 Minona: de gestorven geliefde van Alpin. Deze relatie tussen hen beiden bestaat niet bij Ossian; daar is Minona een zangeres die zingt met de barden op het feest van Selma.

* Godin der Bevalligheid.

46 Nossa: Deze naam komt, als enige van dit stukje, niet voor in de Songs of Selma. Feith kan de naam gekend hebben uit Klopstocks gedichten ‘Braga’ (1766) en ‘Der Hügel und der Hain’ (1767). Klopstock geeft als aant. bij Nossa: ‘Eine Untergöttin, die schönste aller Göttinnen. Wenn die Barden und Skalden den Begriff von Anmuth und Reitz erhöhn wollten; so nannten sie Nossa’ (Oden von Klopstock, Carlsruhe 1776, p. 216).

50 Meir: zee.

[p. 186]

53Eens was de Morgenstond liefelijk als het gelaat van Minona, als 54de Roos, na eenen daauwrijken nacht. De loeiende stormen waren 55afgedreven op de vluchtende baaren der Zee; de stortregens in hunne 56donkerbruine schatkameren wedergekeerd. Als een Held na de zege⁵⁶ 57trad de Zon uit de kimme en haar gestadige glans was over de toppen 58der Bergen. Mijn hart was vreedzaam als de bogtige beek in de 59valleie; mijne oogen helderer dan de star van den vallenden nacht. -⁵⁹ 60Vrolijk was mijn gang aan de zijde mijner Minona over het veld, zoet 61mijne verwachting in het bruine woud, daar wij heenen traden. -⁶¹ 62Op den weg tokkelde ik de harpe. - Mijne gloeiende hand sloeg het⁶² 63gezang der verwoesting niet, niet de bloedige toonen van Fingal. De⁶³ 64Min trilde uit mijne snaaren en de zachtblozende Minona verzelde 65mij met haare stemme. Ons Lied klonk in de ledige tente des Jagers, 66en hij hoorde het van verre in het midden zijner hijgende honden 67afrollen langs de helling der heuvelen.

68IJlings schuurden uit het Westen wolken aan - op vaale vlerken 69keerden de stormen te rug. De Zon verborg haar lieflijk hoofd in een 70wolk - de springvloed gierde over de rots - de winden over de 71donkere heide. Van de afgelegen heuvelen rolde de donder voort. - 72vervaarlijk ratelde zijne stemme door de wolken - aaklig vloog het 73ongestadige weêrlicht over de groene heuvels en zijne flikkering was 74over het uitgebreide veld. - Grimmig rukte de zee aan; haare golven 75klommen klaterende tegen de rots op - Als de bliksem de donker-76heid verzwolg, zagen wij in de diepte de witte zeilen door de schuimende⁷⁶ 77baaren opgeheven - het blaauwende licht week en de dave-⁷⁷78rende donder rommelde door de donkerheid des middernachts met 79verdubbeld geweld. Van verre over de heide was het gedruisch der

56 donkerbruine schatkameren: nl. het water van de zee, of (hoewel niet logisch): wolken?

59 de star van den vallenden nacht: de avondster (in feite de planeet Venus, die de eerst zichtbare ster is).

61 bruine: donkere.

62 Mijne gloeiende hand: waarschijnlijk bedoeld als beeld voor de inspiratie van de harpspeler.
sloeg: nl. op de snaren.

63 de bloedige toonen van Fingal: Een groot deel van het werk van Ossian is gewijd aan de krijgshaftige heldendaden van koning Fingal.

76 verzwolg: (hier) deed verdwijnen.

77 blaauwende: blauwachtige (als kleur van het weerlicht).

[p. 187]

80wederkerende Jagers en het huilend gebaf der bevreesde honden. -⁸⁰ 81De Dood daalde op een' bliksemstraal neder; zijn geweld was tegen 82de schoonste der Maagden. Aan mijne zijde viel Minona, in het 83steenachtige dal sneefde mijne Beminde. - Mijne hoop vloog met⁸³ 84den wind weg, mijne blijdschap met de brullende baaren. Eenzaam 85stond ik op het aardrijk, verlaten op den heuvel der stormen. Ik had 86geen' Vriend om mij te vertroosten - geen maagd om mij te strelen - 87geen hart om weêr te beminnen. Mijne oogen konden geen traan 88plengen - mijne borst was als het verschroeide veld na eenen korten 89stortregen. - Treurig verzamelde ik vier glinsterende steenen en^88-89 90hunne bemoste hoofden tekenden onder een Den, rood van den⁹⁰ 91storm, de enge woning van de geliefdste der Maagden.^90-9191

92salgar.

93Mijne traanen zijn over de Doode; mijne rouwe over de bewone-94resse des grafs. Groot is uw ramp, o Alpin! onherstelbaar het verlies 95uwer Beminde. Gij hebt geen Liefste meer om op haare borst te 96rusten, geen maagd meer op de feeste van Selma. Uwe oogen zullen⁹⁶ 97rood blijven van traanen; ongeneeslijk is de wond van uw hart. - 98Maar de storm rukt op nieuw aan. - Mijn geest drijft op hem naar 99de stille woning van Colma. Onze graven zijn gescheiden - Zij⁹⁹ 100sluimert hoog op de heide. Met de donkerheid zweve ik over de 101heuvelen naar mijne Colma, en de nacht vindt onze geesten aan-102doenlijk dooréénwaren.

103alpin.

104Ik ben alleen, o Minona! eenzaam op de rots van den heuvel. -

80 gebaf; geblaf.

83 sneefde: stierf.

88-89 mijne borst ... stortregen: Wordt hier bedoeld dat de verkwikking (opluchting) tè kort geduurd had?

90 rood: rood-bruin.

90-91 tekenden ... de enge woning: gaven ... de nauwe woning (nl. het graf) aan.

91 de enge woning: het graf. Dit beeld, ‘the narrow house’, ook bij Ossian.

96 de feeste: het feest. Reeds in Feiths tijd een archaïsme.
de feeste van Selma: het jaarfeest van de stad Selma. Zie de aant. bij p. 184, r. 15.

99 Colma: zie de aant. bij p. 184, r. 24.

[p. 188]

105Verrijs, o Geest van mijne Beminde! verrijs op deeze zwijgende 106hoogte. - -

107Schoonste der Dochteren! mijne Liefste! -¹⁰⁷

108Gij toeft nog - Ach! waarom foltert gij uwen Alpin! - Kent gij¹⁰⁸ 109zijn geroep niet meer? - - Minona! mijne Minona!

110minona.

¹¹⁰111Hoe is de stemme van mijn Lief over het veld - de welluidende 112stemme mijns Beminden over het spichtige gras der graven? - In de 113diepte mijner donkere woning hoorde ik haar - in de beweging-114looze stilte der Dooden.

115De Nacht zweeft over de bergen - de stroom brult op de woede 116des storms - mijn Geest verrijst uit de aarde - hij verheft zich als 117eene waterachtige Mistcolom op de schemerende zee. - Op den¹¹⁷ 118wind drijft hij heenen - op de vleugelen des storms ijlt hij u tegen.¹¹⁸

119alpin.

120Ik zie u, o mijne Vriendinne! als een schichtige straal van de Maan 121op den top van den besneeuwden heuvel. Ik hoorde van verre uwe 122stemme op den wind - uw geluid half verzwolgen in de stormen der 123rotse. De vrees trilde in mijne leden niet - geen vervaardheid ver-¹²³124bleekte mijn gelaat. Ik sprak: zwijgt, gij winden! gij stormen des 125bergs staakt uw gehuil - daalt op het bruine mos tusschen de 126klippen of verbergt u in de breede toppen des wouds. - Lieflijk is 127uw loeien; zoet uw gedruisch door de gebroken wolken; maar zoeter 128is de stemme mijner Beminde. - Zij is als het hijgende avondkoeltje

107 Dochteren: maagden.

108 toeft: wacht.

110 Minona: het is de geest van Minona die hier Alpin antwoord geeft.

117 waterachtige Mistcolom: Dit beeld voor een geest is woordelijk ontleend aan de Songs of Selma: ‘watry column of mist’.

118 tegen: tegemoet.

123 vervaardheid: angst.

[p. 189]

129op het veld; als het gemurmel van de beek in het dal. - - Gij 130naderde mij, o Dochter der schoonheid! - Uwe stemme is onver-131mengd tot mij. De geur der Lente waassemt om u heenen; de daauw^130-131 132uwes adems baadt mijne lokken.

133Mijne jaaren zijn weggevlogen in traanen; de blijdschap ontweek 134mij met het vuur mijner jeugd. Als de storm van de rots gierde, als 135de Noordewind de golven deed zwellen, zat ik aan het eenzaam 136strand, verlaten van den roem der Maagden. Mijne booge lag ont-¹³⁶137spannen aan mijne zijde - de witgepluimde pijl sliep in het zand. 138Mijne oogen dwaalden, als een ree op de steenklip, over de zee; zij 139spoeiden met de rollende baaren voort, tot daar de wolken op de¹³⁹ 140vlakte der zee sluimeren. Met den vloed keerden zij weder - ledig met 141de schuimende golve. Minona was geweken van de aarde; zij was 142gaan rusten in de stilte des grafs. - Vergeefsch bevrachtte ik den 143wind met mijn kermen. Mijn roem was verwelkt als de roos in den^142-143 144herfst; mijne ziel was bezweken als het stof voor den aanrukkenden 145vloed. Als de winden zijn gaan liggen rolt mijn lied niet meer langs 146het bochtige strand; het geluid mijner harpe is niet over het veld bij 147de klimmende maan na eenen stortregen. - - - o Minona! wie zal 148mijne traanen afdrogen? - wie zal uit medelijden den boog op mijne 149borst spannen, en het zwaard doen zinken in mijn hart? - Keer 150weder, mijne Liefste! keer weder met de Lente; met de koeltjes in het 151woud des gezangs. - Wanneer zal ik uwe stemme weêr horen als in 152mijne jeugd? Wanneer zult gij ontwaken uit uwe lange sluimering?¹⁵²

153minona.

154Uwe Minona is van u afgerukt; de Verwoester der Helden greep¹⁵⁴

130-131 is onvermengd tot mij: klinkt mij zuiver tegemoet.

136 den roem der Maagden: diegene van de meisjes die het meest geroemd werd (Minona).

139 spoeiden: spoedden zich.

142-143 bevrachtte ... kermen: gaf ik aan de wind mijn gekerm mee.

152 Wanneer ... sluimering: opnieuw een weinig Ossiaanse toespeling op de wederopstanding.

154 de Verwoester der Helden: de dood.

[p. 190]

155haar in zijne magtige vuisten - Haar gelaat werd bleek als de maan 156op den heuvel van Fura; haare borst koud als klei. Mijne armen^155-156 157omhelzen het stof; het gewormte sluimert op mijnen boezem. Mijne 158schoonheid is vergaan; maar mijne liefde bleef over - Zij is sterker 159dan den verdelger van Morar^* De voet des Jagers was over mijn¹⁵⁹ 160graf, en het getrippel der voorloopende honden. Ik hoorde hun 161gedruisch niet; de stilte mijner woning werd niet verbroken; - maar 162Alpin naderde van verre, en het gevoel daalde in mijne beenderen. 163Als de wind met den nacht uit het Westen kwam, zweefde mijn geest 164bij de afnemende Maan onder de verstorven Maagden - halfsche-165merende waarden wij in akelige eendracht langs de helling der steen-¹⁶⁵166rotzen. Schor, verre hoorde ik uw gekerm op het strand, als het 167huilen des winds tusschen de gescheurde klippen - dan verliet ik 168mijnen treurigen kring en mijne schim zweefde op uwe hairlokken.¹⁶⁸ 169-Zoet klonk uwe klagte in het woud - liefelijk luisterde ik naar 't 170geween uwer tedere liefde. - Uwe gedachtenis boeide Mihona - gij¹⁷⁰ 171noemde haar de bekoorlijke Maagd van Torman. - - - Treurig¹⁷¹ 172zag ik de wieken des dageraads in het Oosten glimmen - ik verliet¹⁷² 173uwe zijde en daalde in mijne donkere woonstede neder - gevoelloos 174voor de koestering der rijzende Zonne. Hoe lang zal onze scheiding 175nog zijn, o mijn lief?

155-156 bleek als de maan op den heuvel van Fura: In de Songs of Selma wordt een meisje ‘fair as the moon on Fura’ genoemd. Fura is daar een eiland.

* Mór-ér, groote man.

159 en noot Morar/Mór-ér, groote man: Ook in de Songs of Selma wordt ‘Mór-ér, great man’ gegeven als aantekening bij Morar.
den verdelger van Morar: bedoeld wordt klaarblijkelijk de dood. Dit beeld komt niet voor in de Songs of Selma. Morar is daar de gesneuvelde broer van Minona.

165 wij: nl. de schimmen van de gestorven maagden.

168 kring: ruimte, omgeving (kring van gestorven maagden).

170 Uwe gedachtenis: nl. uw herdenken van de liefde voor Minona.

171 Maagd van Torman: In de Songs of Selma aanduiding van Minona; Torman was de vader van Minona en Morar.

172 wieken: vleugels. Volgens de klassieke traditie heeft Aurora, de godin van de dageraad, vleugels.

[p. 191]

176alpin.

177De tijd mijner verwelking is nabij - nabij de hand, die mijne¹⁷⁷ 178bladeren verstrooien zal. De ouderdom is op mijne tong; mijn kracht 179is bezweken als een avondkoeltje in den top van den Eik. - Open 180uwe naauwe woning voor mij, o Minona! deel uwe koele peuluw met 181uwe beminde. Zie, de Lente nadert. - Zij zal over ons vereenigd stof 182zweven, en de droppelen des hemels op ons graf daauwen - De Held 183zal een traan op elken steen storten; de minnende jeugd tedere 184kussen wisselen boven ons stof. - Van verre ziet de Zeeman den 185schuddenden top van den Den, die op ons graf dort. - Hij zingt¹⁸⁵ 186weemoedig onze liefde en drijft treurig starende voorbij.

* _* *

177 verwelking: Alpin vergelijkt zijn sterven met het verwelken van een plant; vandaar ook de bladeren in r. 178.
hand: nl. van de dood.

185 dort: verdort. Verg. de rode den op p. 187, r. 90.