Literair lustrum 2. Een overzicht van vijf jaar Nederlandse literatuur 1966-1971

[p. 7]

Voorwoord

Dit tweede deel van Literair Lustrum, handelend over de periode 1 januari 1966 t/m 31 december 1970, is anders opgezet dan het vorige.

Het is onvermijdelijk dat een op selektie gebaseerd boek een zekere voorkeur van de selekterende heren verraadt. Dat was bij Literair Lustrum I ongetwijfeld tamelijk sterk het geval, vooral in het gedeelte Profielen. Doordat de drie redakteuren een overwegend aantal van de artikelen in die rubriek voor hun rekening namen, had hun keuze van de solisten die een extra applausje verdienden een persoonlijk, als men wil ‘merlijns’ karakter. Voor een eerste presentatie leek ons dat heel goed te verdedigen; de koherentie binnen de rubriek Profielen werd er bovendien door bevorderd.

Maar er waren nadelen aan die opzet verbonden. Een literatuurgeschiedenis, wat Literair Lustrum toch óók wil zijn, kan niet alleen vanuit de persoonlijke smaak van drie redakteuren samengesteld worden. Onvermijdelijk gaat de norm van de representativiteit meespelen. In deel 1 konden wij in de rubriek Panorama een zeker tegenwicht tegen onze beperkte selektie bieden. Maar de koherentie van het hele boek werd door die kompensatie-politiek nu juist weer niet bevorderd.

Nu wij aan deel 2 toe zijn, wordt het aantal ‘restgevallen’ van deel 1 een klemmend probleem. Er zijn auteurs die nu volstrekt aan de beurt moeten komen,-maar waar de redakteuren niet zo graag over schrijven. Verder was er kritiek gekomen op de stiefmoederlijke behandeling van Vlaanderen. De selektiecriteria in de rubriek Profielen zouden daar strenger zijn geweest dan bij noord-nederlanders, de onvolledigheid in de rubriek Panorama storender.

Aan dit laatste konden wij iets doen: zwaarder dan vorige keer leunen op Paul de Wispelaere, die voor zijn inzet de hartelijke dank van de redaktie verdiend heeft. Hij heeft ons ‘achter de schermen’ van raad gediend, en daar de daad bijgevoegd door

[p. 8]

zelf een gedeelte van het Panorama, de veeleisendste afdeling van het boek, voor zijn rekening te nemen.

Ook voor een bredere aanpak van de rubriek Profielen-want onze hoofdrubrieken zelf hebben wij gehandhaafd-deden wij ditmaal een beroep op anderen, en dat is het punt waarop de opzet van deel 2 radikaal afwijkt van die van deel 1. Wij zijn begonnen met ons af te vragen, wie van de noord- en zuidnederlandse auteurs om hun representatieve positie dit keer zonder kans op tegenspraak aan bod dienden te komen. Met die groslijst, waarop slechts enkele herhalingen ten opzichte van deel 1 voorkwamen, in de hand, zijn wij vervolgens de critici gaan zoeken waarvan wij aannamen-voor Vlaanderen weer vaak gesouffleerd door De Wispelaere-dat zij het artikel over de betreffende auteur zouden kunnen schrijven. De opzet van zo'n artikel, analyse van één kort gedicht of overzicht van een oeuvre of alles daar tussen in, hebben wij aan de eenmaal gekozen medewerkers zelf overgelaten. De redakteuren vormen in deze opzet een groepje critici tussen de anderen in, en nu zijn hun persoonlijke voorkeuren of geïntrigeerdheden, hopen wij, geen bezwaar meer. Niemand zal trouwens op grond van dit boek kunnen uitmaken welke auteurs onder de besprokenen bij de redakteuren niet in de smaak vallen, want het is ook weer niet zo dat wij alleen datgene uitbesteed hebben waar wij zelf geen zin in hadden.

Door deze wijziging in de opzet van de rubriek Profielen, kon het verband met de rubriek Panorama ditmaal hechter worden. Ook al door niet de hele literatuur van die vijf jaren onder één paraplu te zetten, maar een driedeling proza-poëzie-essay aan te brengen, hebben wij een nauwere aansluiting tussen de twee hoofdafdelingen van het boek nagestreefd. Het is nu zo, dat de rubriek Profielen, samen met die van deel 1, een representatieve selektie van belangrijke auteurs bevat, de rubriek Panorama deze uitgekozen auteurs in een breder kader plaatst, en het rubriekje Konklusie de algemene tendensen van de literatuur in de besproken periode probeert vast te leggen.

Wat in de Panorama-rubriek geen plaats verworven heeft, treft de lezer aan in de bibliografie van belangrijkste publikaties uit de bespreekperiode, achter in het boek. En wat dáár niet in

[p. 9]

staat mag die lezer vergeten,-tenzij wij dat al gedaan hadden, dwz. tenzij het gaat om een titel die per vergissing of door een duister noodlot weggevallen is.

Want natuurlijk kan een redaktie plannen wat zij wil, maar de gewone bedrijfsongelukken vinden toch plaats. In de rubriek Profielen bijvoorbeeld, hadden wij ruimte vrijgemaakt voor nog enkele auteurs, zoals René Gysen, Alfred Kossmann, Herman Teirlinck, Jacques Hamelink. Doordat medewerkers in een te laat stadium te kennen gaven dat zij toch maar van een bijdrage afzagen, zijn deze, en andere, gevallen (weer) afwezig. Dat is jammer, maar er komt, hopen wij, nog wel kans op revanche.

Waarmee wij niet willen zeggen dat in de toekomst de opzet van dit tweede deel zonder meer gehandhaafd zal worden. Zoals de gedokumenteerde reakties van sommige critici ons na deel 1 de opzet deden wijzigen (naast natuurlijk ons eigen besef dat het niet iedere keer op die manier kon), zo kan ook een volgende keer onze eigen ontevredenheid, of die van onze critici, over deel 2 leiden tot een weer gewijzigde aanpak.

Om die aanpak dan zo vruchtbaar mogelijk te maken, zouden wij hen die het boek gebruiken en er kritische opmerkingen over hebben, over de algemene opzet of over details, willen vragen om via de uitgever ons van hun mening op de hoogte te brengen. Het zijn de gebruikers waar wij deze reeks vooral voor willen maken, en juist die zijn het moeilijkst te bereiken voor kommentaar vanuit hun praktische positie. Daar kunnen alleen zij zelf wat aan doen.

Een slotopmerking: de spelling en de interpunktie van de verschillende bijdragen is niet gelijkgetrokken. Zo geordend is de spellingsituatie in ons taalgebied per slot niet, dat wij ons dáárover ook nog kopzorgen behoeven te maken.

K. Fens

H.U. Jessurun d'Oliveira

J.J. Oversteegen