T bouck van wondre, 1513

[p. 117]

Den groten Herbarius met al sijn figueren die ortus sanitatis ghenaemt is.

Antwerpen. Claes de Grave.
MCCCCC en XIIII.

Amidum, es heet ende wac. ende men maket aldus. Men leit tarwe in couden borne eenen dach ende .1. nacht. ende men salt dicwile roeren totdat root. ende dan salment puren van watere ende zere stoten. ende tsap ziën dore .1. cleet. Dan salment setten in die hete sonne so dat dwater verdroge. ende dan salmer weder cout water in gieten ende latent sinken. ende dan weder af puren. Ende dat beneden in den bodem blijft dat salmen setten ter sonnen, ende latent drogen ende witten ende hardden. Dits Amidum.

wac: nat, vochtig. (Verdam).

Catapusia of sporie of sciteheye. of roercruut hets al eens...... Ende tsaet es al soe groot alse peper. ende heeft march inne ende daerboven scorssen. ende dmarch es wit ende vet. Ende men macht tsaet goet houden .1. jaer of meer. Ende als ment in medicinen doet. sal men die scorsse af doen. ende pellent scone.......

Ende men maecter af oleum catapusiarum. die sere doet sciten. aldus. Men sal stoten vele sporiën. ende dan winden in coolbladen. ende leggense onder heite colen ende latense wel braden, dan sal men dat uut perssen. ende dat wert olie. ende men saelt bestaden.

bestaden: bewaren. Zie hierover B.v.W. pag. 22

Celidonia dats scelleworte.

......Ende men vinter van, 2 manieren. dene heet indicum ende heeft gelu wortele. ende es die beste. Ende dandere vindt men in vele steden. entie en es niet also goet. Maer deen leit men vore dandere. Ende alst mense vint gescreven in recepten. so sal men nemen die wortele. Ende men hotse goet .1. jaer.

Chelidonium majus .L. - Stinkende gouwe of schelwortel.

[p. 118]

Dit is de Cel. Ind. onder de andere moet worden verstaen: Ranunculus Ficaria L. de kleine chelidonium, ook wel scrophularia genoemd. (Th. Lespleigne - Promptuaire des Médecins simples en rithme joyeuse. Nouv. ed. publ. par P. Dorveaux Paris, 1899).

Zie hierover B.v.W. pag. 39.

Confilie - symphytum officinale L. smeerwortel. ‘Consolida major dats grote confilie. consolida minor dats zelfheile of brunelle’.

Zie B.v.W. pag. 61.

Jusquiamus dats beelde of belseme...... Ende dit zaet es van .3. manieren. wit, root. ende swart. Ende dat swarte es gevenynt. ende daeraf salmen (hem) wachten. want hi brinct in die doot. Ende dandere .2. doet men in medicinen. Ende tsaet heeft meer crachts dan tcruut.

Jusquiamus is een verbastering van Hyoscyamus. Hyoscyamus niger L. - bilzenkruid - beelde - belrike. B.v.W. geeft pag. 62. ‘semisium candida.’

Looc. loec - allium Porrum. L. Prei.

Alium dats looc...... Ende es van .2. manieren deen es wilt en (de) tander tam. Ende wast in den hof daer ment poot. ende es dit dat wi gemeynlike orboren. Ende dander was op 't velt. Ende heet scordion. dit en es niet also fel als tander. daer omme orbort ment meest in phisiken. Ende dit gadert men int ende van den lintere. ende droget. Also mach ment .2. jaar orboren. Mer hets beter dat ment alle jaren vernuwë.

Herbarius spreekt ook van: ‘Looc dat in bosschen wast.’ Dit zal vermoedelijk zijn Boschlook, allium ursinum L. Prei wordt ook aangeduid met poret looc, poret, poreiden.

Zie B.v.W. pag. 56.

Rufanus, dats merradic.

Raphanus sativus L is radijs.

cochlearia armoracia L is mierikwortel.

Zie B.v.W. pag. 39.