Een vrouw als een gedicht

[p. 21]

Besturen

Een land of stad besturen is niet gemakkelijk. Vroeger kon iemand als de legendarische koning Salomo nog beslissingen nemen op basis van zijn wijsheid ofwel zijn gezonde verstand.

Nu gaat het te ver te stellen dat bestuurders dat tegenwoordig niet meer hebben. Wel is het zo dat er veel meer mensen zijn dan vroeger en dat de wereld zoveel ingewikkelder in elkaar zit.

Vandaar dat er scherp omschreven wetten en verordeningen zijn gekomen, die onze rechten en plichten vastleggen.

Die wetten en verordeningen zijn meestal niet gemakkelijk om te lezen, want de wijze waarop ze verwoord zijn moet een mogelijke uitleg die de wetgever niet bedoeld heeft, uitsluiten.

Met de troonrede is het nooit anders geweest, hoewel men de laatste tijd probeert deze tekst voor de gewone toehoorder en lezer (en voor de koningin) begrijpelijker te maken.

Het ligt voor de hand dat de troonrede, waarin de plannen van de regering voor het komende jaar worden vermeld, niet verkeerd begrepen moet worden. Voor wetten en verordeningen geldt dat nog veel sterker. Ze moeten heel nauwkeurig alles omschrijven wat wel en niet mag, en dit zodanig dat er geen misverstand over kan ontstaan. Wanneer ik meedeel ‘ik ben ziek’, dan is mijn mededeling maar zeer ten dele volledig.

Want wat is ziek? Ben ik een beetje misselijk, of moet mijn been eraf?

‘Ik ben ziek’ komt nooit in een wet voor. Wel zou er kunnen staan: ‘Mensen die ziek zijn moeten in een afgesloten ruimte worden opgesloten, tot ze beter zijn.’ Maar ja, dat zou me wat moois worden. En dan nog een wet ook! Geen mens kwam er meer op straat, behalve degenen die alle anderen moesten opsluiten tot ze beter waren.

De volgende verordening zou je je wel kunnen indenken:

[p. 22]

‘Kinderen bij wie hoofdluis is geconstateerd mogen niet op school komen tot een bevoegde deskundige heeft bepaald dat het ongemak is verdwenen.’ In dit geval weet je waar je aan toe bent.

Als er nu ook nog ergens wordt vastgelegd, omschreven, wat er onder een ‘bevoegde deskundige’ wordt verstaan, kunnen we van start gaan.

De verordening die ik hierboven heb bedacht, kunnen wij allemaal gemakkelijk begrijpen. Onder ‘wij’ bedoel ik allen die de verordening aangaat of zou kunnen aangaan. Alle Nederlanders dus. Maar begrijpen in alle gevallen alle Nederlanders die geacht worden verordeningen en wetten te begrijpen, deze inderdaad?

Welnee!

De bestuurders, de opstellers van ambtelijke stukken, waaronder wetten en verordeningen vallen, hebben in hun streven zo nauwkeurig mogelijk te zijn, een eigen taal ontwikkeld. Zij, als opstellers en uitleggers van wetten en uitvoerders van bestuurlijke besluiten, begrijpen precies waarom het gaat. Als het meezit kunnen ze het vervolgens ook nog aan ons, gewone burgers, uitleggen. Want die bestuurlijke taal is voor de meeste niet-bestuurders acadabra.

Ik wil nog iets verder gaan: die bestuurlijke taal is een schande. Het is de dood - ofwel de taal, die zo helder en begrijpelijk kan zijn - in de pot. Die bestuurders kunnen niet schrijven, als taalgebruikers zijn het nullen. Ik denk wel eens: die bestuurders deugen niet. Het zijn regelaars, een aparte kaste. En dat klopt niet in een democratie.

Nu nog iets: wie niet in normaal, begrijpelijk Nederlands kan uitleggen wat hij bedoelt, begrijpt het zelf misschien niet.

Of vindt het niet nodig dat anderen het begrijpen. Een leraar die niet helder kan uitleggen wat hij bedoelt, gaat onherroepelijk voor de bijl. Bestuurders die ambtelijke taal gebruiken, klimmen daarentegen vaak steeds hoger. Daar klopt iets niet.

Het wordt daarom tijd dat burgemeesters, wethouders, ambtenaren in het algemeen eigenlijk, inbegrepen sommige ministers, teruggaan naar een heel strenge school, waar ze niet meer afkomen voor ze geleerd hebben hun moerstaal te schrijven.

Overigens is er de laatste tijd een streven op gang gekomen om ambtelijke stukken leesbaarder te maken. We zagen het aan

[p. 23]

de troonrede, en we zien het ook aan het belastingformulier.

Nu kan iedereen begrijpen hoe het komt dat hij zoveel moet betalen. Is dat niet een vooruitgang?

Een feestelijk slot dus aan dit verhaal, ware het niet dat in hoog tempo een nieuwe kaste taalverkrachters opmarcheert: welzijnswerkers genaamd. Het jargon dat dezen gebruiken heeft alle hoop op betere tijden al lang de bodem ingeslagen.

Maar het lijkt me dat we dat probleem maar eens bij een andere gelegenheid moeten aankaarten.