Van Abraham tot Zacharia. Thema's uit het Oude Testament in religie, beeldende kunst, literatuur, muziek en theater

Habakuk,

wiens profetische uitspraken bewaard bleven in het kleine bijbelboek onder zijn naam, trad op het einde van de 7e eeuw v.C., toen de Chaldeeën (Babyloniërs) onder Nebukadnessar ii vanuit Assur en Ba-

[p. 95]

bel Palestina bedreigden, op in het Zuidrijk (»Koningen). Zich kerend tegen het onrecht onder zijn volk, stelde Habakuk de dreiging uit het Oosten voor als een komende straf. Als de straf eenmaal realiteit gaat worden, vraagt hij zich als in een theodicee af waarom Jahwe haar toelaat, om op het einde van het boek in een gebed toch weer rust te vinden in de almacht waarmee God de kosmos beheerst.

Op grond van een regie-aantekening op het einde van het boek neemt men aan dat Habakuk, wiens Akkadische naam (Hambakuku) op een welriekende plant, waarschijnlijk de mint duidt, dat de profeet, wellicht als tempelzanger, bij de eredienst betrokken was. Zijn naam is - terecht vanwege de kwaliteiten van zijn boek - blijven leven en gebruikt in andere bijbelse verhalen (»Daniël). Een van de beroemdste geschriften uit de verzameling van Qumran (Dode-Zee-rollen), het zgn. Habakuk-commentaar, is een toepassing van gegevens uit het bijbelboek op concrete situaties uit de tijd van het ontstaan van het commentaar (1e eeuw v.C.). Onder Theodosius de Grote (laatste kwart 4e eeuw) zou men, volgens een christelijke legende, Habakuks graf en gebeente ontdekt hebben. Sindsdien werd hij als heilige vereerd.

In profetenreeksen werd Habakuk jeugdig afgebeeld (mozaïek einde 9e eeuw Hagia Sophia Istanbul, verloren gegaan maar bekend gebleven door een tekening van de Zwitserse architect Fossati 19e eeuw; miniatuur in menologion van Basilius ii ca. 980 Vaticaan; initialen in bijbelcodices vanaf de 12e eeuw; ikonen 17e eeuw). Vanaf de 15e eeuw modelleerde men zijn uiterlijk naar de nogal wrange inhoud van zijn profetieën en stelde hem voor als een verbitterd en geslagen man (wellicht Donatello's Zuccone ca. 1430 Florence [»Jeremia]; beeld van Civitati ca. 1490 in de dom te Genua). Een kleine cyclus (zijn roeping en het hem toegeschreven bezoek aan Daniëls leeuwekuil) ziet men aan de plinten van het centrale façadeportaal te Amiens (1220-36). Op een miniatuur in de Lambeth-bijbel ca. 1150 voorspelt Habakuk Jezus' kruisdood (hst. 1,12) en op een verluchting in het Riccardiana-psalterium uit 1235 zijn geboorte (hst. 3,3 en 13).

Deden 1953; Katzenellenbogen 1952.