Van Afra tot de Zevenslapers. Heiligen in religie en kunsten

Patricius,

wellicht beter bekend als Saint Patrick, werd ca. 385 in Bannaven (Bannaventum of Nemthur in het westen van Groot-Brittannië) geboren. Zijn vader Calpurnius was een geromaniseerde Brit en diaken van de kerk. Toen Patrick 16 jaar was namen rovers hem gevangen en voerden hem naar Ierland, waar hij zes jaar lang schapen hoedde. Weer naar zijn land gevlucht riepen hem ‘de stemmen van de Ieren’ terug. Na enige studie in Gallië, onder meer bij Germanus van Auxerre (eerste helft 5e eeuw), reizen naar Italië en monniken-eilanden in de Thyrrheense Zee (»asceten), en na een tijd lang tegenwerking te hebben ondervonden van kerkelijke superieuren, werd hij opvolger van Palladius (na 432), de eerste bisschop-missionaris van de Ieren, en ging hij verkondigen in Noord- en West-Ierland. Het was zijn vondst de kerkelijke organisatie aldaar aan te passen aan de sociale structuren van het volk: geen bisschopszetels in steden, maar verbonden aan kloosterkerken. Men noemt Armagh als plaats van zijn eigen zetel. Kritiek en tegenstand beantwoordde hij met een Confessio, die als zijn geestelijk testament geldt. Patrick stierf in 461, volgens sommigen ca. 492.

Patricks Vita raakte al vroeg gevuld met legendes. Men schrijft hem het auteurschap toe van de hymne Breastplate of Saint Patrick, waarin de Drieëenheid, engelen en profeten, krachten in hemel en op aarde en tenslotte Christus te hulp worden geroepen tegen de duivel. Patrick is patroon van Ierland en van de Ieren overal in de wereld. Hij redt de zielen uit het vagevuur, verjaagt het ongedierte en beschermt het vee. De attributen van de bisschop zijn een slang, zwaluwen en vee (16e-eeuws glasraam te Rouen). Het klaverblad (symbool voor de Drieëenheid, die hij verkondigde) komt als motief voor op de gewaden die hij op zijn afbeeldingen draagt. De oudste scènes vindt men op de stenen wegkruisen van Clonmacnoise (ca. 900) en Cashel (12e eeuw) en voorstellingen van zijn prediking en armenzorg op het altaarstuk ca. 1750 van Tiepolo in het Museo Civico te Padua). Een glasraam uit het begin van deze eeuw van Clarke in de Saint-Patrick te New York wijst op de verering van de heilige onder de Amerikanen.

Carney 1961; Morris 1936; Seanchas 1961-62.