Van Afra tot de Zevenslapers. Heiligen in religie en kunsten

Winifred

(van het Keltische ‘Gwenfrewi’) was een mooi meisje, dat in de 7e eeuw in Wales geleefd zou hebben. Volgens een legende uit de 12e eeuw werd zij door haar vader Theuith voor haar opvoeding toevertrouwd aan haar oom, de monnik Beuno, de abt van Clynnog. Deze bracht haar naar het klooster Gwytherin (Denbigshire), waar abdis Theonia de leiding had en haar zoon, de monnik Elerius, het meisje onderwees. Toen de koningszoon Caradog van Hawarden naar haar hand dong, weigerde zij, waarop hij haar op haar vlucht verwondde of - volgens een tweede versie - zelfs doodde. Op voorspraak van oom Beuno genas zij of keerde zij terug in het leven. Op de plaats waar haar hoofd op de grond gevallen is, ontsprong een

[p. 334]

bron, die men ‘Tre Ffynnon’ noemde, nu Holywell (Flintshire). Winifred stichtte er een klooster, waarvan zij de abdis werd. Zij moet er ca. 650 gestorven zijn. Een andere versie laat Winifred teruggaan naar het klooster Gwytherin, waar zij na de dood van Theonia abdis werd.

Een 12e-eeuwse Vita staat op naam van haar leraar Elerius. Ook de prior Robert van de Saint Peter and Pauls Abbey te Shrewsbury (Shropshire), waar haar cultus rond 1137 heen verplaatst werd, schreef in dezelfde eeuw een Vita, en in de 18e eeuw bezorgde de jezuïet Philip Matcalfe een nieuwe versie (1712). Met de bedevaarten naar Shrewsbury steeg Winifreds roem, zodat zij in de 14e eeuw in heel Engeland gevierd werd, vooral op haar feestdag 3 november.

Winifreds attributen zijn een zwaard, palm, boek, kruisstaf, kroon (glasramen in Beaucamp Chapel te Warwick 1447, in de Hampton Court Chapel in Hertfordshire ca. 1421-29 en te Leandyrnog in Denbigshire); soms zeer specifiek aan haar voeten een blok met haar afgeslagen hoofd (beeld ca. 1505 in Westminster Abbey te Londen). In de 42-delige miniaturen-cyclus ca. 1424-35 in het Brevier van Duke John of Bedford, waarin de tweede versie van de legende wordt gevolgd, is de meeste plaats ingeruimd voor haar onthoofding en de daaropvolgende opwekking door Beuno.

Rees 1853; De Smedt 1887; Wade Evans 1930.