Monnikje Lederzak en andere driestheden

[p. 128]

Wat erotische franje

Het is opmerkelijk en verdienstelijk hoezeer David Loth in zijn boek The Erotic in Literature zijn onderwerp zoekt te verbinden met maatschappelijke toestanden. Zo schrijft hij over de opkomst van de Puriteinen, na het begin van de burgeroorlog in Engeland in 1642, dat de bevolking allerlei restricties werden opgelegd, het toneel geheel verboden, soberheid in de kledij, tot zelfs van de prostituees, want, zo zegt hij, ‘Puritanism did not seek to abolish sex, only the joy of it.’ Dit alles was slechts mogelijk omdat de bevolking althans uiterlijk de morele standaarden van de Puriteinen accepteerde. Het degelijkst hierin waren de Schotten. Geen recreatie bijvoorbeeld op zondag, zelfs geen wandeling.

Alleen golf was uitgezonderd, de Schotten waren niet bereid, dat op te geven. Ik moest bij dit alles denken aan een vrolijk tafereeltje, dat Cyril Pearl schetst in The Girl With the Swansdown Seat. Het betreft een figuur, die het in Edinburgh aanlegde met een Schots, roodharig ‘lassie’, een professional lady. Ze stelde hem voor op haar kamer te gaan souperen. Daar aangekomen, begon ze een en ander gereed te maken. Hij stelde zich inmiddels voor het haardvuur op en begon, in het blijde vooruitzicht van de geneugten, die wachtten, een deuntje te fluiten. Zij hield plotseling met haar bezigheden op, keerde zich naar hem toe met van schrik vertrokken gezicht en vroeg: ‘Wat ben je nou aan 't doen?’ ‘Ik? Niks!’ antwoordde hij en hij floot verder. Hierop riep ze, hees van angst: ‘Je bent aan 't fluiten!’ ‘Ja, wat zou dat? Fluiten is toch niets bijzonders?’ ‘Sweet Edinboro and Scotland's Kirk, and he calls that naething! Just button up yer breeks, and gang yer gate, my chick: ...G..d for sakes! ma man; I'm not going to fornicate the night with a man who whustles on the Sabbath!’ Boeiend vond ik, wat Loth te vertellen heeft over de klassieken. Die komen gewoonlijk in vertalingen tot ons en ten eerste zijn er niet velen, die zo'n vertaling kunnen controleren en dan zijn de meesten, die dat wel kunnen, niet geïnteresseerd in ‘vuilheid in geschrifte’. Loth noemt een aardig voorbeeld uit Lysistrata, waarin, zoals men weet, de vrouwen haar mannen de bijslaap weigerden opdat ze met oorlogvoeren zouden ophouden - eigenlijk het

[p. 129]

enige verstandige, dat er ooit in verband met oorlogen gedaan is. Vooral Myrrhine, een van de vriendinnen van Lysistrata maakt het bont, als zij haar man Kinesias opjut en zich dan telkens weer terugtrekt. De toeschouwers behoeven niet in het onzekere te blijven als ze op en neer loopt om een matras te halen, een deken, een kussen enzovoort. Loth citeert een stukje dialoog in de recente vertaling van Doros Alastos: ‘Myrrhine, as she comes back with the pillow: “Get up.” Kinesias: “But I am up.” Myrrhine: “You are and all”.’ En verderop: ‘Myrrhine: “Raise yourself up.” Kinesias: “I am up enough already”.’

David Loth noemt deze vertaling ‘relatively frank’ om vervolgens de betrekkelijkheid aan te tonen. In de tijd van Aristophanes hadden de woorden voor de geslachtsorganen en de geslachtsdaad geen ‘obscene’ betekenis. Als Lysistrata dan ook klaagt over haar lot als stroweduwe ‘vertaalt’ Alastos: ‘I haven't seen a thing about, which could have consoled us poor grass widows.’ Maar, zegt Loth in het Grieks staat niet ‘a thing’, maar een ‘eight-inch penis’, hetgeen ik een imponerend verschil zou willen noemen. Waar Lysistrata haar vriendinnen oproept de Spartanen te begeleiden zegt de vertaling: ‘If they refuse to give their hands, bring them whicheven way you can.’ In het Grieks staat ‘drag them by the balls.’ Nog in 1954 weigerde de u.s. Post Office verzending per post aan een boekhandelaar, die een zeldzame uitgave van dit werk had besteld onder de motivering dat sommige passages ‘are well calculated to deprave the morals of persons reading same!’

Tot mijn verbazing is Amerika's eerste pornograaf niemand minder dan Benjamin Franklin geweest. Ik had hem altijd voor een Jan-stap-netjes gehouden, die wijdingsvol geschreven heeft over deugden als spaarzaamheid, hard werken, eerlijkheid en liefdadigheid. Dat is ook zo, maar daarnaast ook een beetje pornografie, op een wijze trouwens, die Loth ‘good clean fun’ noemt. Een van zijn werkjes is 'Advice to a Young Man on Choosing a Mistress’, waarin hij propageert dat het beter is een oude vrouw gelukkig te maken dan een jonge ellendig, hetgeen ik in onze

[p. 130]

dagen wel eens heb horen omschrijven als ‘op een ouwe fiets moet je het leren.’ Hij bevindt, dat de aftakeling van boven naar onder werkt, eerst verzakt het gezicht, dan de hals, de borsten; de onderste delen blijven het langst goed, zodat als je een mand over de kop doet en alles onder de gordel vrijlaat, het onmogelijk is een oude van een jonge vrouw te onderscheiden. Hij besluit met het ‘eminently masculine argument’: En dan, ze zijn je zo dankbaar!

Onderhoudend is ook het hoofdstuk ‘Pornography without Genius’, die van de ‘Dark Ages’, waarin men veel smaak had voor dubbelzinnigheden. Een van de oudste werken is The Exeter Book, voor het merendeel een religieus geschrift van een monnik, maar ook met een aantal raadsels als:

‘I am hard and sharp, resolute in my going forth,
active in my journey onwards, faithful to my lord.
I go under a belly and I clear for myself
a straight path. The man is in haste,
the hero who pushes me from behind
with the help of his dress. Sometimes he draws me out
hot from the hole, sometimes again takes me somewhere
into a narrow place; the man from the south
presses me vigorously. Say what I am called.’

Het antwoord is ‘een pook’. Het is een soort ‘jokes’ dat het tot de huidige dag heeft volgehouden. Loth citeert ook een modern: de psychiater, die aan een vriend de vragen beschrijft, die hij zijn patiënten stelt. ‘What is it that you find sticking out of your pajamas first thing in the morning?’ is een ervan. ‘Your head, of course’ the psychiatrist explains solemnly, ‘but you'd be surprised the answer my patients give me.’