Piksjitten op Snyp

Haadstik 52
Py Aar mei neukmeter

De telefoan leit noch mar amper of der wurdt oan de doar skille. Ik sjoch troch it doarferklikkerke en foar my stiet in frommes, oan de oare kant fan de doar, dat ik net ken. As ik doar iepen doch rint se my sa foarby de flet yn. Se seit dat se stjoerd is troch De Grutsk en yn wêzen de ramplasante is fan De Ank dy't ik my noch wol yn myn ûnthâld bringe kin.

De frou laket mei folle lippen, draait op har hege hakken foar it finster lâns en rint nei myn buro tsjin de sydmuorre. In wolk fan rûkersguod komt op my ta. It is net myn smaak, te swiet en te paddestuolachtich. Se rommelet wat yn de papieren op myn buro en freget oft ik ek al oan it skriuwen bin. Fuort dêrnei wol se witte wat de bedoeling is. Alles is

[p. 186]

mooglik. Ien oere, twa oeren of sels in hele nacht.

Ik sjoch it ferstuivere oan. Earst dy bakkert oer de post, doe dy skoalpleinferhalen oer de telefoan en no dizze juffer hjirre dy't bretaalwei yn myn papieren omsneupt. Stjoerd troch De Grutsk. It is fêst net dy hoer fan de fotografearre kut, it sil ien fan de oare acht bestelde eksimplaren wêze. Ramplasante fan De Ank. Ja, ja. De Ank, ik kin my har noch wol yn it ûnthâld bringe, mar wat haw ik yn de goedichheid te krijen mei syn leafdes út it fiere ferline, en wat wol er hjirmei yn jezusnamme berikke. Kommentaar, ja, in moai opsetsje, mar dit giet wol even fierder as in ferhaal op papier of oer de telefoan. Myn haadfiguer liket it stjoer oer te nimmen fan my, en dat wie út soarte net de bedoeling.

It frommes rint yntusken wer yn har swiete wolken nei de finsters, gespet har rôk los en stapt derút. Yn in legging, en noch altiten op hege hakken postearret se har foar it finster. De skuon en de heech opsnijde legging ferdûbelje hast de langte fan har skonken. Se nimt in sigaret út har taske en stekt him yn de brân. Dan sjocht se my wer oan.

Se fertelt nochris dat alles mooglik is, as der mar betelle wurdt. En laitsjend stekt se de boarsten foarút. Klasse moat no ienkear betelle wurde, en saken binne saken. Is 't net wier?

Se liket sa in reklamepop foar in sigarettemerk of gerdinen sa't se dêre kontsjewibeljend foar it finster stiet. Se blaast de reek de keamer yn sa't se dat sjoen hat yn films of op de televyzje. Se spilet de hoer, of se besiket nei de ferhalen fan De Grutsk, dy't har fêst ynstruearre hat, De Ank nei te dwaan. Ik wit allinne dat De Ank yn dat fiere ferline moaie krollen hie en in prachtige mûle. Nei har sechtjinde haw ik har eins noait wer sjoen. Neffens my is De Grutsk no mei saken dwaande dy't folle fierder geane as it sljochtweihinne útwikseljen fan romanfragminten. Dit is folslein nij. Mei hoeren haw ik net sa'n soad ûnderfining.

Ik rin nei it âlde buffet en skink in jonkje yn. Fansels, sjit my troch de holle, klassehuorren moatte betelle wurde. Mar dat De Grutsk it sa streekrjocht oanpakt is folslein nij en ûnferwachts. De Grutsk is mei skoalpleingrapkes dwaande. De Grutsk wol my útprebearje en sjen hokker fleis er yn syn panne krijt as er mei my yn see giet. Miskien hie ik direkter reagearje moatten op syn ferslach fan de earste sesje. Ik draai my om en lit de frou de flesse sjen.

[p. 187]

- Wolst earst net even ien hawwe? - freegje ik. Se wibelet noch op itselde plak hin en wer, as beweecht se op in motorke yn har liif.

- Nee, nee, wy drinke net ûnder it wurk, - seit se. - En as ik dy wie soe ik ek mar ophâlde. De flesse is al heal leech, aansens kinst neat mear foarelkoar krije. -

Ik gniis en beslút ynienen it spultsje fan De Grutsk mei te boartsjen, lykas eartiids op it skoalplein. As De Grutsk my útprebearje wol, dan kin er it krije sa't er it wol. Miskien leveret it ek wer nije ynsichten op, en ferhalen foaral. Ik laitsje har ta, en sis dat ik dêr noch noait lêst fan hân haw. Dan skink ik myn gleske helendal fol en rin nei de tafel. Ik freegje har hoefolle oft twa oeren opbringe moatte. Ik nim in slok en sjoch har tantsjend oan.

- Dat hinget der fanôf- seit se, en se draait har om en sjocht nei bûten. Se sjoot mei har billen dy't der lykas har skonken wêze meie. Dan knopet se har jaske los en lit dat fan har skouders glydzje. Se draait har wer om en komt as in model yn in moadesjo op my tarinnen.

Foar de tafel bliuwt se stean. Se sjocht my gnyskjend oan.

- It is mar krekt watsto wolst, - giet se fierder. - Mar lit ien ding dúdlik wêze: ik frij geef! Sjoch hjirre, - en se smyt in slúfke sulverpapier op de tafel. Ik nim it yn myn hannen en lês:

-- sêft en geef, fr. taalburo (p.r. g.j-hûs)--

Ik skuor it slúfke iepen en rôlje de finger út. Hy is beprinte mei de pompeblêdeflagge. Prachtich, prachtich, hast sonde om him te brûken. En hy rûkt ek noch lekker. De âlde dichter sels hie it net betinke kinnen. Ik blaas him op en lis der in knoop yn. Op de tafel bliuwt er moai op en del dûnsjen.

- Bist ien fan de beweging, tink? - sis ik, en ik sjoch har nochris op en del oan. - Ik miende altiten dat se dêre fan dy pudding- en ierappelkoppen hiene, mar sa't ik no sjoch slacht ek dêre de fernijing ta. -

- Ja, dat hast goed ret. Under lieding fan De Mak en De Hon - de eardere antyrevolúsjonêren - binne se no mei in nije revolúsje begûn. De Grutsk is adfiseur wurden, omdat er yn syn toer in soad ûnderfining hat mei allerhande talen en minsken. Kultueren foaral. En dêr giet it om, de kultuer. De minsken binne minder wichtich. Mar it giet noch

[p. 188]

folle fierder as sa'n sljochtweihinne jaske. Sjoch mar ris! -

It frommes lûkt de legging oer de skouders en rôlet him omleech oant har mul, en noch wat fierder. Se wiist nei har billen en op har liif. En wer draait se as in moadepop yn it rûn. Se draacht reade en blauwe tatûaazjes. It binne teksten, miskien wol poëzij fan ferneamde artysten út it âlde lân. Op har titen stean de wurden

frije minsken

en op har liif is in gedicht skreaun fan de ferneamde swarte frijheidsstrydster Angela Davis. Tsjonge, tsjonge, de beweging slacht foargoed nije wegen yn. Gjin twaddehâns swarte minsken mear, mar neaken en bleat derfoar. Ik klap yn myn hannen en bewûnderje De Grutsk, dat er dy droechneukers sa fier krigen hat.

Wurkleazens wurdt sa omsetten yn wurkjen, en yn in striid foar de rjochtsinnige ideology. Knap, knap, no't se de froulju op dizze wize ynsette kin der miskien ris wat feroarje. Ik spring oerein en tútsje de subsidiearre spienen fan de bewegingsboarsten. De d. en de s. Mar dan stoot it frommes de keamer yn. Op har rêch lês ik dat It Ferneamde Boek net op 'e rêch leit mar leaver sels fukt as der fukt wurde moat. En wer stean ik ferbjustere. Wat in Py Aar, wat in tinkkrêft om op dit idee te kommen.

- Ho even, - seit it frommes. Se stiet wer foar it finster en lûkt de legging omheech. - Ho even, foar't wy losgeane moatst earst ûnder de dûs. Se sizze allegearre dat se sûkerskjin binne, mar ik haw myn ûnderfiningen. Foaral yn it wrâldsje dêr't ik no sit. Bewegers hawwe miskien skjinne koppen, mar de teare dielen wolle se wolris ferjitte. Earst ûnder de dûs, dêrnei ynspektearje ik alles, en dan kinne wy los. As frije minsken yn in frij lân.

Ik bin it sinnebyld fan it nije bewustwêzen - fergelykje it mar mei it tsiisfamke yn Dútslân - en dat easket de grutste skientme, estetyk, en in âlderwetske hillige behanneling. De beweging is wol in dûs wurdich. Ik hyt trouwens De Sas en net De Ank. Mar neffens De Grutsk haw ik in soad fan dat frommes. Dêrom bin ik ek ien fan de njoggen flaggeskipkes fan de nije revolúsjonêre beweging wurden. En noch wat nijs. Sjoch, wy wurkje mei meters, want foar neat giet de sinne op. Dat

[p. 189]

binne ús neukmeters. Lykas frachtweinsjofeurs wurde wy elke dei neiriden. Begrypst? -

- Gjin punt, - sis ik. - Mar om ta de saak te kommen, kinst wol mei ûnder de dûs. Dat diene myn eks en ik ek wolris. Se fûn dat wol fijn, want dan waarden de lekkens net smoarch, en dat skeelde dan wer in wask. -

- Sjit no mar op, - seit De Sas, - want do bist no al hast in fyftich gûne kwyt, wylst der allinne noch mar luld is. -

Se leit de neukmeter op de tafel, en stelt him as in taksysjofeur op skerp. Ek dy begjinne noait op nul. Ik fyn it mar in frjemde wrâld, en ik freegje my ôf oft ik noch grip haw op myn haadpersoan.

Under de dûs meitsje ik my in foarstelling hoe't Angela Davis aansens ta libben komme sil, hoe't de wurden oerelkoar hinne falle sille en de beweging op 'n doer nije ynspiraasje fynt yn dit soart fan taalfrijfammen. Sokke froulju moatte eins de wrâld oer stjoerd wurde, mei wat oersettings fan ferneamde oersetters. Mei djoere fersen op 'e billen kin de beweging dan de ienentweintichste ieu yn.

As ik in kertier letter de keamer wer ynkom is De Sas ferdwûn. Ik set de neukmeter stil en lês dat ik him opstjoere moat nei De Grutsk. Ik flok, want ik hie no by eintsjebeslút ek wolris witte wollen wa't De Ank wie. Ik skink my in buorrel yn en freegje my ôf hoe't ik dit barren brûke kin yn de roman. Dan giet de telefoan.