Piksjitten op Snyp

Haadstik 79
Even te skiten yn Snyp

Tusken de mozaykpeallen skimere yn de djipte in geelbrún swimbad, dat elke dei ferfarske waard mei de tontsjes stront út de doarpen fan de gemeente. Snyp wie it iennige doarp yn de fiere omkriten dat stront sammele. Der bestie in útdrukking dy't op 'n doer wol yn it algemien wurdboek ferskine soe lykas dy oer kranksinnigen. Dan seine se: ‘Hy sit yn Dryhús’ of ‘dy moatte se nedich nei Dryhús bringe’ as immen bygelyks faker as ien kear neaken troch de buorren fleach.

As ien allegearre problemen hie of djip yn de ellinde siet dan sei men faak: ‘Ik moat even nei Snyp ta te skiten’, en dan wist elkenien hoe't de wrâld derhinne lei. De meester hie it allegearre ûtlein, en fûn eins dat Snyp dêr grutsk op wêze moast. De Lytsk tocht der wat oars oer, want se waarden gauris yn oare doarpen útmakke foar strontfabryk. Dy útdrukking hiene se trouwens ek mei grutte letters op de dwinger setten. De Lytsk lies it yn syn sliep. Om de dwinger hinne lei in wiid fjild fan greiden en bou, soms ûnderbrutsen troch in hagedoarn of in hikke.

Ut de hoarizon wei, lofts fan de Grutte Toer yn Dryhús, kaam in lange optocht oansetten. De Lytsk seach himsels stean njonken de dwinger en koe him ferskûlje achter ien fan de mozaykpeallen. Mei in soad muoite besocht er yn lykwicht te bliuwen op de râne fan it strontbad. Under him hearde er in lawaai fan jewelste. It buorrele en siede. It

[p. 275]

stonk ferskriklik. It wie de earste kear yn syn libben dat er sa ticht op de râne fan de dwinger stie, op de grins tusken libben en stront.

De Lytsk ferbylde him dat er rûke koe út hokker doarp de rotsoai ûnder him kommen wie. Hy rûkte wat se elke dei ieten yn de ûnderskate doarpen. Hy begûn hast te leauwen dat elk doarp syn eigen soart iten hie. Hy werkende de sprútsjes út Dierking, de rapen út Rypslop, de blomkoal út Beetschin, de reade biten út Mefranum, de andyvje út Gumschal, en de rook fan de ferrotte reade koal út Mazwein werkende er ek. De ferhalen op 'e buorren oer dy doarpen yn de omkriten kamen hjir yn de foarm fan stront werom.

Even nei Snyp te skiten. Mei de trein bygelyks. As se út elk doarp in spoarlyntsje oanleine, dan hoegde De Stront dy swiere tonnen ek net mear op it skouder te setten en koe er ek noait wer útglydzje winterdeis, sadat er in heel tontsje oer him hinne krige. De Stront soe dan moai kaartsjeknipper wurde kinne. As er in dûbeltsje frege fan elke besiker fertsjinne er fêst ek noch mear. De Lytsk gniisde yn syn sliep, hy seach it foar syn eagen barren. Mar dat duorre net lang, want it treintsje feroare wer yn in buorreljende fulkaan, dêr't er syn eagen net fan losmeitsje koe. Hy miende sels dat er it ferskil rûkte tusken de grouwe en de fine stront. It wie hast net te leauwen dat sels hjir soks noch ûnderskieden wurde koe. It skimere him brún foar de eagen.

De Lytsk hâlde him noch better fêst oan de útstekkende betonspikers yn de mozaykpilaar. It like wol oft de peal fan rjochts nei lofts bûgde sa't De Tjemsk doe as in beamke yn de stoarm hin en wer swypke foar de klasse. De Lytsk stie op de râne fan in skip fol stront en hâlde him fêst oan ien fan de mêsten. Yn in romme see dêr't de stoarm de weagen omheech gisele. Hy koe amper stean bliuwe.

Neffens de ferhalen moast de dwinger wol tsien meter djip wêze. Der soene rotten yn húzje. Mar der fleagen ek ferhalen oer de buorren, dat der duvels en oare demoanen yn wennen. Ast ienris yn de kloeren fan dizze strontbeesten rekkest wiest foar ivich ferlern. Yn de tsjerke waard der sels foar warskôge hie in freon him ferteld dy't dêr alle sneinen hinne moast. Alle rotsoai út de gemeente en alle ferkearde lju waarden dumpt yn Snyp. Dit doarp herberge de hel fan de gemeente. In tal lju wie dan ek mei of sûnder help fan oaren fersopen yn dit buorrelstrontbaaibad.

[p. 276]

Yn de lêste moannen fan de oarloch hiene in pear oerrinners noch wat Dútsers yn de stront smiten. De foto's dy't se makke hiene soargen foar it bewiis dat se yn it ferset sitten hiene. De Lytsk leaude it graach. As er goed seach ûntduts er de unifoarmen, de petten en de útfretten koppen fan dy Dútsers.

De oerflakte fan dit swimbad hie wol wat fan in skilderij dat libbe en beweegde, en dêrtroch iderkear wer nije foarmen en kleuren sjen liet. Hjir en dêr seach er in stikje tekst op krantepapier. In soad lju feiden de kont ôf mei krantepapier, en sa feroare alle nijs ek yn stront.

De optocht yn de fierte kaam tichterby, mar De Lytsk ûntduts no ek noch wat oars. Net fier fan him ôf, op in tritich meter fan de dwinger, seach er in figuer. Dy lei op syn knibbels. Foar de eagen siet in blyndoek en de hannen wiene fêstbûn op de rêch om in peal hinne. Hy hie in bloeske oan dat iepen stie, sadat in wâld fan hier op it boarst yn de wyn waaide. In koart broekje siet tige strak spand om syn kont. De Lytsk skrok. Ferdomme, it moast De Nus wêze dy't meastens al ridlik gau yn de maitiid heal neaken troch it doarp kuiere.

Mei keatspartijen, dêr't er sels noait oan meidie, stie er achter de opslach yn syn lyts broekje. Mei de hân yn de bûse boarte er dêr mei syn kul. Om it kertier rûn er nei de feart om te migen.

De Nus hie in soad jild om hannen. Jonge jonges dûnsen faak as miggen foar de brijpôt om him hinne. De Lyts miende dat er letter emigrearre wie nei Súd-Amearika, omdat se him sochten. En no lei er op knibbels fêstbûn oan in peal foar de dwinger.

Achter De Nus op knibbels ferskynde no wat dúdliker de optocht. De Lytsk hearde ek it slaan op trommels. Hy seach âlderen en jongeren, froulju en manlju, en sels in tal húsbeesten lykas katten, hinnen en hûnen. In tsiental lju sjoude twa houten barten. Op elke barte siet immen fêstbûn. Hy koe noch net ûnderskiede wa't it wiene, omdat beide finzenen in swarte sjaal om de holle hiene. Sa út de fierte liken it wol bylden dy't ûntbleate wurde moasten. Hy hie it sjoen doe't yn de buorren de kop en it liif fan de grutste fersetstrider ûntbleate wie. Dy man hie de measte Dútsers nei gichem holpen en it faakst kopspikerkes op de strjitwei struid. Dat hie sân finzenen it libben koste, mar de optelsom joech in posityf resultaat. It byld stie by de yngong fan it tsjerkhôf. Se setten him wolris in pet op mei de klep achterstefoar. Dan

[p. 277]

like er krekt De Fet dy't sa ferskriklik hurd fytse koe, en ai in kear de rûnte fan Rypslop wûn hie. Kweade geasten seine dat er yn de lêste rit ek kopspikerkes struid hie en allinne dêrtroch winne koe.

De Lytsk skode wat mear nei lofts, achter de peal, sadat nimmen him yn de rekken krije koe.

De optocht kaam no hurd tichterby. De trommels klonken lûder en lûder. It tempo fan de trommelslaggers fermindere. Dêrtroch feroare it ritme.

Achter de optocht rôlen in pear lju in lege kabeltonne fan sa'n oardel meter breed en in heale meer heech achter de stoet oan. Dy hearde der blykber ek by. De lêste man hie in flagge foar syn liif. It wie de sjouwer fan it keatsfindel, De Gal, seach er ynienen. Hy werkende no mear minsken út it doarp.

Foar De Nus bleaunen se stean. De Lytsk hearde geraas en gebalt en doe ferhegen de trommelslaggers it tempo wer. It alleegerop fan De Dump klonk nei ûnder it betonnen dak fan de dwinger.

Se spilen en songen it folksliet, dat altiten by tige bysûndere barrens foar it ljocht kaam. Petten, klotsen en inkelde huodden ferhuzen nei de hannen. It folksliet mei it getrommel brocht har werom nei de tiden dat it ûnwaar foar master opsloech en de razers en de fjochters de wetten foarskreaunen. De tsjerkeferskes hiene dat ritueel wat feroare, mar de measten fûnen dat dochs mar wat weak en sêft geëamel. In oargel helle it ek út soarte net by in grutte trommel. Wat minder wurden, wat better.

Der hong ûnwaar yn de loft. It waard fersterke troch de slaggen op de trommels. Ek it strontbad reagearre. It siede en buorrele mear en mear. Neidat it folksliet ôfrûn wie, en elkenien trije kear allee, allee, allee raasd hie - ûnder tafersjoch en lieding fan De Dump - rûnen trije manlju mei it byld op de barte nei foaren. It waard optild en nêst De Nus setten. Dêrnei ferhuze ek it twadde byld op de twadde barte, en dat belâne oan de oare kant fan De Nus. De minsken gongen yn heale rûnten om de trije bylden stean. Foar de bern en de beesten, dêrachter de froulju en dan de manlju.

De Gal gong as findelsjouwer foar de trije bylden stean. Hy brocht de Farskegroet mei de lofterhân. Der hearske in hast serene stilte no't ek de trommels swijden. Achter de bylden stie De Dump. Hy hie in swart

[p. 278]

pak oan en in dolk of in sabel yn syn hân. It like wol oft er mei ien slach alle trije de koppen derôf slaan woe. Ien bekende en twa ûnbekende.

Mar dat barde net. Twa froulju rûnen nei de twa bylden oan wjerskanten fan De Nus. Se begûnen dy twa bylden foar it ljocht te heljen. Twa trommels roffelen, earst stadich en doe flugger en flugger. De Dump stuts syn sabel omheech. Op dat stuit kamen de oare twa foar it ljocht. De Lytsk skrok. Oan de iene kant ferskynde De Popsk dy't folslein kealskeard wie, en oan de oare kant De Harch mei in kapotte bril op syn noas en blauwe plakken op syn gesicht.

Fan De Popsk waard sein, dat se yn de oarloch in winkeltsje ûnder de skelk hie dêr't de Dútsers har snobbersguod hellen. De Harch hie net swarthannele sa't moai aardich wat lju dien hiene, mar hy hie wythannele mei de Dútsers. De Lytsk wist net krekt hokker grins der bestie tusken dat swarte en dat wite. Mar de folwoeksenen koene dat fansels presys oanjaan.

De Lytsk stie stiif fan eangst tsjin de mozaykpilaar. Hy skiet has yn syn broek. Doe't er betocht dat soks hjir neat útmakke begûn er skokskouderjend te gnizen. Hy wie sa senuwachtich as in baarch foar de slacht. Syn hert bûnze, en syn mage buorrele as it strontbad sels. Hy knypte syn hannen om de izeren bouten fan de peal. Doe hearde er dat De Dump begûn te praten. Dy koe dat frekte goed. De Lytsk hie it in pear kear heard op it keatslân as er de keatsers huldige dy't de prizen ferovere hiene. Foar De Dump feroaren keatsers yn soldaten fan de lytse bal, keatsers behellen oerwinningen op de fijân út in oar doarp, keatsers sloegen de ballen sa't De Dump dat oait dien hie mei de koppen fan de rysfretters dy't er troch de beammen soald hie. En dan mjukse De Dump syn wurden om de safolle sekonden mei allee en nochris allee.

De Dump wie hartstikke goed yn gymmestyk en driljen. As er saluearre stuts er de pink altiten yn syn ear, sadat syn hân net bewege koe. Mar no seach De Lytsk allinne mar de mûle fan De Dump dy't iepen- en tichtgong. Hy hearde allinne mar klanken. Mei syn sabel wiisde De Dump nei De Harch en De Popsk. Soms like it wol oft er har yn de achterholle stuts.

As de sabel nei foaren prykte die De Gal mei syn flagge fan skrik in

[p. 279]

stap tebek. De Dump wiisde it faakst nei De Harch. It begrutte De Lytsk hast, want De Harch hie him al ris in nijsgjirrich boekje jûn, en it heugde him ek noch, dat De Harch op skoalle kaam en prachtige tekeningen yn swart-wyt sjen liet. Dan mochten se fantasearje oer de ôfbyldingen dy't foar har op de bank leine. Fûgels, wylde beesten, blommen, skippen en troch it ûnwaar spjalte beammen hie er doe sjoen. Ien tekening wie in platriden spin of in flinder.

Ien kear wie it need gongen mei De Harch. Doe fleach er as in op 'e rin slein hynder yn syn auto troch de buorren. Letter seine se dat er de rem net mear fine kinnen hie en as in gek op de gas trape. Hy hie De Wis fan de dyk skood dy't as in platsleine mich tsjin in ljochtpeal plakt wie, en letter sloech er trije kear oer de harsens. Yn de feart foar it hûs fan De Dump wie er hingjen bleaun. It doarp fûn dat se him oppakke moasten. It doarp hâlde net fan wythannelers. Mei swarthannelers hiene se gjin problemen. De Lytsk hie him wolris ôffrege wat it ferskil no eins wie, en ek wol oan oaren foarlein. Mar op sokke fragen joech men gjin andert, of woe men gjin andert jaan.

De trommelspylders begûnen mei in mars. In pear manlju rûnen nei De Harch en setten him yn de tonne. Even like er op Ot út it lêsboekje fan de earste klasse. Mar doe skroefden se de deksels fêst oan de beide úteinen fan de tonne.

De Dump gong foar de tonne stean en trije manlju begûnen mei it ferrôljen. Fuort dêrachter rûn De Gal mei de flagge, dan folgen de trommelslaggers en doe skoden de minsken út de optocht der achteroan. De Popsk en De Nus bleaunen yn it fjild stean. Eins soe De Popsk no wol fuortrinne kinne, mar it like wol oft se fêstferzen siet oan de stoel dêr't se op siet. De Nus besocht syn hannen los te krijen sa't er al earder prebearre hie. Syn blyndoek hiene se ek ôfskuord. Mei grutte eagen en iepen mûle seach er de tonne fuortrôljen.

De Nus begûn te âljen as in dúnske ko, en even letter begûn De Popsk ek. It snijde De Lytsk troch syn liif. Op dat stuit ferskynde De Dump by de foarkant fan de dwinger. De tonne waard tsjin de rêne rôle, en elkenien gong wer yn rûnten om de tonne stean. De trommelers begûnen op 'e nij mei it folksliet. De deksels waarden fan de tonne skroefd en se lutsen De Harch oan syn skonken út it grutte rûne fet. Hy waard omheech setten. Twa manlju steunden him oan wjerskanten. Hy like sa

[p. 280]

dronken as De Zen op sneontejûn as dy út Dryhús kaam. Miskien noch wol slimmer.

Nei in setsje koe De Harch sels stean. Se setten him syn hoed op 'e holle en de kapotte bril op 'e noas. Nei it folksliet gongen de trommels troch, lûder en lûder, flugger en flugger, lykas by it ûntbleatsjen fan de twa bylden. De minsken kamen tichterby. De lju yn de bûtenste rûnte woene fansels ek sjen wat der barre soe.

De Dump saluearre noch altiten mei de lofterhân. De rjochter hie de sabel tusken syn skonken yn de grûn stutsen. It like wol oft er oan it bidden wie, mar dat koe fansels net, want de Dump leaude allinne yn himsels. Hy ferkondige faak dat er syn eigen god wie. En sokken wennen der heel wat yn it doarp.

Troch it opkringen fan it folk moast De Harch stapkes nei foaren dwaan. Hy seach wyld om him hinne. Oan alle kanten wie er ynsletten. Hy koe eins allinne mar foarút. Doe raasde De Dump allee en fleach De Harch as in fûgel mei wiidútsprate earmen nei foaren. It lûd fan de trommels wie hast net mear te fernearen. De Lytsk skeat oerein en luts it ljocht oan. Troch it rútsje yn it dak seach er dat de moanne skynde. Hy rydboske.