Piksjitten op Snyp

[p. 411]

Njoggende diel
Dingen dy't foarbygeane en soms weromkomme

[p. 413]

Haadstik 124
Yn in omkearde wrâld kinst net skriuwe

De Grutsk lêst it ferslach fan de treinreis fan syn maat en De Fil in pear kear achterelkoar. Hy besiket it foar de geast te krijen, dy omkearde wrâld. Mar it slagget mar min. It sit him ek dwers, dat syn freon samar ferdwynt, it skriuwen opjout en ôfskie nimt fan it libben hjir yn de Grutstêd. Hy fielt it ek in bytsje as ferrie, as hat in part fan himsels ôfskie nommen. Dy ferdomde folksskriuwer út de binnenstêd makke him krigel, dage him út, en wie altiten ree en harkje oeren nei syn ferhalen. No't it echt barre soe - mei de ûneinige mooglikheden fan de faks - lit er it godferdomme sitte.

De Grutsk is lulk. Hy is wat kwytrekke. It liket wol oft syn oare ik troch de grins flein is, op in oar spoar sitten gongen, dêr't er foar altiten ûnberikber bliuwe sil. It is yndied de wrâld op syn kop. No't se elkoar echt moetsje soene yn in duel op libben en dea - want sa kin it skriuwen wol neamd wurde - lit dy dweil it sitte. En allinne troch it sjen fan in nije wrâld. Omkeard nota bene. Op in reis mei in bonkerak, dat yn feite allinne mar in geast yn syn harsens is. In frommes mei in prúk, in mûle, twa titen en in fertikaal each (guon neame dat it twadde hert; en syn eksmaat fêst!). No't it heve soe, no't se beide aardich op temperatuer kommen wiene, stapt dy kloat derút.

De Grutsk flokt wer, mar tagelyk fielt er ek it grutte ferlies. Akkoart, dy oare ik siet wat mear fêst oan de maatskippij - hoewol't dat yntusken ek al wat belune wie - en dat joech him ek wat ekstra hâldfêst, mar dat hâlde net yn dat er him derút spylje wollen hie. Se folden elkoar ommers wol wat oan. Se ynspirearren elkoar op in bepaalde wize, as wiene se elkoars spegelbylden. De folsleine anargy tsjinoer de regeljende en hinkeljende demokrasy.

Sokssawat. It siedende en brûzende ûnderbewuste kontra de stjoerende en regulearjende ratio. Miskien wol Dionysos tsjinoer Apollo. En dat set dan ynienen ôf yn in eigenmakke omkearde wrâld. Dy goazer moat wol folslein op 'e doele west hawwe, nettsjinsteande syn teoryen oer goed en kwea, oer beskaving en dzjungel. Ast fertize sitst yn dizze wrâld hoechst dochs noch net daalk in omkearde wrâld foar kar te nimmen. Logysk dat er it skriuwen opjûn hat. Yn in wrâld dy't op syn

[p. 414]

kop stiet kinst slim wurden op in rychje sette, of moatst in hele nije taal útfine.

De Grutsk gniist en slacht him dan foar de kop. Dat er dêr net earder oan tocht hat. Hy moat it earst sels útprebearje, en dan kin er pas in oardiel jaan. Miskien kin er dan sels de hâlding en it gedrach fan syn konfrater begripe. Dy wrâld op syn harsens. Hy wol witte wat syn oare ik beweecht. Dan kin er akseptearje, of better oanfiele, wêrom't er ferdwûn is, en him sitte lit mei it boek, de ferhalen en it âlde doarp.

Yn wêzen docht syn maat wat al ieuwen tradysje is. Ast gjin ferantwurdlikheid nimme wolst draaist de wrâld om, of giest sels op 'e kop stean. Yn dy kontekst sjocht De Grutsk ynienen de died fan syn freon. Gjin konfrontaasje, gjin likwydaasje, nee, de wrâld op syn kop sette en ferdwine yn de taal dy't by dy wrâld heart. In eigen Niki de Saint Phallus skeppe, dêryn skûlje, en lit Roaske fierder mar de brot opromje. In leffert dus, en miskien moat er wol bliid wêze dat dy ikel opskrast is. Miskien hie er him al tefolle oan syn maat bûn. Lykas oan dy tal, oan dy ferdomde eksen of oan oaren dy't fan alles taseine, mar meastens net thús wiene as er skille, op besite kaam, in brief skreau, telefonearre of wat dan ek.

De Grutsk sykhellet ferromme. Hy hat fêst de oast fûn. Elke ferbining is in kompromys, en skriuwen is wol it lêste dat kompromissen ferneare kin. Twa yndividuele skriuwers byelkoar opteld jout by definysje deabier. In skriuwer wurket sûnder kontrole, sûnder konsesjes, sûnder noarmen, sûnder wearden, want de wetten fan de literatuer bepale wat der bart.

De Grutsk reest nei de fideobak, skuort de keatsfideo derút en klapt him op it fd-plankje. Dit is ommers it grutte foarbyld. Trije atleten dogge oft se meielkoar oparbeidzje yn ien partner, mar úteinlik keatst elk foar himsels. Der kin mar ien kening wêze. Hy set it tastel oan en sjocht daalk al in meunsterachtige herkules. Wham! Prachtich! Slaan se godferdomme de wrâld út! Bam, al wer ien. Krekt, dêr giet it om. Skriuwen is yn feite in foarmfariant fan it keatsen. It giet om de krânse fan de Parnassus.

De Grutsk is ûnwennich fan syn maat, mar tagelyk wit er, dat er de foarminst opslach der ek wol by nimme kin. Wat sille wy no beleve. Al dat morele geïkel en gelazer. Boppe hingste dy rotsoai, en skroeiers nei

[p. 415]

it perk stjoere foar de poaten fan dy oaren. Wurden moatte sa hurd wêze, en sa skerp fleane, dat se de boeden op de koppen springe litte. Miskien hie dy kloat dêre yn de binnenstêd him ek wol tefolle dwers sitten, en kin er no einlings echt oan de gong. De wrâld stiet op syn kop, lang libje de wrâld. De Grutsk sjocht it ynienen helder foar syn eagen, as wie syn geast ferlost fan in grouwe bakkert mei fergif, en op 'e doele bringende gemyske preparaten.

Kristenmesiele, sa't dat frommes sei okkerlêsten. De kreative geast giet boppe alles. Neat te krijen mei ôfremjende moraalpûden en kommaneukende hoeders fan skientme, oarder en geniet op ôfstân. Der plat foar, de bealch derop, en piksjitte om jins libben. Dêr giet it om. Ekstaze foar it neist.