Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Peke Donia, de koloniael (1993)

Informatie terzijde

Titelpagina van Peke Donia, de koloniael
Afbeelding van Peke Donia, de koloniaelToon afbeelding van titelpagina van Peke Donia, de koloniael

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (0.84 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

roman


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Peke Donia, de koloniael

(1993)–Nyckle J. Haisma–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 129]
[p. 129]

[I.2.8]

De moarns om fiif oere rint by Seinstra op it keammerke de wekker ôf. Peke wurdt earst wekker, net wend oan dat frjemde lûd. Seinstra ferskeukt en sliept troch, hy hat wat moai ryklik tekkens nei him ta helle en Peke fielt, it is skrousk en krûpt der ek wer ûnder. Ien amerij stiet him alles klear foar de geast, mar it is justerjûne let wurden. Oant it âld minske ûnder oan 'e trep ropt: ‘Mutte jimme der niet â...?’ Dan riist Peke kjel oerein, hy wie ynsûze, hoe let is 't? It falt ta, goed fiif oere. Mar om seis oere hinne giet de trein, dat it wurdt tiid!

Moai foars raamt er syn maat yn it efterst. As er de lampe op hat, wurdt dy wekker, mei in protte tekkenrûchte yn it burd.

‘Toe jong! Mei trije kertier by de trein!’

Seinstra is moarns net botte praatsk. Peke wyt soks en kriget skearwetter oan fan it âld minske. Seinstra sit mei de eagen ta te piipstopjen en moat dan noch earst de treppen del. Peke stoppet mar ien en oar yn 'e koffer, dy't fierhinne pakt op 'e tafel stiet en is klear mei skearen, as de man weromkomt. Al klaaiend rikt er him ien en oar oan. De âldfeint rint yn 'e ûnderbroek, mar mei de skuon oan noch ris de keamer yn it rûn, kletst it lêste yn 'e koffer, smyt oare rommel op in bult yn 'e hoeke, set de knibbel op it deksel en it slot slacht ta.

Hy grommelt wat, mar Peke ferstiet him net. Tagelyk binne se klaaid, beide sjogge jitris rûn, Peke kriget de koffer, Seinstra jekker en pet en dossend giet it de trep ôf. Under is it al waarm en tee en iten stiet ree. Der is lykwols net te folle tiid mear en gaueftich steane se, elts mei in sigaar fan 'e kostfrou yn 'e mûle, op 'e strjitte. Seinstra hat har in briefke fan tsien yn 'e hân stoppe. De triennen rinne it minske troch de fâlden fan 'e wangen.

‘No âlde, ik haw by jo west as thús.’

‘Mynhear, alles wat winslik is, hur.’

Skodholjend bliuwt se by it stekje stean en faget de eagen út mei de skelk.

De twa manlju slagge de hoeke om. In twivelich ljocht hin-

[pagina 130]
[p. 130]

get oer de stêd, it slacht wiet oan. Jiske-amers steane oan wjerskanten fan 'e strjitten. In inkeld slieprich minske is op 'e lappen. Peke fielt him earmoedich as it libben. Hol klinke de stappen yn 'e leechte. Wat in reis hat de âld man wer foar de boech. Dy swijt noch altyd en efkes foar it stasjon earst komme de earste wurden.

‘No kin 'k dy net sizze, hoe 'k my fiel. In bytsje oan it deagean.’

Peke glimket en trapet troch nêst syn maat, mei de hannen yn 'e jekkersbûsen.

Ek op it stasjon is it in brutsen spultsje, de lampen noch op, heal deiljocht en in miggelloft.

Peke moat tinke oan ferline maaie, doe't se hjir tegearre oankamen. Hy heart noch it klappen fan 'e wachtkeamersdoar, hy wyt noch hoe't er nei de urinoirs kuiere. En no?

Hja hawwe lykwols har omtinken nedich foar de oanrazende trein. Dêrmei komt it libben, liket it wol.

Hja komme moai goed teplak en telle de minuten ôf op 'e perronklok. Dan is 't Peke, oft ek hy foargoed Fryslân útstoot. Is der folle, dat him noch fêst hâldt? Hy sit foar him út te drôgjen.

Mar as in setsje letter de fiere greiden foarbyglide yn it moarnsljocht, as oan wjerskanten de boerespultsjes lizze, dêr't in komelker de molkbus oan 'e wei set en in jarrebak de hikke trochkriemt, dêr't in hiel âld wettermûntsje rêstich mealt, dan wyt er it, it is syn hiele lân, alles dat him fêsthâldt, him bynt mei mear as tûzen bannen. En pynlik dêrfoaroer is syn tinken oan 'e minsken. En om syn hert komt wer it gefoel fan in izeren bân: iensumens.

Swijend sitte se in skoft foarinoar oer.

Iensumens. Thús is it út. Tet hat west te sizzen: ‘Trouwe, daalk! Of...!’

‘No, wat of?’

‘Of wy sille it oars besykje!’

‘Earst nei dokter.’

‘Dat giet oer!’

‘No, dan giet it trouwen ek salang mar oer.’

En fan dy tiid ôf hat nimmen mear in stap oer de flier dien en

[pagina 131]
[p. 131]

smite se syn bus om op it stalt of keile Max in healstien efternei.

Yn 'e buorren is folle te praten.

Peke is bliid, dat it sa rûn is. It wie dus dochs it plan, hy soe der yn rinne. Dat no is it op 't lêst ek syn folste rjocht.

Mar de iensumens is der ek grutter fan wurden. Om waarm iten giet er nei Doede-en-dy, dy sjogge no ek sa lang op it spul ta. Tegearre binne se der hiele dagen.

Yn it net leit Seinstra syn iennichste koffer, hy hat gjin mear rommel. Foarop sit it rûne papierke mei de letter S.

‘Jûn sitst op it wetter, Rikus.’

Sûnt juster neamt er him Rikus.

Seinstra sneupt de bûsen fan syn jekker nei: âlde papierkes, in ferbûgde sigaret, in pear losse sinten, de rommel smyt er ûnder de bank.

‘Trije fearnsjier lyn sieten wy ek yn dizze trein, Peek. Mar doe gie it de goede kant út, jong.’

‘Ja, en doe wie it moai waar. Mar foar dy is it gau dien mei dit suterige waar.’

‘Mar it giet foar de alder-, alderlêste kear dizze kant út, jong, sûnder dat der wer in werom op folget. Kinstû dy dat yntinke?’

‘Soest dy noch net ris bekoarje?’

‘Nee, dat is dien. It docht my sear, want it âlde lân is sa moai. Mar myn plak is hjir net mear. Alles, sa't ik it jierren lyn kend haw, is ferlern, wei, foar ivich en altyd wei en men kin it beroerd fine of net, dat jout gjin duvekater. Sa is it libben, altyd mar ferlieze, sykje en nea weromfine.’

Lang sitte se wer swijend yn 'e follere kûpee.

Peke hat út sitten te sjen, al frjemder waard it lânskipsbyld, al tichter kniep him it hert. Wei Fryslân! En it wol him net oan, dat er it hiel yn it koart wer sjen sil. Oer him komt effen it net te beskriuwen: yn 'e frjemdte.

Te Utert keapje se in broadsje en nimme in kop kofje mei yn 'e nije trein.

It lân liket soms wat op thús, mar Peke hat der gjin nocht oan om te sjen, hy mûlket oan 'e kofje. Seinstra sit rûngear en ferjit sines.

‘Rikus, dyn kofje, jong.’

[pagina 132]
[p. 132]

Stadichoan riist er oerein. As se de lege kopkes weismiten hawwe, siket Seinstra syn papieren út 'e binnenbûse en sneupt alles efkes troch.

It eint no hurd, de lju meitsje risselwaasje. Efkes letter stoot de trein mei in heislik lawaai it stasjon yn, de remmen raze en mei in hoart steane se foar ien fan 'e perrons.

Seinstra giet stinnend oerein en hyst de koffer út it net:

‘Nou jong, dan gean wy mar wer hen?’

Peke wol de koffer oernimme, mar nee. De âld man stekt der mei foarút. In pear trêd der efteroan sutelt Peke. It is him juster en hjoed al earder opfallen, Seinstra wurdt âld, sa as hy der hinne rint, de lea wat yninoar, ûnder de pet wei it grizige hier, de holle wat tusken de skouders lutsen. Foar 't lêst de grutte reis, foar 't lêst Jeropa weidriuwen sjen oan 'e kimen, stadich mar wis de iensumens, skielk de grutste iensumens temjitte: sa is dus it libben. Peke sjocht himsels gean...

Seinstra trapet de stasjonspaden lâns, Peke folget.

‘Wytst wat ik dwaan sil? Efkes it kantoar fan 'e Norddeutsche Lloyd opbelje, it hat neat nedich om der ier en betiid te wêzen. Hâld efkes myn koffer by dy.’

Op 'e stasjonsklok ferwipt de wizer fan minút op minút: it is ryklik alve oere. Peke soe hast wol sin hawwe oan in flaubyt, earst mar ris sjen, hoe let oft de boat fuortgiet.

No is thús it iten dien, Tsjalling stekt hinne te modderstekken. Sjoch, dêr is Seinstra wer.

‘It wurdt in oere of twa trije; wytst wat ik tocht haw? Op dy âld boat kin ik noch lang genôch sitte, wy sjouwe earst hinne om wat lekker waarm iten, ik bin hol yn 'e hûd, giest mei?’

No rist Peke de koffer en nêstinoar rinne se it stasjon út. In tram bringt har nei it havenkertier en dêr fine se in lunchroom.

Krekt op tiid, it begjint wer te miggeljen, mar hjir barnt noflik in âlderwetske kachel. Net te fier der ôf sykje se in leech taffeltsje en jouwe har del, oant de kofje komt.

‘It lêste dat wy tegearre drinke, Peek.’

‘Wa wyt...’

‘Hoe bedoelste?’

[pagina 133]
[p. 133]

‘Dû hiest in healjier lyn ek net tocht dat it wer wêze soe, men wyt it nea net.’

Seinstra bliest it waarmste fan 'e kofje ôf en priuwket it op:

‘Hè ju, wat lekker! Strak noch in miel iten en wy kinne der earst wer oer. Nee jong, wat sil 'k sizze, moatst foaral net te folle nei my harkje. Ik wyt ek net, wat ik dy riede moat. Dat it neat wurdt mei dat frommis, dat is sa wol goed, soe 'k sizze, mar fierder moatst it sels útmeitsje. Faaks datst der op in oare manear yn Fryslân noch yn slaggest. Yn alle gefallen dû wytst dat de wrâld by Dokkum net ophâldt, en as it knypt, is Rikus der noch. Kloppest net fergees oan, dat moatst ûnthâlde.’

Hy ropt in keardel oan, wat oft der te iten is. It rint foller tsjin in oere of tolve ien, mar hja hâlde it taffeltsje tegearre en hawwe in protsje opbrette jirpels mei noch ien en oar gau behimmele. Seinstra moat noch in fiskje ha: foar 't lêst in Hollânsk fiskje. Peke net mear.

No alles efkes delspiele en dan hellet Seinstra in briefke fan tsien út 'e buse: ‘Foar dy. Ik soe it mar fersnobje, bist no ienris op stap. Mar net yn it mâle, hen?’

Peke wol sa út noch yn net, mar der helpt net oan: ‘Dat is it lêste wat ik dy jaan kin, ik fertsjinje wer, hjir, krij op, wat wjergea!’

Beide stekke de fuotten rjochtút en litte mei de eagen ticht it iten efkes bekomme; dat wol skoan nei in koarte nacht.

Mar krekt foar twaën skrillet Peke op en knipert nei de klok: deale!

‘Rikus jong, twa oere, gau!’

Dy hat lykwols noch in setsje wurk mei wekker wurden en gapjen.

Ja, dû hast gelyk, it wurdt ús tiid.’

Peke stiet al mei de jas oan en de koffer yn 'e hân by de doar, mar Seinstra is net ienris te sjen, deakalm komt er fan efteren. Sels yn 'e gewoanste dingen moat men it jin oan tiid dwaan, tinkt him. Peke kin fernimme, dat er wer in skoftsje út 'e bewenne wrâld wei west hat, hy rint út en troch immen tsjin it liif oan.

Mei in havenboatsje giet it nei de kaai: de boat blykt diskear oan 'e kant te lizzen.

[pagina 134]
[p. 134]

It âld ding sjocht der net sa kreas út as in Hollânske boat, Peek, mar ik kom der wol mei.’

In steward sjocht it biljet nei, in oarenien sjout foar har út troch gongen en sealen nei de hut.

Oft de boat fol is? Nee, net sa mâl.

Seinstra seit, hy hat lêst fan 'e senuwen. Sa'n âld man en dan yn in trijepersoanshut.

‘Aber...’

Nee, no gjin gekheid, hy kin der noch ôf. Dus... e...

H'm, hy sil de administrateur der oer hearre moatte, as Seinstra dan te'n earsten syn koffer hjir deponearje wol. Mar nee: daalk goed, hen? Of hy giet de wâl wer op.

Dat de man hellet kaaien en hja sjouwe in dek heger. De man draait in doar fan 't slot, in twapersoanshut, mar leech. Oft dit der op liket? Hy besiket út te lizzen, wêr't handoeken, sjippe, en dat spul te finen is, mar Seinstra wol him wol slite, ferklearret, hy wasket him nea, al yn gjin tsien jier, en riert him ta de doar út. De man fernimt, hy kin oars better wurk dwaan.

Seinstra kriget syn koffer, makket him los en keart him om op bêd, dêr't de rommel trochinoar lizzen bliuwt, Peke besiket in pear palmbeach jaskes, dy't der rûngear tusken lizze, wat yn it fatsoen te krijen.

‘Bliuw dochs ôf man, dat spul sil ik mei koarten wolris oer gear. As it my jûn yn 'e wei leit, smyt ik it wer yn 'e koffer en moarnier leegje ik alles wer. Folle makliker, dan hoecht men net om wat te sykjen. Kom, giest mei? De âlde skûte sil hast wol fuort wolle.’

Hja binne noch skraachwurk boppe, as de earste floite al giet. Mar der moat noch altyd efkes op 'e falreep dronken wurde!

‘Hjir, gau by debar!’

It brûzet oer alles hinne.

‘Rikus, jong... Peek...’

Yn in pear swolgen giet it der troch, de tredde floite giet, alles is al fuort.

Op in draaf rinne se it treppenhûs troch, der wurdt al mei de brêge skrept.

Healwei de brêge fûstkje se: ‘Groetenis oan it Heitelân.’

[pagina 135]
[p. 135]

‘Groetenis oan 'e lytse jonge, ast tiid hast...’

Oft mynhear hast boppe komt?

Wat? Hat Seinstra syn passaazje betelle, of net? It skeelt hem neat, of hy wol sa net ienris mei.

Grommeljend rint er nei boppen. Yn trije sprongen stiet Peke op 'e kaai. En rûtsdy, dêr giet de brêge.

In amerij letter stiet Seinstra op it dek en hinget oer de railing. De lêste tros wurdt los smiten en op 'e boat set de muzyk yn. Oan board stean de passazjiers yn 'e hâlding, Seinstra ek, stram, op 'e kaai de fuortbringers: der binne net safolle.

Stadich makket de kolos him los fan 'e wâl, fierder en fierder. De swiere propellers beuke it wetter, boppe spilet de muzyk.

Peke sjocht omheech, mar kin Seinstra earst net ûnderskiede, de eagen rinne him fol.

De boat leit frij en sjit foarút, de muzyk swijt.

Oan de railing stiet Seinstra en swaait mei de pet, syn hier sit ferwaaid om 'e holle.

Noch in amerij en der is gjin minske mear te ûnderskieden; swier slacht de damp del, dêr't it skip mei gauwens yn wei wurdt.

De measte fuortbringers sjouwe ôf, Peke bliuwt allinne oer. In skoft stoarret er oer it wetter, dêr't de rein yn deldripket.

Fuort, eltse amerij fierder fan it Heitelân ôf, dat gjin plak mear foar him hie. In iensume, wat wy op 't lêst allegearre binne, thús of oer de fiere seeën.

Peke wurdt huverich en draait him om. Fuort, de lêste bân tusken East en West...

Foar him leit de grutte, drokke stêd, dêr't de lûden fan it libben wei opklinke.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken