|
| |
| |
| |
Annotaties bij Elize
| peter: peetvader |
| Te laat: debuut van E.J. Hasebroek, anoniem verschenen in 1838. Recensies verschenen in De vriend des vaderlands 13,1839, p. 172-182, de Vaderlandsche letteroefeningen 1840 1, p. 81-83 (‘eenvoudige, natuurlijke gang’, waarschuwing tegen het ‘lichtvaardig spelen met het vrouwelijk hart’) en de Recensent ook der recensenten 1840 1, p. 129-131 (een typisch vrouwelijk boek met lof voor de intrige, de natuurlijke eenvoud van de karakters, de opbouw en de zuivere stijl) |
| heusheid: vriendelijkheid |
| ingewikkeld: impliciet |
| citaat: uit het gedicht ‘De vrouw’, in J.P. Hasebroek, Poëzy, 1836 |
| bij voorraad: bij voorbaat, nu alvast |
| zusters van barmhartigheid: benaming voor religieuzen die zich vooral wijden aan het verzorgen van zieken |
| beloften...gedaan: vgl. Matth. 5:7, uit de Zaligsprekingen: Zalig zijn de barmhartigen want hun zal barmhartigheid geschieden |
| onderstand: ondersteuning |
| Catechismus...Ziekentroost: de eerste twee teksten zijn belijdenisgeschriften van de Nederlandse Hervormde kerk. De Ziekentroost, eveneens in het hervormde kerkboek te vinden, biedt onderwijs hoe de mens gewillig sterven kan |
| uitspanning: ontspanning |
| Bunyans...eeuwigheid: de vertaling van de beroemde Pilgrim's Progress (eerste druk 1678) van John Bunyan die in Nederland buitengewoon succesvol is geweest |
| kleuter: jong meisje |
| deern: meisje |
| sijfelt: sist, slist |
| zak: geldzak |
| citaat: niet gevonden |
| had...lief: vatte ik sympathie voor haar op |
| anders: voor het overige |
| tot...in te keren: bij...te gaan wonen |
| u: uw lot |
| loge: vereniging van vrijmetselaars |
| |
| |
| opzien: ontzag |
| citaat: uit ‘Napoleon II’, vs. 128. in Victor Hugo, Les chants du crépuscule (1835) |
| hoogheid: hooghartigheid |
| dartelheid: overmoedige speelsheid |
| Martin: Henri Martin, de eerste moderne dierentemmer. Hij werkte met roofdieren in het circus en op kermissen, ook in Nederland |
| talisman: tovermacht |
| garnituur...amethisten: een set sieraden bestaande uit violetkleurige edelstenen |
| Caesar: Gaius Julius Caesar (100-44 v.Chr.), Romeins heerser. Het alom bekende verhaal dat hij zijn vrouw heeft verstoten omdat ze boven iedere verdenking verheven diende te zijn, stamt al uit Plutarchus |
| elpen: ivoorbleek |
| neteldoekse pelisse: mousselinen mantel, met bont gevoerd |
| niemand van de kunst: geen arts |
| gordijnen: bedgordijnen |
| schermpje ervoor geplaatst: doorzichtig schermpje met een kunstzinnige afbeelding, werd vaak om een lamp geplaatst |
| Ecce homo van Guido Reni: het schilderij van Guido Reni (1575-1642) waarop Christus is afgebeeld met de doornenkroon (Joh. 19:5). Ecce homo: zie de mens |
| Kunt...waken: uitspraak van Christus, de Lijder, tot zijn discipelen, zie Matth. 26:41 |
| leger: bed |
| ezelinnenmelk: gold als genezende drank voor tuberculosepatiënten |
| arrowroot: pijlwortel, geneesmiddel bij tuberculose, ook ter versterking |
| koets-coupé: klein gesloten rijtuig met één zitbank |
| apostel...droeg: Johannes was een van de twaalf oorspronkelijke volgelingen van Jezus. In de schilderkunst wordt hij vaak met vrouwelijke trekken uitgebeeld |
| Kom ...Heer: vgl. Openb. 22:2061 |
| citaat: niet gevonden |
| Beeldengalerij...van Salis: Ulysses von Salis den ouden, Beelden-galerij der Heimwee-kranken. Een leesboek voor lijdenden. Uit het hoogduitsch. 3 dln. 2e verbeterde druk. Harlingen 1823. De eerste Duitse uitgave stamt uit 1798. |
| hoog: hooghartig |
| Geneesmeester: Christus |
| |
| |
| verbeurd: door schuld verloren gegaan |
| Camphuysen: veelgelezen auteur van de bundel Stichtelijke rijmen (1624 en vele herdrukken). Het citaat hebben we in deze bundel niet teruggevonden. Mogelijk staat het in Camphuysens proza |
| toeval: (ziekte)aanval |
| Gewenst...inwendige: vgl. 2 Cor. 4:16 |
| het vlees...afnemen: het lichaam ziet verzwakken |
| citaat: niet gevonden |
| citaat: slotregels van de eerste strofe van het lied ‘Die volstandig zal blijven tot het einde, die zal zalig worden’ in Beelden-galerij der Heimwee-kranken van Ulysses von Salis, p. 36 |
| citaat: niet gevonden (terwijl het de indruk maakt als het ware een vervolg te zijn op het vorige, komt dit bij Von Salis niet voor) |
| waterfles: kruik |
| maak u op: bijbelse taal: maak u klaar (om heen te gaan) |
| citaat: niet gevonden |
| Ge...doende: toespeling op de gelijkenis van de getrouwe dienstknecht uit Matth. 24:25 vv. |
| gesuccineerde hertshoorn: stof uit hertengewei opgelost in barnsteenzuur; opwekkend geneesmiddel |
| batisten: gemaakt van zeer fijn linnen |
| bestellingen: regelingen |
| sloof: hulp in de huishouding |
| voorschoot: schort |
| in nadruk: inderdaad, werkelijk |
| vermoeide van kracht: vermoeid wat uw kracht betreft, m.a.w., hebt vroegere kracht verloren. (Op de grafsteen van grootmoeder Ockerse stond te lezen: Hier rust een vermoeide van kracht, Dichteralbum, p. 72) |
| uitgang: heengaan, sterven |
| stichtelijke: godsdienstig-opbouwende |
| gemoedelijke: gevoelvolle |
| fijne zusje: overvrome jonge vrouw |
| votum: liturgische formule bij het begin van de godsdienstoefening, afgesloten met ‘Amen’ |
| |
| |
| voile: sluier |
| schoolmeester: de schoolmeester was gewoonlijk ook de voorzanger in de kerkdienst |
| citaat: eerste regel van Evangelische gezangen, nr. 17 |
| kinkels: ruwe boeren |
| toespraak: preek |
| citaat: ps. 37:5 |
| steenachtige...bezaaien: verwijzing naar de gelijkenis van de zaaier, o.a. Matth. 13:1-9 |
| Onze...kome: bede uit het ‘Onze vader’, zie o.a. Matth. 6:6-13 |
| godsdienst: kerkdienst |
| koor: deel van de kerk |
| wijnberg: wijngaard, vaak overdrachtelijk gebruikt voor kerkelijke gemeente |
| spijtige: afgunstige |
| haar convenieerde: bij haar paste |
| horrible: vreselijk. Met het Frans waarmee de zinnen van het meisje doorspekt zijn, laat ze zien hoe deftig ze is |
| c'estinsupportable: het is onverdraaglijk |
| intime: vriendin |
| quelle fraicheur: wat nieuw |
| ce ...élégant: het elegantste wat er is |
| trein: stoet |
| of..had: of haar meesteres bezoekers ontving |
| quel malheur: wat vreselijk |
| oh ciel: lieve hemel |
| kleedje: jurkje |
| breidelen: boeien |
| fysiek: lichaamsgesteldheid |
| tekenachtig: uitlokkend om te tekenen |
| bijwijlen: af en toe |
| pointe d'Alençon: kant uit Alençon, waar het mooiste kant van Frankrijk gemaakt werd |
| en sautoir: in X-vorm |
| belangrijk: belangwekkend |
| onverschillig: onbelangrijk |
| gedienstige: schijnbaar dienstvaardig, maar in feite een ondienst bewijzend, hier - zoals vaker - door roddel |
| jaloers op: afgunstig verlangend naar |
| |
| |
| stond te leven: zou gaan leven |
| richtig: inorde |
| verwaarloosd hebt: niet hebt willen drinken |
| nikker: duivel, vaak voorgesteld met bokspoten |
| Apollyon (de duivel), reus Wanhoop en vrouw Ongeloof zijn allegorische personages uit Eens christens reize |
| bout: ijzeren staaf om de deur af te sluiten |
| verlos...boze: bede uit het Onzevader |
| onbeschaafde: onontwikkelde |
| dada: geliefd gespreksonderwerp (Frans) |
| evangelische: godsdienstig milde |
| puriteinse: streng godsdienstige in leer en leven |
| wezenlijkheid: realiteit |
| citaat: Byron, ‘The dream’, r. 178-185. Dit gedicht is door Nicolaas Beets vertaald onder de titel ‘De droom’. Kennelijk heeft de schrijfster haar vertaling hieraan ontleend, ze komt er vrijwel woordelijk mee overeen, behalve dan dat waar Beets het over ‘der waarheid vèrziend glas’ heeft, Hasebroek, nauwer aansluitend bij Byron, het woord teleskoop gebruikt. Zie N. Beets, Navolgingen van lord Byron. Nieuwe herziene uitgave. Haarlem 1848, p. 167. Het gedicht (waaruit ook verderop nog geciteerd wordt) zal Hasebroek geboeid hebben om de thematiek die op sommige punten op die van haar roman lijkt: van twee kinderen die in hun jeugd als ‘broer en zus’ opgegroeid zijn, gaat de man later op een andere manier van de vrouw houden. Zij echter beantwoordt zijn liefde niet |
| sclirikbre: we hebben ‘schikbre’ geëmendeerd tot ‘schrikbre’, op grond van Beets' tekst. |
| overhelling: neiging |
| haren...boetprofeet: Johannes de Doper, prototype van de profeet die oproept boete te doen, droeg een kemelsharen mantel, o.m. Matth. 3:1-12 |
| de drie...deugden: geloof, hoop en liefde |
| eigenbatigste: het meest op eigen voordeel gericht |
| onnozelheid: onbevangenheid, ongereptheid |
| citaten: opnieuw afkomstig uit Beets' vertaling van Byron, ‘The dream’, ‘De droom’, r. 136-139 en 140-145. A.w., p. 165-66 |
| |
| |
| bel ange: schone engel |
| tendre amie: lieve vriendin |
| grote ...reis: toenmaals gebruikelijke studiereis langs allerlei buitenlandse universiteitssteden |
| ontdekt: onthuld |
| citaat: eerste regel van het gedicht ‘Zielszucht om eene eer van Christus te zijn’ in Hieronymus van Alphen, Stichtelijke mengelpoëzy, Dichtwerken I, Utrecht 1838, p. 57-60. |
| driftig: heftig |
| verfluweelden: een fluweelglans geven; eigen vertaling van de schrijfster van het Fr.velouter |
| armenkas: kas van een armbestuur, waaruit behoeftigen ondersteuning wordt geboden |
| harteblaren: binnenste bladeren |
| heeft...lief: is zeer gesteld op |
| citaat: niet gevonden |
| pakkage: bagage |
| atours: opschik |
| merci...leçon: dank je voor de les |
| Jean Paul...gezichteinder. Citaat van de Duitse auteur Johann Paul Friedrich Richter (1763-1825) ps. Jean Paul. Van hem zag het licht Jean Paul's Geist, oder Chrestomathie der vorzüglichsten, kräftigsten und gelungensten Stellen aus seinen sämtlichen Schriften 1801-1804. In 1820 (herdruk 1837) werd dit werk gedeeltelijk in vertaling uitgegeven door J.A. Weiland. In deel 2 is gedachte 209 te vinden: Oude mensen zijn lange schaduwen, en hunne avondzon ligt koud aan de gezichtseinder der aarde; maar de schaduwen wijzen alle naar het oosten |
| schot: oude scheuten |
| flageolet: kleine fluit voor de hoogste tonen |
| redelijke: met rede begaafde |
| meesmuilend: met een scheef lachje |
| oranjerie: gebouw of serre waarin 's winters oranjebomen en andere uitheemse gewassen worden bewaard |
| zefiers: zachte westenwindjes |
Huygens...citaat: puntdicht ‘Op een schone zachtzinnige’:
Wat heeft zij meer te wensen De schoonste van de mensen, Die voor een
|
| |
| |
eeuwig kleed van jongs te dele viel
Een wit satijnen lijf met een fluwelen ziel?
(Huygens, Gedichten, ed. Worp II, p. 297) |
| of..sprak: alsof het zo gebeuren moest |
| fulpen: fluwelen |
| citaat: als men wat natuurlijk is verjaagt, komt het in snelle vaart terug, dus: aan de natuur kan men zich niet onttrekken. Spreekwoordelijk geworden sententie uit de comedie Le glorieux III, se. 5 van Philippe Néricault Destouches (1680-1754) |
| fashionable: modieuze |
| Je...mort: ik verveel me dood |
| belle cousine: schone nicht |
| laffe: insipide, zouteloos |
| Revue: niet nader te identificeren tijdschrift, er waren er zeer vele met het woord Revue in de titel |
| spleen: melancholie; kwaal die vaak voorkomt bij dandies |
| merkte ...aan: merkte... op |
| pourquoi ...impossible: waarom het onmogelijke vragen |
| mandewagen: klein rijtuig met een wagenbak gevlochten van teen en rijshout |
| hit: pony |
| amazone: rijkostuum voor dames |
| L'inconstante; de wispelturige |
| mon cher: m'n beste |
| vadsigheid: sloomheid |
| citaat: niet gevonden |
| huishoudvertrek: huiskamer |
| theetafel: tafel waaraan men theedrinkt |
| citaat: (niet gevonden bij Huygens en A.C.W. Staring) |
| dat...worden: dat ze zich moest ergeren aan |
| uitspanningen: bezigheden voor haar plezier |
| houding: nodige gepastheid |
| appels: oogappels |
| mine: gelaatsuitdrukking |
| vous...main: je bent het waard dat ik je mijn hand reik (om die te kussen) |
| citaat: niet gevonden |
| |
| |
| Elisa...Bury: de vertelster vergist zich hier. De auteur van Éliza Rivers, ou la favorite de la nature, dat wil zeggen de in 1823 in vijf deeltjes verschenen Franse vertaling van The favourite of nature. A tale (eerste druk 1821), is niet Charlotte Bury maar Mary Ann Kelty. Blijkens de titel Elisa Rivers leest Eddy de Franse vertaling. In het voorwoord daarvan staat dat de naam van de auteur onbekend is, maar dat de vertaalster wel weet dat het een vrouw is, dochter van een Anglicaanse geestelijke |
| robe de chambre: kamerjas |
| plat Grieks mutsje: hoofddeksel behorend bij het nationale Griekse kostuum, modieus in deze periode waarin velen, onder andere onder invloed van Byron, Griekenland steunden in de strijd tegen de Turken |
| poorten van dit paleis: de tanden |
| japon: kamerjas |
| boudoir: klein privévertrek voor vrouwen |
| Bignolia radicans: Bignonia radicans, trompetbloem |
| neteldoek: van licht katoen of mousseline vervaardigd weefsel |
| psyche: staande spiegel |
| horrible: vreselijk |
| Goldsmith...conquer: de comedie She stoops to conquer is inderdaad van Oliver Goldsmith (1730-1774) |
| citaat: niet gevonden |
| Robert: bedoeld is de opera Robert le diable van G. Meyerbeer die in 1831 in Parijs in première ging en in 1834 te Amsterdam werd opgevoerd |
| après tout: after all |
| Que ...merveille: wat zegje van het wonder |
| gemene bomen: goedkope boomsoorten |
| politoersel: houtglansmiddel |
| afzijn: ontbreken |
| ofschoon...verstak: hoewel hij daarmee ook zichzelf het gebruik van alle gaven waarover hij beschikte, ontzegde |
| gare à nous: opgepast |
| altaar: namelijk van de afgod die ieder van zijn ego maakt |
| inkarnaat: diepe blos |
| pas...belle: niet zo vrijpostig oordelen terwijl je maar zo weinig weet, mooie lieve |
| opzien: respect |
| |
| |
| esprit fort: vrijdenker |
| koket: op de wijze van een kokette, dus achteloos |
| Mille tonnerres: donders |
| de grote...Mozes: Mozes leidde het volk Israel uit Egypte naar Palestina waarbij onderweg nogal eens slag geleverd moest worden met vijandelijke volken. Vandaar dat Mozes ‘generaal’ genoemd wordt en het woord ‘evoluties’, militaire bewegingen, wordt gebruikt |
| bouderend: pruilend |
| reis: keer |
| novice: iemand die een proeftijd in een klooster doorbrengt met het oog op toelating in de orde |
| geheimenissen: mysteriën |
| af te trekken: af te leiden (van de preek) |
| beengestel: karkas, hier: haar mager lijf |
| citaten: kennelijk uit hetzelfde lied, maar door ons niet gevonden |
| Avondmaal: een van de sacramenten, waarbij in de protestantse kerken de dood van Christus wordt herdacht met het nuttigen van brood en wijn |
| Cassandra: ongeluksprofetes uit de Griekse mythologie. Haar noodlot was dat men haar nooit geloofde. Ze kwam door moord om het leven |
| bon mot: geestigheid |
| citaten: niet teruggevonden |
| pedant: wijsneuzige schoolmeester |
| Aza...hij: toespeling op het bijbelverhaal waarin verteld wordt dat koning Aza bij zijn dodelijke ziekte niet de hulp van God inroept maar die van de artsen, zie 2 Kronieken 16:15 vv. |
| etherische olie van de kamille: vluchtige kamille-olie: kamille gold als zweetafdrijvend geneesmiddel, een eenvoudig huismiddeltje, hier door Ellington minachtend afgedaan |
| kleinmoedige: bange |
| preservatief: voorbehoedend geneesmiddel |
| citaat: niet gevonden |
| Hofmansdruppels: kalmerende druppels |
| dispositie: vatbaarheid |
| contagium: besmetting van de ene persoon door de andere |
| pathologische: ziektekundige |
| |
| |
| stelsel: denkwijze |
| morbleu: verduiveld |
| Magdalena: een volgelinge van Jezus; ze wordt vaak in tranen afgebeeld als een berouwvolle zondares, omdat sommige overleveringen willen dat ze een lichtzinnig leven had geleid; vandaar ook dat ze als een schoonheid wordt voorgesteld |
| schikgodinnen...spint: mythologische figuren die het lot van de mensen bepalen doordat ze ieders levensdraad spinnen en afbreken |
| Diantre: verduiveld |
| citaat: niet gevonden |
| windharp: aeolusharp, een houten klankkastje waarover snaren gespannen zijn. Dit kastje wordt ergens opgehangen waar het wind kan vangen en dan doet de luchtstroom de snaren trillen en verwekt zo liefelijke en soms wonderbaar klinkende tonen. Het was in de Romantiek een geliefd instrument |
| primula veris: witte sleutelbloem |
| leerstoel: preekstoel, |
| dit citaat en de volgende: Ps. 46 |
| deze leden: dit lichaam |
| werkelijke: werkzame |
| citaat: niet gevonden. Vertaling: Gij vormt de mens, o smart, ja de hele mens, zoals de smeltkroes het goud en de vlam het staal. |
| af te staan hebben: afstand moeten doen van, moeten opgeven |
| drijvende: door aandoening onvaste |
| van het echte water: van de zuiverste soort |
| ondermijnde: met mijnen ondergraven |
| grillend: rillend |
| citaat: niet gevonden |
| deftige: serieuze (met een ondertoon van ironie) |
| zich...schieten: zich steeds opnieuw te hechten aan het aardse (waar men slechts vreemdeling is) |
| geneeskundige Commissie: commissie die de bestrijding van de cholera coördineerde (in Utrecht ingesteld in 1831) |
| onbepaalde: volstrekte |
| petitriens: onbenulligheden |
| met un air de mystère: alsof ze belangrijke geheimen hebben |
| |
| |
| Mortimer...Schotland: Mortimer, Amanda en Oscar zijn personages uit de roman The children of the Abbey van Regina Maria Roche; Adèle en even verderop Edmond, zijn personages uit Malvina (1800) roman van Sophie Cottin, in 1810 in het Nederlands vertaald als Malvina in Schotland. |
| mimosa pudica: letterlijk: beschroomde mimosa = kruidje-roer-me-niet |
| trempe: kaliber |
| omtrent: bijna |
| zuurdesem: gist, groeikracht. vgl. Matth. 13:33 |
| lectuur: belezenheid |
| leerzaamheid: leergierigheid |
| Romeo and juliet: toneelstuk van Shakespeare |
| esthetisch...ontleedde: de schoonheden liet zien |
| zijn kaartje...ontvangt: nl. als bewijs dat hij geweest is en zijn les heeft gegeven |
| op woeker...stellen: zuinig te gebruiken |
| kasjmier: kasjmieren sjaal |
| iemands...maken: iemands hart te veroveren |
| airs gaven: aanmatigend gedroegen |
| Achilles ...worden: mythologische griekse held die alleen aan zijn hiel kwetsbaar was |
| doen...belet: komen we niet ongelegen |
| Où diable le danger peut-il se nicher: waar, voor de duivel, kan het gevaar al niet schuilgaan |
| buksen...Belgen: Belgische geweren; blijkbaar had hij meegedaan met de Tiendaagse veldtocht (1831) |
| pointeren: mikken |
| schalkachtig: plagerig |
| Pastor fido: trouwe herder, geliefde, naar het beroemde pastorale toneelstuk Il pastor fido van Guarini (1589) |
| toestel: benodigdheden |
| damestoilet: toilettafel |
| ledigheid: nietsdoen |
| onnozelheid: onschuld |
| Dieu nous en préserve: God beware ons |
| sylfide: vrouwelijke luchtgeest |
| krippen: van crêpe, dunne doorschijnende wollen of zijden stof, licht gebobbeld, soepel vallend |
| |
| |
| blonde: kanten doek |
| koket: bevallig |
| Argussen: scherp toeziende bewakers; Argus, een mythologische figuur met honderd ogen |
| gemeenzame: informele |
| kokette verkeer: dandy-achtige manier van omgaan |
| ronde: openhartige |
| cercles: informele gezelligheidsgroepen |
| petit-maîtres: heertjes |
| reize: keer |
| beproefde: ervaren, goedontwikkelde |
| monosylben: eenlettergrepige woorden |
| dartele: vrolijke |
| bon-mots: kwinkslagen |
| tête-à-tâte: gesprek onder vier ogen |
| laffe: flauwe |
| saletrekels: saletjonkers |
| sirene: verleidster (sirenen zijn verlokkende demonen uit de Griekse mythologie die de toehoorders door hun zang wisten te betoveren) |
| zich eclipseert: zich verborgen houdt |
| draperieën: in sierlijke plooien gehangen stof |
| française: Franse contredans waarbij carrés van vier paren gevormd worden, die verschillende figuren uitvoeren |
| Daniel François Esprit Aubert: Franse componist (1782-1871) van opera's |
| air: melodisch lied |
| Au...ouvrir: niet gevonden |
| gavotte: dans in tweedelige maatsoort |
| de votre beau provincial: van je vriend uit de provincie |
| sauve qui peut: redde wie zich redden kan |
| ongesteld: niet goed |
| voor welke zij samen geëngageerd waren geweest: waarvoor ze een afspraak hadden gehad |
| tapisserie...maken: muurbloempje zijn |
| |
| |
| verschoning: verontschuldigingen |
| recht: echt |
| Moore: Thomas Moore (1779-1852), Iers dichter, vertaald door P.J. Hasebroek, Proeven van vertaling uit de gedichten van Thom. Moore (1836). Het citaat is echter niet in deze vertaling aangetroffen |
| citaat: niet gevonden |
| biljet: briefje |
| dragonderofficier: officier bij de cavalerie |
| declaratie: liefdesverklaring |
| Judasberouw: berouw waarop geen bekering ten goede volgt (vgl. Matth. 27:3-10) |
| verongelijkte: onrechtvaardig behandelde |
| couleur de rose... was: allang niets liefelijks meer had |
| onrechtvaardigheden: onbillijke opmerkingen |
| verbeden: ongedaan gemaakt |
| hotel: stedelijk herenhuis |
| komedie: schouwburg |
| geen ton was: niet tot de goede toon behoorde |
| zich...te kleden: groot toilet te maken |
| onderscheidenlijks ziet: scherp kan onderscheiden |
| ottomane: soort sofa zonder leuning en armen |
| water...lokken: iets onmogelijks te volbrengen. Vgl. Numeri 28:8-12 waar Mozes door met zijn staf op de rots te slaan daaruit water doet opwellen |
| de eigen: dezelfde |
| Miss Landon: Letitia Elizabeth Landon (1802-1838), Engels dichteres en romanschrijfster; de toespeling op ‘evergreens’ is niet thuisgebracht |
| eigenbatig: zelfzuchtig |
| herinneren: in herinnering roepen |
| doorluchtig: met twee betekenissen: hoogdeftig, maar ook: open voor de lucht, dus vol gaten |
| |
| |
| bougies: kaarsen |
| wonderboom: in het bijbelboek Jona komt een in één nacht opschietende wonderboom voor (Jona 4:6) |
| onmachtig: flauwgevallen (bep. bij haar) |
| Sodomsappel: mooi uitziende appel, die bij aanraking tot stof vergaat. Sodom werd verwoest door vuur en zwavel. Vgl. Genesis 19:24. De volgende zin borduurt daarop voort |
| rouwfloers: zwarte doek van dunne stof ten teken van rouw |
| citaat: N. Beets, Guy de Vlaming (Haarlem 1837), P. 28 |
| ‘kermers om de kost’: deze formulering stamt in het Nederlands van Constantijn Huygens (zedeprint ‘Een bedelaar’ vs. 9, Worp II, p. 3). Zo men wil, kan men aannemen dat de vertelster een Engelse uitdrukking op deze manier in het Nederlands weergeeft. Waarschijnlijker is dat Betsy Hasebroek zich even niet heeft gerealiseerd dat dit citaat niet in een Engelse mond past |
| deelneming: aandacht |
| tarantula: een spinnensoort waarvan de beet, naar men zegt, tot krampachtige dansbewegingen leidt |
| van beneden: van deze wereld |
| zalig...geschieden: deel van een van de zaligsprekingen, vgl. Matth. 5:7 |
| dierste: dierbaarste |
| Naboth...eiste: vgl. 1 Koningen 21, waar verteld wordt dat koning Achab, die al veel wijngaarden bezat, ook nog de ene wijngaard van de arme Naboth opeist |
| steelswijze: heimelijk |
| bruinetje: meisje met donker haar |
| zoogbroer: baby samen met wie men door dezelfde min gezoogd is |
| God...onrechtvaardigen: vgl. Matth. 5:45 (met verwisseling van ‘zon’ en ‘regen’) |
| helling...geestdrijverij: neiging...fanatisme |
| |
| |
| Alp...Francesca: personages uit The Siege of Corinth van Byron; de krijgsheld Alp heeft de hand van Francesca gevraagd, die graag zijn bruid zou zijn. |
| citaten: The Siege of Corinth, pt. xxi |
| verboden toonbrood: heilig offerbrood dat alleen door priesters gegeten mocht worden. Vgl. Math. 12:3-5 |
| femelarij: huichelachtige vroomheid |
| schromend: vrezend |
| ziedaar...heb: uitroep van koning Nebukadnezar van wiens trots spoedig niets meer zal overblijven. Zie Daniel 4:30. |
| waggelde: wankelde |
| ontroert: in de war brengt |
| Jean Paul + citaat: Gedachten van Jean Paul, Ed. J.A. Weiland. Deel II, Rotterdam 1820. nr. 178, p. 43 |
| Morning Post: een Londense krant |
| latingen, bloedzuigers: aderlatingen, hetzij met een mes, hetzij door bloedzuigers |
| Francis: Alice breekt de zin over Francis, haar zoon, af |
| schaduwachtig: vaag |
| sloof: arme schaap |
| kamferazijn: uitwendig geneesmiddel gebruikt om de bloedcirculatie te stimuleren |
| cholera paralytica: tweede stadium van de cholera waarbij het lichaam sterk afkoelt en aanvoelt als dat van een dode |
| alkoof: klein slaapvertrek |
| cholerientje: kleine cholera, zoals verderop wordt uitgelegd: een lichte aanval, die in het geval van Cecilia blijvende bleekheid met zich meebracht |
| in nadruk: bij uitstek |
| beide kinderen: te weten Francis en Eddy. Dat zijn immers de zoon en dochter van Ellington en Alice. Eddy neemt Alice mee, Francis laat ze bij zijn vader |
| Don Quichot...Toboso: er wordt gezinspeeld op personages uit Cervantes' Don Quijote, waarin de titelheld verliefd wordt op een lompe boerin uit Toboso die hij als zijn geïdealiseerde geliefde Dulcinea ziet |
| |
| |
| Naomi: schoonmoeder van Ruth uit het gelijknamige bijbelboek. Ze veranderde haar naam in ‘Mara’, bitterheid, ‘want de Almachtige heeft mij veel bitterheid aangedaan’ (Ruth 1:20). Zo veranderde Alice Ellington haar achternaam in Mournly, waarin to mourn=rouwen terug te vinden is |
| hatelijkheid: verwerpelijk gedrag |
| citaat: niet gevonden. Het gaat om een toespeling op Marcus 9: 45-47, waar Jezus zegt dat de mens alles wat hem hindert om het Koninkrijk Gods in te gaan, moet wegwerpen, met als voorbeeld o.a. voet en oog |
| cassette: kistje voor papieren |
| verschoning: vergevingsgezindheid |
| kwekelinge: pleegdochter |
| vleselijks: seksueels |
| onwillekeurige: niet aan de wil onderworpen |
| Sybariet: verwijfd en verwend persoon, zo genoemd naar de inwoners van de stad Sybaris die bekend stonden om hun verwijfd gedrag |
| ontzaglijk: ontzagwekkend |
| zegen mij: letterlijke vertaling van de Engelse uitroep van verbazing: ‘biess me’ |
| vergulde pop...werd: een vorstin die slechts uiterlijk machtig is, maar in feite onderworpen aan het parlement |
| onbepaald: zonder voorbehoud |
| geliet hij zich: deed hij alsof |
| rotting: wandelstok |
| bonne: kindermeisje |
| Cleopatra: deze Egyptische koningin pleegde zelfmoord door adders aan haar borst te koesteren |
| citaat: regels van J. van Lodenstein, piëtistisch dichter uit de zeventiende eeuw. Een van zijn bekendste gedichten is ‘Eenzaamheid met God’ met als steeds herhaalde regel: O, zalig (of soms: heilig) eenzaami Met God gemeenzaam. Jodocus van Lodenstein, Uit-spanningen, Ed. PJ. Buijnsters, Zutphen 1971, p. 143-145 |
| hijgde: snakte |
| erlangen: krijgen |
| |
| |
| citaat: uit het hoofd (en dus met varianten) geciteerde regels van Dirck Rafaëlsz. Camphuyzen, zeer veel gelezen dichter van religieuze liederen. Slotregels van het gedicht ‘Todo es nada, mas Dios es todos’. Ik hoor trompetten klinken. Ed. H.G. van den Doel, Leiden 1969, p. 38 |
| Winkelried: Arnold von Winkelried, Zwitserse vrijheidsheld die lanspunten van aanstormende vijanden van zijn krijgsmakkers afwendde en op zijn eigen borst richtte. |
| ik meen ...meedeelde: zie p. 66 |
| feniks: mythische vogel die zich verbrandde op een nest van geurige kruiden en dan verjongd uit zijn as herrees |
| bij uitstek: bijzonder |
| bisschop: bisschopswijn, warme rode wijn, met suiker en kruiden |
| vooruitzorg: mij zorgen maak |
| citaat: niet gevonden |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd