Het dorp der goudmakers

[p. 5]

Het dorp der goudmakers.

Eerste hoofdstuk.
Hoe Pieter uit den oorlog komt en wat de lieden van hem zeggen.

Op eenen zondag namiddag zaten, in het dorp Goudendal, de kleine knapen en meiskens onder den ouden lindeboom, en zongen of lachten zoo dikwyls als een der dorpelingen, die wat te diep in het glas geschouwd had, een drinkhuis uitstruikelde. De andere boeren met hunne vrouwen zaten in de dry herbergen, en dronken en speelden, of juichten en vochten, zoo als het dan toegaet, wanneer bier en brandewyn goedkoop zyn.

Daer stapte, in dezen oogenblik, een groote en sterke man het dorp in. Hy kon in de dertig jaren oud zyn, had eenen gryzen rok aen, eenen langen sabel aen zyne zyde en eenen reiszak op zynen rug. Zyn aengezigt was

[p. 6]

ongemeen stuersch en wild, want hy droeg op zyn voorhoofd een groot wondteeken en onder zynen neus eenen zwarten knevelbaerd, zoodat al de kinderen voor hem wegliepen.

Maer twee of dry oude vrouwen, die hy aensprak, herkenden hem terstond en riepen uit:

- Ei! daer is ja Pieter de schoolmeesterszoon, die, zeventien jaren geleden, onder de soldaten ging. Maer, ziet toch eens hoe groot hy geworden is!

En, terwyl de vrouwen aldus uitriepen, kwam jong en oud uit de herbergen en van onder den lindeboom byeengeloopen, en weldra stond het gansche dorp rondom Pieter verzameld.

Pieter reikte aen alle zyne vorige bekenden de hand, was zeer vriendelyk jegens iedereen, en zegde dat hy nu wederom met hen in Goudendal wilde wonen, dat hy het soldaten leven moede was, en dat hy zich gelukkig achtte met behouden lyf er van gekomen te zyn. Alsdan wilde hem iedereen in eene herberg trekken, de eene links, de andere regts; want moest men hem niet eens welkom drinken, en moest hy niet de oorlogsgebeurtenissen vertellen? Maer Pieter bedankte hen en zegde:

- Ik ben moede van de reis en ik heb rust van noode. Wie woont thans in myns vaders huis en wie bezorgt er de akkers van?

[p. 7]

Toen trad de molenaer te voorschyn en antwoordde:

- Ik heb den wever Steven in uw erf geplaetst en hem huis en akker verhuerd. Maer nu zal hy er uit moeten trekken, daer gy teruggekomen zyt. De gemeenteraed heeft my tot voogd over uwe goederen aengesteld. Gy kunt voor een paer dagen by my uwe huisvesting nemen, tot dat de wever uw huis zal uitgetrokken zyn en zich eene andere woning verschaft zal hebben. Dan zal ik u ook rekening van myne voogdy afleggen.

Daerna ging de molenaer met zynen gast naer den molen toe, en liet hem een goed avondeten en een goed bed gereed maken. Maer Pieter had veel over het eene en het andere te vragen, hoe het, sedert zyn vertrek, in het dorp omgegaen was, en de molenaer en zyne vrouw hadden veel daerop te antwoorden. Zoo bleven zy in den molen tot

[p. 8]

naby middernacht aen het kouten. Pieter keek gedurig over de tafel heen naer de lieve molenaersdochter, die Elisabeth heette. En inderdaed was het de moeite waerd in hare zwarte oogen te schouwen, want Elisabeth was een



voorbeeld van schoonheid. Maer van haren kant zag Elisabeth ook met genoegen over de tafel heen, want Pieter was een hupsche man, zoodra men zich eenmael aen

[p. 9]

zynen verschrikkelyken knevelbaerd gewoond had, en zyne gebaren en zyne reden waren even sierlyk en gevallig, alsof hy een heer uit de stad ware. Daerom schuwde zy ook met hem te spreken, en zoodra hy haer aenzag, wist zy niet waerheen hare oogen te draeijen. Doch zegde zy hem iets aengaende zynen knevelbaerd.

Toen hy den volgenden dag tot het morgeneten kwam, was de knevelbaerd reeds van onder zynen neus verdwenen. Pieter had gaerne zyn geheel leven in den molen willen doorbrengen, want de molenaer en zyne vrouw

[p. 10]

waren gulle lieden, en uit Elisabeths oogen straelde de goedheid hel en klaer. Maer naeuwelyks waren acht dagen voorby, of Pieter kon reeds in de kleine woning van zynen vader intrekken en naer zyne akkers omzien. Hy bezat vyf morgens bouwland en even zooveel weiland en boomgaerd; daerby kocht hy eene schoone koei met het geld dat zyn voogd bespaerd had.

Daer zyn huis oud en vervallen was, bekwam hy van de gemeente hout en steenen. Zoo liet hy alles verbeteren, witten, schaven en afwasschen. Hy zelf metselde en werkte mede, en kuischte van 's morgens tot in den nacht, opdat alles zuiver worden en hem nogtans niet veel kosten zoude.

In den herfst was zyn huis het zindelykste en het schoonste van het gansche dorp, midden in eenen hof naby den beek. De hof zag er zoo schoon uit, als er eene in de stad te vinden was. Pieter had zelfs de wegen die tusschen de bloemperken liepen, met zand en fyn gruis bestrooid. Met genoegen zag hy, dat de molenaersdochter, Elisabeth, over het groengeverwd hek, den hof inloerde, voor denwelken zy hem bloemen verschaft en hem er nog meer voor het aenstaende vroegjaer beloofd had.

Langen tyd wisten de lieden uit Goudendal niet wat zy uit Pieter maken zouden. Hy was zoo arm uit den

[p. 11]

kryg teruggekomen, als hy er heen getrokken was; dat zagen zy wel. Hy had uit de stad eene kist met kleederen en lynwaed bekomen; zelfs hadden er eenige boeken ingelegen. Dit was zyn geheele rykdom. Maer de kist kon zekerlyk door het geld niet zwaer gewogen hebben.

- Laet hem loopen, zegden eenigen. Hy is een arme duivel, en daerby een domme duivel, die in den kryg zyne zaken niet heeft weten gade te slaen. Niet eenmael kan hy des zondags naer de herberg gaen en zyn glas drinken, ik zwyg van een dansje te betalen. Daerbuiten moet hy werken als een paerd van 's morgens vroeg tot diep in den nacht. Het is een groot geluk voor hem, dat hy nog iets van zynen vader geërfd heeft, zonder dat zou hy reeds sedert lang op den last der gemeente zyn.

- Laet hem loopen, spraken de anderen. Veel heldendaden heeft hy niet verrigt, want hy weet niets te vertellen. En wie kan zeggen waer de zot dien sabelhouw over zyn voorhoofd bekomen heeft? Hy is blyde dat hy geen buskruid meer hoeft te ruiken.

- Laet hem loopen, voegden er weder anderen by. Voor niemand heeft hy een goed woord, en hy meent dat men hem eerbied verschuldigd is, omdat hy soldaet is geweest. Maer wy zullen het hem laten zien. Hy is een hoogmoedige knaep, die te vrede moet zyn, zoo wy hem niet op de voeten trappen.

[p. 12]

- Laet hem loopen, gingen weder anderen voort. Hy heeft in den oorlog niet veel goeds geleerd. Hy heeft boeken die niemand lezen kan, misschien de pastoor zelf niet. Er staen letters en teekens in, dat het verschrikkelyk is. Naer myn dunken, gaet hy met den duivel om, en kan hy den kwaden bezweren.

- God sta ons by! riepen allen uit. Rigtig staet het met hem niet, dat weet men wel. Hy heeft nog geene ziel in zyne kleine achterkamer toegelaten, zelfs den molenaer niet, met wien hy nogtans veel te schaffen heeft. Daer ziet de veldwachter alle nachten licht branden, dat door de gaten van de vensterluiken schemert. Die kamer houdt hy bestendig gesloten, en zelfs by helderen dag laet hy de vensterluiken digt.

Alzoo spraken de lieden, en veel werks maekten zy van Pieter niet.