Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Schetsen. Deel 2 (onder ps. Samuel Falkland) (1904)

Informatie terzijde

Titelpagina van Schetsen. Deel 2 (onder ps. Samuel Falkland)
Afbeelding van Schetsen. Deel 2 (onder ps. Samuel Falkland)Toon afbeelding van titelpagina van Schetsen. Deel 2 (onder ps. Samuel Falkland)

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (0.81 MB)

Scans (13.10 MB)

ebook (3.01 MB)

XML (0.30 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

schetsen


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Schetsen. Deel 2 (onder ps. Samuel Falkland)

(1904)–Herman Heijermans–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 131]
[p. 131]

Ko.

‘Hé dág moeder...’

‘Is je mevrouw thuis?’

‘Mot u mevrouw hebbe?’

‘Hou je maar niet zoo onnoozel, ellendige meid! Da's weer wat moois met jou, hè! Allo - dien me an!’

‘Mevrouw, daar is me moeder.’

‘Laat ze binnen komen.’

‘Dag mevrouw...’

‘Dag juffrouw... Gaat u zitten... 'k Heb u is laten kommen, om...’

Deur dicht.

Met 'n rood hoofd, angstig, bleef ze bij de deur staan. Maar moeder kende d'r, dee in eens de deur open en zei, nijdig:

‘Mot je an de deur staan luistere?’

‘Ik luister niet.’

‘Ga naar de keuken, Ko,’ zei mevrouw.

Deur dicht.

Langzaam liep zij de gang door, knielde, trok den looper recht, raapte 'n blad van 'n ui op, bleef effen sufferig gejaagd zitten, kijkende met schuwe oogen in de lichtplas boven de huisdeur, wreef 't zwarte haar glad, luisterde naar de gedempte stem-

[pagina 132]
[p. 132]

men, stond moeilijk op en ging verder met het schillen van de aardappelen. In de zwartgroevige vingers wentelde de aardappel. 't Mes snee 'r door afbrekend de schil drie-, viermaal. Ze beefde van opgewondenheid. Nou de pitten. Effen luisteren. Niks. Nog 'n pit... Wat zou ze nou... Nog 'n pit... Dat was moeder d'r stem... Plomp. In de emmer. De spetten vlogen in d'r gezicht. Nog 'n aardappel... Hadden ze ruzie?... Watte?... Nee... Nou praatten ze weer zachies... Au!... In me poot gesneje... Effen onder de waterleiding houen... Wat je dat stéékt... zoo'n bot mes en nòg snije... D'r leit net 'n eindje sigaar van meneer op 't bord... 'n plakkie tabak d'r op... Dan bloeit 't niet meer... As je in de achterkamer ben, kè-je alles hoore... Staat de deur ope?... Effen 'n douwtje... Het ze 't gehoord?... Ze houe d'r mond... Nee... Ze praten weer... Zachies andouwe... Nou op je kouse...

Gebogen achter de glazen deur, luisterde ze. D'r sprak niemand. Ze hoorde alleen d'r eigen adem door d'r neus snuiven. Dàt was mevrouw:

‘Denkt u 't ook niet, juffrouw?’

‘Ja. Ja.’

‘De meid is niet goed bij d'r hoofd. Soms doet ze zoo raar. Laatst laat ze de hondjes uit, doet de deur open en blijft binnen staan. Ze heeft 'r niet eens erg in dat de hondjes in de gang vuil doen. Ik kom an en zeg: Ko, wat voer je nou uit? Toen kijkt ze me suf an en zegt: Dat heb ik niet gezien. Nee maar, nou vraag ik u!’

‘Ja, Ja. U zal wel gelijk hebbe.’

‘Vanmorgen kom ik om halftien benejen. Nou mot u weten dat ze om halfzeven is opgestaan. Wat denk u dat ze gedaan had? Niet zooveel. De kachel was nog niet aangemaakt’...

‘Wel, wel, wel’...

[pagina 133]
[p. 133]

‘... De vuile koppies van gisteravond - meneer en ik drinken thee voor we naar bed gaan - stonden nog op tafel... De keuken lag net zoo... An de gang had ze niks gedaan... Ik zeg tegen d'r: wat heb je nou uitgevoerd?... En dan mot u die leugens hooren - 'k Heb de voorkamer gedaan, zegt-ze. En de kachel, zeg ik - Die heb ik angemaakt, zegt ze. Maar mensch zeg ik: sta je me nou in me gezicht voor te liegen, zie je dan niet dat j'm heelemaal nog niet uitgehaald heb? En dan blijft zij volhouden dat-ie weer uitgegaan is. Nou vraag ik u, nou vraag ik u, wat je daarvan denken mot?’

‘Ja, 't is 'n onhandelbare meid vol leugen en bedrog.’

‘Nee. Dát geloof ik niet, juffrouw. Ze heeft 'n goed karakter’...

‘'n Goed karakter? 'k Ken d'r zooveel langer mevrouw. Toen ze bij me thuis was, most 'k d'r ransele tot ze d'r bij neerviel!’

‘Ja, ziet u, dat vin 'k nou juist niet de goeie behandeling. Ze heeft me verteld dat u d'r eens zoo geslagen hebt, dat ze bloed opgegeven heeft’...

‘Zoo'n gemééne leugenaarster. Da's nog nooit gebeurd. D'r vader heeft d'r is 'n slag met 'n stuk telhout gegeve, toen-ie d'r met 'n soldaat had zien loope. Zoo jóng as ze is met 'n soldaat! Is dat geen schande voor 'n meid van nog geen zestien? Net waar u over klaagt, hebbe wij altijd over te klage gehad. Als 'k d'r uitzond om 'n half pond zout om 't hoekie, bleef ze drie kertier weg. Dan wer ik giftig en sloeg d'r om d'r oore. 'n Half uur later was 't weer net 'tzelfde. Ze maakte me bij tijjen regulier krankzinnig. Hoeveel tijd heb je noodig om 'n vloer, zoo groot as deze kamer, te dweile? Dat doe je toch in tien minnuute, niet? Nee, as ik

[pagina 134]
[p. 134]

terug kwam van me boodschappe - om half een ga 'k 't ete brenge an me man, die vast werk het an de have - lag ze godbeterme nog op d'r knieë, was ze nog niet zóover gevorderd.’

‘Ik weet 'r alles van. 'k Heb me tienmaal kwaad gemaakt, twintigmaal. Ko, je mot geen vuile pannen in de kast zetten; Ko, je mot niet zooveel soda gebruiken; Ko, je mot heet water nemen voor je vaten; Ko, je mot 's morgens meneer z'n laarzen poetsen... Denk u dat ze d'r iets van onthoudt? Kijk nou is hier. Toen 'k u de briefkaart schreef, dacht ik: dat zal ik nou is an d'r moeder laten kijken. Dat heb ik voor u weggezet. Wat zeg u van zoo'n schotel? Die heeft ze gewasschen. 't Vuil zit 'r zo angebakken. Kijk dat bord is. Da's toch niet te doen! 'n Schaal, die de hondjes schoongelikt hadden, had ze zoo maar in de kast gezet. Da's om 'n ziekte op je hals te halen!’

‘Zou u d'r nog niet wat willen houe, 't nog is probeere?’

‘Nee, juffrouw, 't spijt me waarachtig voor u. Twee heele maanden heb ik 't volgehouen. Me huis is van boven tot benejen vervuild. 'k Dacht bij mezelf: 'k zal d'r wat werk uit d'r handen nemen. 't Hielp niks. Nou, gister kwam meneer thuis, vroeger dan anders. Ik lag de keuken te dweilen en Ko zat in de kamer te naaien. “Wat's dat voor gekkenhuis,” zei meneer: “mot jij de meid spelen en de meid mevrouw?” Nou, meneer had al zooveel van d'r gezien dat-ie zei nou is 't uit. Niks kan ik an d'r overlaten. De aardappels schilt ze zóo dik en ze snoept’...

‘Ja, dat ken ik van d'r.’

‘Ze krijgt hier behoorlijk te eten, van alles. M'n man is zoo overdreven, dat-ie zelf niet meer vleesch neemt dan de meid. Mot ze dan nog snoepen?...

[pagina 135]
[p. 135]

Ik zeg u, ze is niet wijs. Ze is niet wel bij d'r hoofd. Heeft ze vroeger typhus gehad?’

‘Tiefus..... en wat al niet meer. Drie keer is ze ziek geweest. De laatste keer kwamme d'r zulleke stukke uit d'r neus’....

‘Me man zegt, dat u d'r niet meer moet slaan. Hij raadt u an met d'r naar 'n dokter te gaan, naar de een of andere polykliniek. Maar u moet d'r niet meer slaan. Beloof u me dat?’

‘Nee. Dat beloof ik niet. 'k Zou liegen as 'k 't wél beloofde. Al z'n leven lang is ze 'n straf voor ons geweest. Van middag zeg ik nog tege me man toen 'k 'm 't eten bracht: as ze dood is zelle we eerst rust van d'r hebbe. Dat zeg je wèl, zeit-ie. En d'r nou weer in me huis terug te nemen! 'k Zei tege me man: die mense motte gek of goed zijn, dat ze 't zoo lang met d'r uithoue. Ik wil d'r niet meer over me vloer hebben. 'n Meid van zestien jaar nog te vrete te geven! Je bent blij als je 't voor jezelf heb. 'k Zal d'r wel krijge! Ze zal d'r van luste!’

‘Kijk nou is, vrouw Langelaan, ik wil niet dat je d'r schade bij hebt. Je kunt hier tweemaal in de week komen schoonmaken. Maar je moet d'r niet slaan. Vroeg of laat moet ze naar 'n gesticht, zegt me man. Hoe meer je d'r slaat, hoe suffer ze wordt.’

‘Nou ik beloof niks.’

‘'k Laat je niet weggaan, of je moet 't beloven. Slaan helpt niks bij 'n meid van dien leeftijd. Zaterdag zal ik d'r d'r weekgeld geven en 'n week toe....’

‘Nee, draag u dat maar an mijn af. Zakgeld versnoept ze toch. In die twee maande hebbe we nog geen gulden van d'r gebeurd’....

‘Wil u 'n glas bier?’

‘Alsjeblief.’

‘Met suiker?’

[pagina 136]
[p. 136]

‘Alsjeblief.’

‘O. D'r staat weer geen één schoon glas in de kast. Wil u is effen op 't belletje drukken?... Waar blijft ze nou?... Ko!’

‘Ja, Mevrouw.’

‘Waar zijn al de glazen?’

‘Een staat er op de waschtafel, één....’

‘Reken nou maar niet! Maak 'r een schoon en breng 'n fleschje bier mee.’

‘Ja, mevrouw.’

In een wip was ze terug, zette, zonder d'r moeder an te kijken, het glas en het bier neer.

‘'k Zal 't effen nadrogen. Zeker heeft ze 't weer met 'n vette doek gewreven. Veel of weinig suiker. 't Is hier warm niet? 'k Zal de glazen deur wat open zetten. Achter is de slaapkamer. Wat valt d'r eigenlijk te doen in zoo'n klein huishouen, niet waar?’

Vóór bleven mevrouw en moeder praten.... Nou kon-je niet meer luistere.... De aardappel schuurde in haar hand. 't Blaadje rood-doorweekte tabak op den wijsvinger viel af, op de aardappelschillen. 't Stompige mes hield op, midden in 'n dikke schil. Soezerig keken haar oogen naar 't emmertje an de voeten, groen en rood, met de wit-gele aarpels in 't water. - Ze had d'r al zesmaal de dienst opgezeid. - Was 't nou méénes? - 't Zou niét meenes zijn. Ze zou 't nog wel is probeere. Weer naar d'r moeder terug? En opgeslote zitte vier hoog - Met de dakpanne voor je en de stinkende goot en de bloempotte an de overzij en de rook uit de schoorsteen en de dooie kanarievogel, die niet meer zong. Waarom most ze weg? Dee ze niet alles? Kon zij 't hellepè dat'r hoofd zoo raar voelde, zoo vol, da-ze niet alles kon onthouen. Was d'r keukenfornuis niet netjes gepotlooid. In 'n

[pagina 137]
[p. 137]

gestig? In 'n gestig... Ze was toch niet gek. Zouen ze d'r in 'n gestig stoppe bij krankzinnige mense.... Hoe deeën die?.... Zeker as wilde beeste.... Nou maar dat déé ze niet. Zachies begon ze te huilen, met d'r gezicht in d'r gore keukenschort. In 'n gestig! In 'n gestig.... De snikjes reutelden door d'r moeië hoofd.... Werkte ze niet van 's morgens zeven tot 's avonds tien.... Had ze gister de sloope niet gezoomd.... Zaterdag naar d'r moeder.... geen vleesch meer elleke dag.... geen vleesch en groente en wat na.... Ogotogot!.... Tèlkens weer die misselijke aarpels met aarpelnat.... en de rooie dakpanne en de stinkende goot... en slaag as ze 't minste dee... Hadde ze d'r niet kapot gebeukt.... had ze één keer niet bloed opgegeve, al hiette ze 't liegen?.... Vandaag Donderdag.... Morrege Vrijdag.... Overmorrege Zaterdag... Nog driemaal 'n stukkie vleesch... Dan aarpels met aarpelnat... Ogotogot!... Waarom most de rijkdom alleen vleesch vrete....

De kamerdeur ging open. Met 'n angsttrek zat ze rechtop, schilde den aardappel af, 'm niet ziende door de dikke, natte oogen. Nou de pitten. Pik. Pik.

‘Kun je d'r uitkomen, vrouw Langelaan?’

‘Jawel mevrouw. Dus Maandags en Donderdags kom ik heele dagen?’

‘Heele dagen, met den kost.’

‘Best mevrouw.’

‘En dan betaal ik u de twee weken, hoor u.’

‘Best mevrouw.’

‘En je belooft me, dat je d'r...’

‘Nou daar zal ik is over denken.’

‘Dag juffrouw.’

‘Dag mevrouw.’

‘Ko, wil je 't vuile glas is weghalen?’

‘Ja mevrouw.’


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken