Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Schetsen. Deel 6 (onder ps. Samuel Falkland) (1906)

Informatie terzijde

Titelpagina van Schetsen. Deel 6 (onder ps. Samuel Falkland)
Afbeelding van Schetsen. Deel 6 (onder ps. Samuel Falkland)Toon afbeelding van titelpagina van Schetsen. Deel 6 (onder ps. Samuel Falkland)

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (0.81 MB)

Scans (13.48 MB)

ebook (2.99 MB)

XML (0.31 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

schetsen


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Schetsen. Deel 6 (onder ps. Samuel Falkland)

(1906)–Herman Heijermans–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige
[pagina 201]
[p. 201]

Leed.

Santje grunnekte van pret, doch met mate en onder de dekens.

Tante Dribbel wàs 'r nog en zoolang die in de zaal blèèf kon je niks beginnen.

De knieën hoog opgetrokken, de deken strak achter 'r nachtmutsje, lei ze te probeeren of 't ònder dek ging. De lucifer vlamde kort, doofde. Nee. Dat déé-ie niet. En 't stonk zóó gemeen na, dat ze 'r 'n hoestbui van kreeg.

‘Wie hoest 'r?’ vroeg tante Dribbel, langs de bedden dribblend. Niet om niet had ze haar bijnaam.

‘Sàntje,’ zei Anna, die naastan sliep.

‘Scheelt je wat San?’, vroeg tante goedig.

‘Nee, juffrouw,’ hoestte Santje: ‘'k heb me verslikt.’

Stevig hield ze de doosjes vast. Voor geen goud had ze zich verraden.

‘Nou dan, meisjes rùstig zijn.’

En de lamp afdraaiend wenschte ze goeien nacht.

Het bleef stil op de slaapzaal van 't Weeshuis terwijl ze de wit geschuurde trappen afdribde.

De meisjes wisten precies hóé tante dee. Als ze de trap àf was, trok ze 'r pantoffels uit, liep voorzichtig op 'r kousen naar boven, controleerde zoo màchtig verraderlijk of 'r niet gebabbeld werd. Ook

[pagina 202]
[p. 202]

vanavond dee ze 't èrg slim. D'r paarse sokken betastten de donkre trap en plots stak 'r sullig oud hoofd, dat die geniepigheden op hoog bevel van de Moeder verrichtte, door het deurloos deurgat.

Alles in orde.

Het maanlicht snee eene effene zilverlijn over de linksche ledikanten, frisch de lakens belichtend. Achterin staken spichtig de stoelen met netjes gevouwen kleeren boven de bed-gladdingen uit en de lage zwarte schoentjes paarden in bedaarden regelmaat bij den rechtervoorpoot van elk ledikant, zooals 't avondreglement van den Vader wou.

Zoo. Nou over 'n uurtje nog is op je kouse naar boven. Dan had ze óók gedaan. Morgen, Maandag, was 't versteldag. D'r most nog héél wat uitgelegd worde.

De deur benee klepte zachtjes.

‘Weg!’, riep Marie, die 't dichtst bij de trap op schildwacht lei en mèt begon 't gewoon avondgebabbel van de dertig weesmeisjes, 'n gedempt heen en weer praten, dat vanavond brutaler en drukker klonk, om redenen die èlk meisje wist - dàt Moeder en Vader op maandvisite waren bij mevrouw Van Breed, een van de regentessen - dàt 't maanlicht zoo lekker scheen - dàt zes van de meisjes, die familie in de stad hadden, uit waren geweest - dàt... Enfijn dàt.

Gree liep op 'r bloote voeten de bedden langs. Ze was met permissie van Vader en Moeder geëngageerd met 'n weesjongen die aardig geld verdiende als bankdraaier an 't Spoor. Nou had ze zuurtjes. Gree bracht Zondags meestal wat mee om te zuigen. An enkel kauwen in bed had je niet veel. Maar ulevellen of balletjes of brokken of zuurtjes, hè! Gree dee 't als 'n moedertje èn wijs.

't Toetje met zuurtjes kwam 'r handen niet uit.

[pagina 203]
[p. 203]

In de eerste plaats waren 'r meisjes bij die, as je fatsoenlijk presenteerde, in 't donker stiekum twee of drie tegelijk namen - in de tweede bliefde ze niet àlles weg te geven.

‘Open je mond! Hap!’ - zei ze zoowat bij elk bed, 'n kleverig zak-warm zuurtje in 'n gapende mond duwend.

‘Nou, bijt me vingers niet af! Hé! Hé! Slaapie al Santje?’...

Santje woelde komiek, onzichtbaar onder de dekens.

‘Wat voert diè uit?’ - vroeg Gree verbaasd.

Maar opeens joelde uitgelaten, doorsust gegiegel over de bedden.

Er priemde 'n vurig-lichtend puntje in de scheemring der slaapzaal, 'n vinnig rood oogje dat leukvlammend spetterde.

Santje had 't dek weggesmeten nou 't 'r gelukt was 'n lucifer af te strijken en den brand in de cigaret te zuigen.

Met tranende oogen zat ze róók te hijgen.

‘Hè-je d'r méér?’ vroeg Gree, d'r eigen zuurtjes vergetend.

‘'n Heele doos vol,’ hoestte San, zich verslikkend.

Ze waren al an 't grabbelen, Anna, Marie, Jet, Trees, Coba.

Diè was goed! Diè was goddelijk! Nou allemaal rooken, jonges! Echt! Cigaretten met mondstukken! Hoe San 'r an kwam? O jee - in 'r zak gehouen. D'r neef was sigarenmaker. En 't ginnegappend gekakel, 't zachjes proesten vulde de wakker geworden zaal.

‘Heb-ie 'n vlammetje, Sjors?’ - vroeg Mien studentikoos: ‘dank je, zàg!’

‘Mag 'k is opsteke, San?’

‘Nou, pas nou op! Je morst al de asch op 't bed!’

Wat 'n lol! Hurkend op de bedden, hoestend,

[pagina 204]
[p. 204]

blazend, zaten ze te rooken, precies negentien brandende cigaretten. Meer waren er niet in de doos geweest. In 't schemerdonker zag je de uitgelaten lachoogjes die vurig de rookwolkjes doorboorden. Heele spiralende dampen trokken naar 't maanlicht.

‘Jonges,’ zei Jet bij 't raam: ‘wille jullie geloove dat ik 't lèkker vin? 'k Wou dat je 'r nóg een had...’

‘Ik heb is 'n havana gerookt,’ zei Trees an de overzij: ‘maar da's zwáár. Puf! Puf! Ik zuig maar lekkertjes langzaam.’

‘Was die góéd?’, lachte Santje: ‘'k wou 'm al ansteke onder 't dek toen Dribbel 'r nog was - maar 't lukte niet. Hè, wat lòllig! Zeg, zouen we 't raam niet effen openzetten?’

‘Dat hoort Dribbel benee - nee, waai 't maar 'n beetje weg’...

Ze dampten even zwijgend, met afkeerige blaaslippen.

Het maanlicht bescheen de vreemde gezichten onder de witte nachtmutsjes, de bedden, de kolkende rookplofjes.

Die niet rookten zaten te lach-gieglen, druk grinnekend om den blauwen schemer die in de kamer hing.

‘Heb je wel is gepruimd?’ vroeg Gree, 'n zuurtje in 'r rechter-mondgeheimenis en de walmende cigaret geplakt tusschen de lippen.

‘Ik zou je danken,’ rilde Santje die wee begon te worden van 't vettig gedamp.

‘Nou, ik wel,’ rookte Gree: ‘Eens heb 'k 'n meppie genomen uit m'n aanstaande z'n doos - net bittere amandelen....’

‘Ik heb,’ zei Jet - nou kwamen de heldendaden los: ‘Ik heb is 'n pijp van me vader gerookt toen die nog leefde’....

[pagina 205]
[p. 205]

‘As die nog lééfde zat je hier niet,’ merkte Coba op.

‘Nou da's bij wijze van spreken,’ roòkte Jet.

‘Mijn vader,’ zei Anna: ‘die had 'n rekkie met allemaal lange goudsche pijpen en dan kreeg moeder wàt 'n uitbrander as ze d'r een gebroken had’...

‘Klesse jullie nou niet van vader en moeder,’ viel Santje uit: ‘dood is dood.’

Ze had veel van 'r moeder gehouen, ook van 'r vader - je dee 't beste 'r zoo weinig mogelijk an te denken.

Ze kwamen toch niet werom.

‘Jonges wat staat 'r 'n damp,’ waarschuwde Marie: ‘je kan 'm wel snijjen. Zal 'k spuien?’

‘As je 't maar stilletjes doet,’ zei Gree: ‘puf - ik krijg 't benauwd’....

Ze had zich in den rook verslikt, hield zich hoestend an 't ledikant vast. En ook in d'andre bedden der slaapzaal klonk gekuch en geschraap.

‘Wat maken jullie 'n herrie’, riep Anna: ‘ik blaas kringen. Kijk is! Puf! Niet één die 't me nadoet!’...

‘Suscht!’

‘Suscht!’

De deur benee piepte. Dribbel kwam an. De dekens vlogen over de hoofden. De cigaretten verdwenen onder dek.

Verwonderd en verschrikt liep tante de bedden langs, kijkend, snuivend. Zoo'n brandlucht had ze nog zelden geroken. En 't raam open!

‘Meisjes!’, riep ze.

Maar de meisjes sliepen. Toen bukte tante onder de bedden, keek, tastte - nergens vuur. Ze liep van voor naar achter, overal snufflend - je zou zweren dat 'r iets gesmeuld had... dat 'n màn...

[pagina 206]
[p. 206]

Santje lei in de benauwd-drukkende dekens, het hoofd verborgen, de glimmende cigaret in de kom van 'r hand. 't Was niet uit te houen. Wat draaide Dribbel nou! En as je opkeek of je bewoog was je 'r bij, mocht je in geen maand uit. Je stikte. Strakkies was ze al zoo wee geworden, toen de rook niet uit 'r keel en 'r neus wou. Nou brak 'r 't angstzweet uit. O, wat voelde ze zich stierlijk nààr....

De oogen wijd-open lag ze te staren in 't duister dekenbeschot, luistrend naar Dribbel in den andren hoek der kamer. Dichtbij hoorde ze Anna's gegiegel die door 'n dekentuitje blies. As Dribbel nog vijf minuten bleef zou ze 't besterven. 't Heele bed danste met 'r rond, d'r hersens gingen òp en neer, zoo akelig licht....

 

‘Weg!’ riep Marie.

De hoofden staken puffend boven de dekens.

‘Hij's nog àn,’ zei Gree lach-schuddend: ‘maar me vingers doen pijn’....

‘Pas op,’ waarschuwde Co weer: ‘ze komt nog terug’...

‘Hè, 'k dacht dat 'k stikte,’ zuchtte Anna: ‘puf, wat 'n benauwdheid’...

‘Ze is weg, Santje!’

‘Santje!’

‘Pischt! Santje!’...

Maar Santje lei stil te huilen.

‘Scheelt 'r wat an?’

‘Santje húilt!’...

D'r tranen liepen als straaltjes op 't kussen. Nou ze zoo wéé van 't rooken was, kwam 'r òuwe verdriet boven.

‘Spook! Wat grien je!’

‘'k Wou da'k dóód was!’

‘Wie het je wat gedaan?’

[pagina 207]
[p. 207]

‘Niemand. Laat me met rust!’

‘Wil je nog 'n zuurtje?’

‘Nee - ik wil dóód’.....

Ze begon te snikken.

In d'r leeg, licht-duizlig hoofd voelde ze verlatenheid, ellende. De heele wereld wàs ellende. As je moeder dood was, stopten ze je in 'n weeshuis bij vreemden... O, o wat was ze miserabel!....

‘Wil je drinke, Sannie?’

‘Nee - ik wil dóód - ik wil bij moeder!’...

‘Ben je niet goed?’

‘Nee! Nee!’, kribde ze: ‘ik wil dóód’....

‘Neem dan eèrst nog 'n zuurtje’....

‘Nee! Nee!.... O, moedertje... moedertje!’

Heftig snikkend lei ze, niet verder pratend.

Gree die op was gestaan en op 't restant van 'r cigaret pruimde, wat lekker most wezen, wachtte nog bij 't bed toen tante Dribbel op 'r kousen werom sloop.

‘Wat is 'r te doen! Waarom ben je uit bed?’

‘... Sannie huilt zóó,’ zei Gree, medelijdend: ‘ze roept om 'r moeder’....

‘Ik wil dóód,’ snikte Santje nog eens.

‘Màg je niet wenschen,’ zei tante, goedig: ‘foei, foei!’

En op den rand van 't bed begon ze de plotslinglevensmoede te sussen, die niet gesust wilde wezen, maar in 'r benauwd-róókrige-duizligheid dóód wou...


Vorige

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken