Logo DBNL
De contemptu mortis (1621)

De contemptu mortis

(1621)–Daniël Heinsius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Dan. Heinsii De contemptv mortis
Lib. III.

Argvmentvm.


Liber tertius informat militem; qui praecipue sic nasci debet, sic institui, vt pro patria moriendum sibi aliquando esse intelligat. Talis, quo pacto solidam animo virtutem & contemptum mortis debeat parare, ostenditur.
 
BElla vocant, foedaque animi formidine mortis
 
Soluendi, prius arma manu quam tollere miles
 
Incipit, & lateri custodem accommodat ensem.
 
Crescit opus pariterque ardor, quanquam ardua restant,
 
Debita nec iustis indulgent tempora Musis
 
Ocia, speluncaeque cauae, nemorumque recessus,
 
Et scatebrae fluviorum, & grati vatibus amnes.
 
Nec nos Pausilypi colles, nec consita myrtis
 
Mergillina tenet, fusaeque ad littora glaucae
 
Nereides: nec nos virides Sebethus, ab antro
 
Prospicit vmbroso, gelida qua plurimus herba
 
Cingitur, & dulces citrorum e floribus auras
 
Spargit odoratus Zephyris fragantibus aër.
 
At non pura deest, at non tranquilla voluptas,
 
Quanquam inter strepitus, quanquam inter gaudi[a] vulgi,
 
In sua conuersam penitus subducere mentem
 
Sensibus, & toto iam nunc subducere leto,
 
Si qua fata sinant: summoque e vertice Pindi,
 
Belgarum populis decerptam ostendere laurum.
 
Hanc mihi frondentem tumulo defige sub alto,
 
Rutgersi, postquam atra dies exegerit olim
 
Infractum terrore animum. nam caetera coniux,
 
Communesque tibi, si quae est fiducia lecti,
 
Persoluent tacito deserti in funere nati.
 
Iam mihi principio, generosi Martis alumnus,
 
Cum primum aetherias vagitum attollit in auras,
 
Deuotus nasci patriae mortique futurae
 
Sentiat extemplo, luxumque eiuret inertem.
 
Illi adeo procul a cunis ignaua voluptas
 
Absistat, somnosque leues Patientia nutrix
 
Conciliet, ventosque pati condiscat & imbres.
 
Siue illum in medio castrorum interrita mater
 
Edidit, & clypeo nascentem sustulit horrido
 
Enitens: seu forte domi, dum proelia miscet,
 
Et crudum genitor defendit moenibus hostem.
 
Nec non & gladios fulgentes, telaque tangat
 
Sanguine respersa, & suspensa in limine primo
 
Instrumenta necis. Tum, si quae, praeuia morti,
 
Aere procul longo sonuit tuba, corpore toto
 
Gestiat, & pulchro iam nunc occurrere leto
 
Promittat, tenerasque manus & brachia iactet.
 
Mox & purpureo vix dum lanugine malas
 
Inscriptus, fremat arma vigil, noctemque sub atram
 
Aestuet, ardentes excussus pectore somnos.
 
Atque illum aspiciens matrona e turribus altis,
 
Aut longe hostili sub culmine regia virgo,
 
Intactam primo tabescens vulnere mentem,
 
Horreat infelix: seu prima exordia cernit
 
Irarum, toruosque oculos, gressumque minacem:
 
Siue incompositas voces, incomptaque membra.
 
Omnibus, aeternae quibus est custodia curae
 
Mentis, & idem animus generoso occumbere leto,
 
Imbellis toto prohibendus corpore torpor,
 
Et quae mollicies sensus oblimat inertes.
 
At vos praecipue, quos duri gloria Martis
 
Exercet, tolerate, viri, quemcunque laborem,
 
Protinus, & totas animorum intendite vires.
 
Vos & cornipedem a teneris inflectite: vobis
 
Auspicia armorum, & belli simulachra ciendum
 
Crebrius, & magnos tranandum saepius amnes,
 
Aut salsum aduerso frangendum pectore pontum.
 
Saepe etiam, ardentem cum Sol accenditur orbem,
 
Millia multa viae gradiendum, aut corpus in auras
 
Librandum, connixum hastae. tum vimine iuncto
 
Jliceae crates, medijsque in vallibus ingens
 
Palus, & impulsus crebris gemat ictibus aër.
 
Nec non & tenuis delectet victus, & asper,
 
Tyronem, quo quemque tulit sors obuia quaeque,
 
Et gelidae, quanquam glacies stetit horrida circum,
 
Haustus aquae: fessusque via fractusque labore
 
Jmmenso, quamcunque premat sub corpore terram.
 
Sic bello asseritur virtus, sic foeda voluptas
 
Jnterit, & leti paulatim excinditur horror.
 
Nec duros operi nocet intendisse lacertos,
 
Aut coelo firmasse animos. inuicta iuuentus,
 
Rupibus in medijs scopulisque educta, sub Arcto,
 
Quaerenda est; sulco lassata & caedore fustes
 
Quadrifidos. quos nullus amor vitaeque suique
 
Imbuit intrepidos, opibusque affixit & auro.
 
Profuit & primos Venerem fugisse per annos,
 
Et sero blandas Hymenaei accendere taedas.
 
Hinc vigor, hinc vires solidae, morituraque primam
 
Ante aciem soboles, ferroque inuicta iuuentus.
 
Praecipue, dulcem patriae primaeuus amorem
 
Jmbibat, & deforme viris horrescere discat
 
Seruitium: semperque animis infixa recurrat
 
Libertas, victorque hostis. quantum ille minetur
 
Exitium, captaeque domo, natisque thoroque.
 
Tum tot saeuitiae facies, & sanguine toto,
 
Atque animis centum, centum si fata dedissent,
 
Dedecus auertendum, & captae opprobria vitae:
 
Cunctaque virtute in terris gladioque parari,
 
Et vitae precio. quam sponte aut pallida tabes
 
Exiget, aut totis incumbens viribus ardor:
 
Nec melius, quam cum, summo in discrimine rerum,
 
Aut peilo aut stricto mucrone educitur acer
 
Spiritus, ire foras dignoque euadere leto.
 
Non illum longae trahit inclementia mortis,
 
Nec dolor imbellis lachrymas, cum summa minantur,
 
Exprimit aut gemitus. sed adhuc arrectus & ardens
 
Dilapsus, magnoque emissus vulnere, lucem
 
Transit in innocuam, meritoque occurrit Olympo.
 
Sed neque secretos sapientum insistere calles
 
Praecipiam. decet arma rudis constantia recti,
 
Nec crebri monitus, sed honesti cultus & aequi,
 
Exemplo incumbens maiorum, & fortibus ausis.
 
Ducitur exemplo melius Mauortia virtus.
 
Quin etiam hortatus heroum, & grandia verba,
 
Cum patriae rebusque monent impendere vitam,
 
Profuerit versare manu: si nescius artis
 
Praecipue sit sermo, brevisque, & fortis, & ardens,
 
Arma inter genitus: qualem sub casside fundunt
 
Romani Graiique duces, cum jam instat Enyo,
 
Et steterunt vtrinque acies, nescitque morari
 
Arrectus sonipes, & lentis pugnat habenis.
 
Nec minus excelsas armasse in proelia mentes
 
Tyrtaeum memorant, qua pinguia culta Galesus,
 
Seu pater Eurotas, inuicto interluit amni,
 
Tyrrhenae quam signa tubae, lectumue, priusue
 
Auditum, quam prima manu praeluderet ira,
 
Et junctis pariter miscerent proelia signis.
 
Caetera parce puer: nec te sapientia dulcis
 
Nequicquam, aut discendi ingens circumegerit error.
 
Nec mihi Stagirae veteris tristisque Cleanthae,
 
Cum patriae res poscit opem, peruoluere tyro
 
Incipiat placita, primasque inquirere causas,
 
Et rerum series. quanquam fuit vtile multis,
 
Quid fortem deceat, qualem sapientia ponit,
 
Vestigasse prius: nec non &, robore quantum
 
Corporis indomito, rabieque & caede ferarum,
 
Intersit ratio, belloque interrita virtus,
 
Nec spe nec precio, sed soli obnoxia pulchro;
 
Naturamque animae, & totum perdiscere verum.
 
Talibus imbutus studijs, doctaeque Mineruae,
 
Et Sophiae gremio, & casti rectoris in vlnis,
 
Cliniades, vt fama refert, eductus, ad arma
 
Deuenit, galeaque genas inclusit & ora.
 
Nec quisquam antiquo prognatus sanguine Thesei,
 
Aut acreis Spartae populos, aut turbine tanto,
 
Trinacriam afflixit omnem, patriosque perosus
 
Fregit Erechthidas, totumque exterruit aequor.
 
Nec dubitem, imbutos illis, venisse sub alta
 
Pergama, Peleiden inuictum pectore & armis,
 
Et geminos reges, & quem Salaminia tellus
 
Edidit, immemorem leti: seu nube sub atra
 
Troas agit, circum caligine fusus & vmbris,
 
Jamque optat cum luce mori: siue Hectora contra
 
Ardentem, immenso provoluit robore saxum.
 
Est in Thessalia herbosa, qua Pelion altum
 
Deficit, & rarae densantur frondibus vmbrae,
 
Vallis, ab obiectu nemorum diuersa, nec Austro
 
Obuia, nec Boreae. Zephyrus perlabitur herbas
 
Lenis & erranti similis, floresque comantes
 
Parturit, aut genitis foecundas sufficit auras,
 
Et tepidos rores, & amicum e collibus imbrem.
 
Jllic magnanimum, vt fama est, eduxit Achillem
 
Iunctus equo Chiron. quo nec facundior alter
 
Semiferos inter, morbosque auertere dextra
 
Promptior, aut altas ad laudem effingere mentes.
 
Atque heic, dictamnum viridem, succosque salubreis
 
Poeoniae, panacenque sui de nomine dictam
 
Autoris, quamque ipse suo de nomine dixit
 
Pelides, studio immenso nutribat & arte.
 
Et quae praeterea diuersos gramina succos,
 
Aut vires de matre trahunt. quas prima vetustas
 
Tradidit, & seri vix accepere nepotes;
 
Parthenion, polionque, & vix nunc cognita terris,
 
Nepenthesque, balinque: & quam, si credere dignum,
 
Primus Atlantiades Circeo in littore visam
 
Effodit, primusque agili monstrauit Vlyssei.
 
Radix nigra quidem, niueo sed proxima lacti
 
Flos albet, flauetue aliquo sub pallidus auro.
 
Non illam superent, quas vsquam maxima tellus
 
Educit, pulcherque sub Sol elicit igne,
 
Aut vires magicas arcere, aut soluere captas
 
Dulcibus illecebris animas, aut denique coelo
 
Illustres oculos purgatae attollere mentis.
 
Caetera distincti variabant vitibus horti.
 
Hic crocus, hic loti veteres, pictaeque hyacinthi,
 
Spirabant dulcem folijs humentibus auram:
 
Noti olim in terris primi. nunc mille colores
 
Solertes operae, ac rerum prouectior vsus,
 
Repperit, & totum distinxit floribus annum.
 
Haec inter, vtijs immotum leniter aeuum
 
Transibat, curuaque senex in valle sedebat.
 
Saepe illum curae defixum & suauibus herbis,
 
Aut leges animae, & Naturae arcana latentis
 
Rimantem, penitusque absentem pectore toto,
 
Vidit nata dies: saepe illum inuenit eundem
 
Exortus sero formosus lumine vesper.
 
Valle sub aduersa, platanis pendentibus atrum,
 
Stabat, & occultis horrebat frondibus antrum.
 
Queis subter volucres Auroram mane recenti
 
Purpureo e thalamo foribusque exire parantem,
 
Gutture mulcebant liquido, nemorisque per vmbras
 
Auratum radios meditantem immittere Solem.
 
Jllic venatu assiduo, crassoque cruore
 
Jmbutus, defessa solo deponere membra,
 
Caesarum incumbens spolijs tergisque ferarum
 
Sueuerat, & serum Peleides ducere somnum.
 
Quem toruus, parcoque mero, multoque labore
 
Durabat senior. nec raro ad proelia dextram
 
Formabat puero, clypeoque aptabat & hastae.
 
Ac tum, saepe graui testudine, tristia bella
 
Heroum, forteisque neces cantabat, & ausus
 
Jngenteis, cum Graia manus jam posceret arma,
 
Et magnum tolli e gremio spectaret alumnum.
 
Tum super incumbens lachrymisque amplexus obortis,
 
Iam galea cinctum, iam gressum ad castra mouentem,
 
Dicitur has sancto fudisse e pectore voces:
 
Nate puer, genitrice Dea, te maxima tellus
 
Nunc vocat Assaraci, Simoisque & Xanthus, & audax
 
Anchisae soboles, & amicus caedibus Hector.
 
Primus ego, summi prognatam in vertice Pelij,
 
Succisam virides ramos, ferroque rigentem,
 
Ipse tuis jam nunc aptaui viribus ornum.
 
At clypeum, lato spatijsque immanibus amplo
 
Complexum texto Oceanum, terrasque iacentes,
 
Ignipotens dabit, & nigro Cyclopes in antro.
 
Jllic & nunquam defessum surgere Solem,
 
Et Phoeben plenam aspicies, summumque per orbem,
 
Errantes alias, aliasque ex ordine fixas
 
Flammarum effigies, cognati lumina coeli.
 
Nec non & thoraca d[a]bit, galeamque micantem.
 
Sed tibi nec clypei ingentis gestamen, & aere
 
Inclusi ferroque artus, nec caerula mater,
 
Auertet leges fatorum, & Iupiter autor.
 
Hic Chiron, artesque omnes, hic Thessala tellus,
 
Herbarum genitrix, hic victus cessat Apollo.
 
At proferre manu contractae tempora vitae,
 
Fata sinunt: totumque patet virtutibus aeuum.
 
Nec vero spes finge animis, pedibusue salutem
 
Quaere puer, tergumue obice. qua dextera cunque
 
Non deerit, Troesque cadent, tutissimus ibis.
 
Imbelles alij latebras, aditusque malignos
 
Nocte sub obscura, tenebrasque & furta, sequentur.
 
Audendum tibi, nate Dea, mediumque per hostem
 
Pectore nitendum; qua Mars densissimus vrget,
 
Et ferro via sola patet. Sic Pelea quondam,
 
Sic prius Alciden memorant, quos regia coeli
 
Jnferit agminibus stellarum & lacteus ordo.
 
Nam tenues animas, crassa compage solutas,
 
Accipient loca pura, & formosissimus aether:
 
Ast aliae, vitijs depressae, in Tartara sident
 
Sponte sua, magnumque errabunt inter inane,
 
Jncustoditae laxati vincula mentis.
 
Sic prisci docuere senes. Pars maxima nostri
 
Aeterna est, quae cuncta gerit, neque cernitur vlli.
 
Hanc neque tela manu iuvenum vibrata, nec ensis
 
Haurit, & intactam transmittit vulnere bellum.
 
Quod superest, mors tota tenet. Hoc aspice circum
 
Sub pedibus, vastique oculos e vertice montis
 
Circumfer. quodcunque premis, quodcunque tueris,
 
Occidet, aut leto similes vanescet in auras.
 
Hi quoque, care puer, quos nunc amplectimur artus,
 
Troia licet, saeuusque absit procul hostis & arma,
 
Exitio tamen ipsa dies dabit. exitus idem
 
Imbellem fortemque manet. mors omnibus aequa est.
 
At laudes leto immunes, vitamque quod vltra est,
 
Crede tuum, pulchrosque ausus, & semina coeli,
 
Interea, dum fata sinunt, & laeta iuuentus,
 
Immensum, quacunque patet, diffunde per orbem.
 
Dixit, & amplexus medium dimisit. at ille
 
Vix dextram insinuans dextrae, vix pauca profatus,
 
Feralem Priamo quatiens cum vocibus hastam,
 
Armatum extemplo saltum dedit. horruit ima
 
Vallis, & vmbrosas nemorum fragor impulit auras,
 
Et tota intremuit tellus sub Pelio alto.
 
Haec equidem nouisse velim. nam caetera Mauors
 
Impedit, & firmanda aetas praesentibus ausis.
 
Caetera sunt discenda manu. praeque omnibus vnum;
 
Omnia dura pati, & quaecunque incommoda membris
 
Inducunt, corpusque domant. Patientia vires
 
Intendit, sensusque docet succumbere menti.
 
Nec leue Dianae studium tentare vetabo,
 
Seu leporem, seu forte iuuat deprendere ceruum,
 
Spirantemque, & adhuc halantem soluere, ferro
 
Frustra obluctantem, pedibusque extrema mouentem:
 
Nec grauius, multoque magis sudore luendum,
 
Siue vrsus sese informis tulit obuius vltro
 
Vmbroso e nemore, aut deserti e culmine montis;
 
Seu mixtum transactus aper vomit igne cruorem;
 
Ante canum strage immensa, multoque superbus
 
Sanguine, quam toto penitus venabula ferro
 
Hausit, & extremo constrauit vulnere terram:
 
Seu validum saeuumque in equo subsistere tau[r]um
 
Suasit amor pugnae, & propior Mauortis imago.
 
Tempore sic prisco cruda atque edura iuuentus,
 
Vltro illudebat leto, letique premebant
 
Virtuti aduersum terrorem, animisque fugabant,
 
Centauri Pholoe geniti, domitorque ferarum,
 
Et Pollux, & Castor, & Oenides Meleager.
 
Nec pudor, imbelli[s]ue metus, nec jura vetabant
 
Audentem, aut ditem vicino e littore praedam
 
Subuectare humeris, aut forti abducere rapto
 
Armatis ferro, mugitum ad sidera sursum
 
Tollentem, & multa conspersum caede iuuencum.
 
Quin etiam, qua vasta jacet desertaque tellus
 
Ardentis Libyae, qua Nilus nascitur, & qua
 
Turgidus Euphrates praerupto labitur alueo,
 
Bella feris gens tota gerit, pariterque leonem,
 
Non secus ac si totae acies in proelia tendant,
 
Aut circum, foueis veniunt, aut vulnere multo,
 
Et rauco sonitu clypeorum, atque ignibus, vrgent.
 
Saepe viri magnam circumstant agmine denso,
 
Cratibus, & longis protecti corpora villis,
 
Indutique artus agrestis tergora tauri,
 
Speluncam, flagrisque impellunt aëra. donec
 
Fulminis in morem, aut hyberni gurgitis instar,
 
Egreditur, saeuoque obtutu incendia voluens
 
Intonat horrendum. Non sic tremit arduus aether,
 
Cum super Jndorum scopulos & confraga saxa,
 
Labitur immanis, resonatque ad littora, Ganges;
 
Maximus ipse suo, bis denisque amnibus auctus,
 
Jn mare prouoluens sinuosam amfractibus vndam.
 
Jamque per obstantes, post vulnera maior & iram,
 
Vertitur, & densos telorum disijcit ictus.
 
Olli instant, supraque alij. dum sanguine multo,
 
Fractus, & exhaustis procumbit viribus hostis.
 
Est quoque digna viris, Martique agnata voluptas,
 
Interea dum bella silent, dum dulcia castris
 
Ocia miles agit, positis aut luditur armis,
 
Accipitris summo pendentis in aëre pugnam
 
Rem nostri spectare aeui. Volat ardea longe
 
Aut grus, aut magno connixus remige miluus,
 
Nubibus in medijs. ille, vt dimissus herili
 
Jnsonuit pugno, terramque adrasit & imum
 
Strinxit iter, sensimque agiles surrexit in alas;
 
Fertur in attonitum, visumque allabitur hostem:
 
Aut ascendentem sensim, ac suprema petentem,
 
Jnsequitur, gyro indulgens, & turbine multo;
 
Iam propior, propiorque instans. aut corpore toto
 
Imminet, & prono frustratus pondere fertur
 
Assimilis labenti. illa haud ignara nocendi,
 
Rostro arcet tentantem aditus, laterique minantem,
 
Et varios supra assultus infraque parantem;
 
Aëre vix pendens liquido, atque immobilis alis.
 
Ille vrget, fessamque premit. dum victa pauensque
 
Decidit, acceptamque cani dedit icta ruinam,
 
Aut raptam ad dominam falcato pertulit vngue.
 
Praecipue tamen, aspectus Mauortis, & arma,
 
Consertaeque inter se acies, formidine turpi
 
Exsoluunt animos: cum vulnera crebra tuemur,
 
Et prope tot mortes, quot tela excussa per auras
 
Librantur, strictisque viri mucronibus instant,
 
Vndique & effuso spectantur sanguine riui,
 
Atque expirantum fremitus in morte minaces.
 
Ac velut in campis, meditantem proelia primum
 
Exercent, pauidam belli, simulachra iuuentam:
 
Sic strages recte in medias cumulosque iacentum,
 
Ducitur aetate a prima Mauortis alumnus:
 
Vt mors ipsa minas paulatim euicta remittat;
 
Addiscenda diu. namque assuetudine multa
 
Vincitur, & sensim mens obdurata rigescit.
 
Ac neque tam solidi ferro thoraces & aere,
 
Nec leues ocreae, & cristati vertice coni,
 
Quam lucis decet angustae contemptus & aeui,
 
Mauortis sobolem, natasque ad proelia mentes.
 
Quippe vides, animo armatas exire phalangas
 
Contemptuque magis leti, quam tegmine vasto
 
Immanis clypei: triplex licet, & licet igne
 
Incoctus Chalybum, ferratos respuat ictus.
 
Namque ferunt, vires illum cum colligit omnes,
 
Hoc saepe instructas acies perrumpere solo,
 
Inuictos heroas, & agmina sistere tota,
 
Scutisque, gladijsque, & acutis horrida telis.
 
Nec refert, quibus aut terris, aut sanguine creta,
 
Corporis aut spacio quanto, decurrat in hostem
 
Vis animi: saepe explosi quae fulminis instar,
 
Quamuis exiguo veniens e corpore, qualem
 
Tydea magnanimum Graij cecinere poëtae,
 
Arma viri, pariterque virum ruit aequore campi.
 
Ille vel Alceiden superet grandemque Typhoea,
 
Immanes humeros, & latum pectoris orbem.
 
Sic cum puluereus totum rotat aëra turbo,
 
Exortus dum bella gerunt contraria venti,
 
Procumbunt piceae passim, platanique valentes,
 
Et fagi Iouis, & densae radicitus orni.
 
Omnia nam superat leti contemptus, & acer
 
Inuictusque animus. nihil ille triste minaxque,
 
Qui mente intrepida potuit, concurrere fato,
 
Jussus, & vrgenti subito non cedere leto.
 
Quicquid in aduersis posuerunt numina castris,
 
Vnda quoque, & tellus, lucisque obtutus, & aër,
 
Audendo, pulsoque necis terrore parandum est.
 
His Macetae vicere armis, Romanaque pubes,
 
Terrarum domitrix. his cessit viribus orbis.
 
Nec nobis animi, nec nobis viuida virtus
 
Defit adhuc, fortesque irae. nec tempore nostro
 
Effoeta est tellus: quae bello interrita corda
 
Edidit, & priscos dedit in certamina reges.
 
Sed longo certoque opus est cum viribus vsu,
 
Et primis animos horroribus ante piandum,
 
Saepe aliquid pulchrum audendo. seu praeda cruore
 
Empta placet, siue incursus tentare per hostem.
 
Dum victus magis atque magis tremor occidit. & dum
 
Stare sub immoto consuescit pectore sanguis.
 
Fidentes genitor per saeua pericula Mauors
 
Respicit: ipse manu clypeum galeamque comantem
 
Obijcit impauidis, victorque impune fugaces
 
Proterit, & certas cedentibus ingerit hastas:
 
Nec quisquam tergum Deus aspicit. Ergo age, sensim
 
Pro patria rebusque tuis conscripta iuuentus
 
Disce mori, pulchramque armis impendere vitam.
 
Nascenti calcanda semel via publica leti est.
 
Sic Natura tulit. nec si quis corpore toto
 
Pallidus, exanguisque metu, genitricis in aluum
 
Diuertat, totaque caput tellure prematur,
 
Euadat. stant fata Dei, stat ferreus ordo.
 
Vna patet, mediumque vacat directa per hostem
 
Semita, nec turpi opprobio, nec cognita morti:
 
Qua ferro densata acies, & plurimus vmbo,
 
Sponte vocat ducitque viros. Sic sidera migrant
 
Heroes: magni sic scandunt aethera manes.
 
Nam simul ardentes, saeuae in certamine pugnae,
 
Pectoribus stimulos incussit regia virtus;
 
Et pulchram laeta impleuit victoria mentem,
 
Tum patriae infelix facies, natique focique;
 
Hac omnes dextra innixi, letoque ruendi;
 
Continuo neque tela pauet, neque respicit hostem.
 
Ipse autem, toto iam maior corpore, iamque
 
Terribilis, totusque oculis immanibus ardens,
 
Jngreditur. quaque Fugam, moestumque Pauorem,
 
Atque omnis facies terrorum in proelia ducit.
 
Namque videmus, vbi sonitum tuba Martia raucum
 
Edidit, & toruo crepuerunt cornua cantu,
 
Protinus vt totos animus descendit in artus,
 
Irritatque necem, & medium se immittere in hostem
 
Deproperat: neque genua labant, neque sanguine vincto
 
Cor trepidat. quanquam circunstent vndique ferro
 
Millia multa, ruantque equitum peditumque catervae,
 
Densaque telorum tempestas, & tonitru vis
 
Ignea, quae gentem, quae totam euerteret vrbem,
 
Emotam quatiat tellurem e sedibus imis:
 
Multaque missa neci voluantur corpora passim
 
Quadrupedumque virûmque, & leti ignobilis horror,
 
Haereat ante oculos, totoque erumpat Auerno.
 
At saepe interea, rerum fidissima coniux,
 
Multum heu vota facit, lachrymasque altaria circum
 
Fundit, & imbelles trepidant in limine nati:
 
Jllum autem, media sociorum in strage iacentem,
 
Immotum, rupisque instar, nondumque feroces
 
Compositum pressumque oculos, post proelia victus
 
Horruit, & longe conspectum expalluit hostis.
 
Nec referre puta, patriaene in finibus orae,
 
An quacunque datur, superas emissus in auras,
 
Spiritus egreditur, sursumque per aëra tendit.
 
Omnis in obiecti pariter via limite coeli
 
Desinit: idem aeque terras amplectitur aër;
 
Et quas frigoribus Boreas immitibus vrit,
 
Et quas zona tenet candenti proxima Phoebo.
 
Nec piget extremo Batauum sub Sole secantem
 
Aequoreas cautes, & circumstantia cete,
 
Exhalare animam. quanquam neque funera mater
 
Respexit, natique oculos pressere rigentes.
 
Saepe etiam, Titanem extra, radiosque diei,
 
Et vitae spem depositae, mortemque sub ipsam,
 
Instantis retinet contemptum pectore leti.
 
Nec refert, tumulone aliquo condatur & vrna,
 
An nudus iaceat deserto in littore truncus:
 
Dum Phoebi facies, aduersum in pectore vulnus
 
Arguit, & dulci sic libertate fruuntur,
 
Et patria, & longe venturi e stirpe nepotes.
 
Talibus auspicijs coelo creuere potentes
 
Oebalidae primum. nulla illis moenia, nulli
 
Vrbem olim, nulli cingebant oppida muri.
 
Nec bello fas oppositos praetendere vallos.
 
Tela simul murique, animus, non cedere leto
 
Doctus, & inuicti precio percussus honesti.
 
Nec fas, lamentis miserandam accendere matrem
 
Sidera, virtute erepto pro conjuge nato,
 
Et patrum inualidis, & libertate nepotum.
 
Sed scuto impositos tollebant laudibus artus,
 
Et multo vndantes siccabant sanguine vultus.
 
Nunc quoque, Dij, priscae memorem virtutis & aeui
 
Aspirate animum patriae, tot vulnera passae.
 
Seu Pax respiciat tranquillos foedere Belgas
 
Aeterno. quae iam miseros post tempore tanto,
 
Sanguine fraterno madidos, nec tota, reuisit.
 
Siue vndae bellorum, & tristia fata, minentur
 
Hostibus inuictas inter se euertere gentes:
 
Sed potius Pax laeta veni. tibi mouerit arma
 
Hactenus, & multo lassarit funere Mauors
 
Flandrorum populos, contemptoremque Batauum
 
Lucis, & in toto meditantem proelia ponto:
 
Vsque vel Oceano qua Sol deuexus, ad Jndum
 
Voluitur occiduum, nostroque obuertitur orbi.
 
Nec mihi, Diua parens, magni incunabula Ganda
 
Caesaris, optarim peregrino in littore vitam,
 
Quam patrias inter senior dediscere Nymphas
 
Armorum strepitum, moestique incommoda belli,
 
Et circumfusum spumis candentibus aequor
 
Cattorum scopulos; aut Lizae proximus; aut qua
 
Fluuiorum Scaldis genitor, toruusque videri
 
Liuia, sublimem ingreditur pulcherrimus vrbem,
 
Et treis in medio populorum illabitur vndas.
 
Sin tantum abnuerit nobis Discordia votum,
 
Et quae nunc patriam populosque exercet Erinnys;
 
Haerentem dulci exilio, solabitur acer
 
Rhenus, & incassum nunquam imploratus Apollo,
 
Aut Musae comites, quae circum flumina, circum
 
Lugduni gelidos exercent ocia riuos.
 
Heic magnis animis, nec inerti numine, nostras
 
Dicam acies, vinctasque vno sub foedere gentes:
 
Vangiones, Celtamque agilem, Cimbrumque, Brittanumque,
 
Euganeosque sinus, pulchramque Antenoris vrbem;
 
Foetam armus, foetamque animis & laude virorum.
 
Quam medijs habitantem vndis, ac jura profundo
 
Ponentem pelago, thalamis sibi rector aquarum,
 
Centum amnes, centumque trahens ad festa sorores,
 
Iungit, & attonitas vocat ad spectacula gentes.
 
Jlla autem refugo turrita e gurgite surgit,
 
Inuictosque premit populos, suaque omnia longe,
 
Aspicit, & latum circum errat puppibus orbem.
 
Et qui nunc Geticis Mauortem detinet oris
 
Multa reluctantem, Regnoque auertit Jberum:
 
Siue illi iusto discedit Sarmata bello,
 
Gens laeta insidijs, laudeisque oblita suorum,
 
Et binos inculta pauet Liuonia reges.
 
Seu Boreae glaciem, nec tutum frigore Moschum
 
Fulminat, & gelidas percurrit sulphure cautes:
 
Quem visu horrendae facies, Estique, Gothique,
 
Finnique, Lappique, incincti pellibus ora,
 
Totaque circumsistit hyems. Ille impiger armis,
 
Nec coeli furijs nec tempestatibus impar,
 
Quadrupedem indignantem animis, vincique negantem,
 
Temperat, aut doctas solatur munere mentes,
 
Aut sacrum capiti primaeuo inducitur aurum,
 
Et Sueonum faciles non dedignatur habenas.
 
Quicquid ero, quaecunque animum fortuna sequetur,
 
Nec leti metuens, nec Phoebi intactus amore,
 
Heroum meritas transmittam in saecula laudes.

Vorige Volgende