Nederlandsche metriek (1862)

Nederlandsche metriek

(1862)–Jacob Frans Johan Heremans– rechtenstatus

Auteursrechtvrij



[pagina 71]
Over eenige verssoorten der ouden op onze taal toegepast. De hexameter. 80. De hexameter bestaat uit zes voeten: de vier eerste zijn daktylen of dalende spondeën, de vijfde is steeds een daktylus, en de zesde een dalende spondeus of een trochaeus. Achter de eerste lange of de eerste korte lettergreep des derden voets is gewoonlijk eene stemrust. Bij gebrek aan deze stemrust hoeft men er twee, de eerste achter de eerste lange of korte van den tweeden, en de andere achter de eerste lange of korte van den vierden voet: Za̅lĭg gĕ\|we̅st, \|\| da̅t \| te̅gĕn dĕn \| sto̅rm \|\| dĕs vĕr\|bo̅lgĕnĕn \| a̅a̅rdri̅jks \| Zi̅jnĕn ŏ\|li̅jfbo̅o̅m \| schu̅t \|\| ĕn bĕ\|sche̅rmt me̅t \| schi̅ttĕrĕnde \| e̅e̅ndra̅gt; \| Za̅lĭg gĕ\|we̅st, \|\| wa̅a̅r \| je̅u̅gdĭgĕ \| ku̅nst \|\| ŏp dĕn \| ve̅ldĕ zĭch \| ne̅ê̅rvli̅jt \| O̅m ĕr Vĭr\|gi̅lĭŭs \| li̅e̅r \|\| tĕ bĕ\|sna̅rĕn tĕr \| e̅e̅rĕ dĕs \| la̅ndbo̅u̅w. \| Wi̅e i̅n 't \| zwe̅e̅t \|\| zi̅jns \| a̅anschi̅jns \| 't e̅e̅rstĕ \|\| dĕn \| a̅kkĕr bĕ\|we̅rktĕ, \| Di̅e o̅o̅k \| le̅idĕ \|\| tĕr \| wa̅rĕ bĕ\|scha̅vĭng \|\| dĕn \| e̅e̅uwĭgĕn \| gro̅ndste̅e̅n. \| J.M. Dautzenberg.
[pagina 72]
Aanmerking. Eenige dichters vervangen somtijds den spondeus door eenen trochaeus: La̅ngza̅a̅m \| ga̅lmdĕ 't gĕ\|ta̅mp dĕr \| be̅ê̅klo̅k \| o̅vĕr dĕ \| ve̅ldĕn, \| Di̅e̅ vo̅l\|za̅lĭg ĭn 't \| go̅u̅d văn \| de̅ avŏnd\|zo̅nnĕ zĭch \| ba̅a̅ddĕn. \| Ple̅gtĭg \| ro̅e̅rĕndĕ \| sto̅nd! ăls \| ĭn 't \| do̅rp e̅lk \| mo̅e̅dĕrkĕn, \| e̅e̅nskla̅ps \| Sta̅kĕndĕ \| 't sno̅rrĕn văn \| 't wi̅e̅l, mĕt hĕt \| te̅e̅kĕn dĕs \| kru̅isĕs zĭch \| ze̅gĕnt; \| Wi̅jl ŏp dĕn \| a̅kkĕr dĕ \| bo̅e̅r, zĭjn \| da̅mpe̅ndĕ \| ro̅ssĕn wĕêr\|ho̅u̅dĕnd, \| Achtĕr dĕ \| plo̅eg zi̅ch \| 't ho̅o̅fd ŏnt\|blo̅ot, ŏm eĕn \| a̅vĕ tĕ \| pre̅e̅vlĕn. \| J. Van Beers.
De pentameter. 81. De pentameter bestaat uit twee halfverzen, het eerste van twee voeten en half: twee daktylen of dalende spondeën gevolgd van eene lange lettergreep, waarna eene stemrust; het tweede halfvers insgelijks uit twee voeten en half: twee daktylen gevolgd van eene lange lettergeep. Wel eens vindt men eenen spondeus door eenen trochaeus vervangen: De pentameter wordt niet alléén gebruikt, maar met den hexameter tot een distichon verbonden: Gri̅evĕndĕ \| do̅o̅rn ĭn hĕt \| o̅o̅g văn \| zwa̅kkĕ nă\|i̅jvrĭgĕ \| bro̅e̅dĕrs, \| Ma̅n dĭe vĕr\|ru̅kt ĕn vĕr\|sto̅mt: \|\| di̅chtĕr uĭt \| ho̅o̅gĕrĕn \| kre̅i̅ts. J. Van Walrè. Va̅a̅k hĕeft mĕn \| 't kro̅o̅st ŏnzĕr \| eeu̅w Pyg̅\|me̅è̅n ĭn ge\|lĕe̅rdheĭd gĕ\|scho̅ldĕn. \| Gri̅mm, wĭe ŭw \| we̅rkĕn ăan\|scho̅u̅wt, \|\| Re̅u̅s, hĭj bĕ\|wo̅ndĕrt ĕn \| zwi̅jgt. B.H. Lulofs.

[pagina 73]
Het sapphicum en adonicum. 82. De sapphische strofe bestaat uit drie sapphische verzen gevolgd van een adonicum. Het schema is: Be̅́etrĕ \| va̅a̅rt, Lĭ\|ci̅́nĭŭs, \| zu̅lt gĕ \| he̅́bbĕn \| Wen ge u min vooruit op de hooge zee waagt, Wen ge uit vrees voor stormen niet immer angstvol Be̅e̅ft bĭj hĕt \| ro̅tsstra̅nd. \| Het oorspronkelijke luidt bij Horatius als volgt: Rectius vives, Licini, neque altum Semper urgendo, neque, dum procellas Cautus horrescis, nimium premendo Littus iniquum.
Het alcaïcum. 83. De alkaïsche strofe bestaat uit vier verzen, waarvan het schema is: O edel voorwerp onzer bedoelingen, Volschoone deugd, maar zwaar ter betrachtinge, Wat is het schoon voor u te sterven, 't Aakligste, gruwzaamste leed te lijden! W. Bilderdijk.

[pagina 74]
De asklepiadische strofe. 84. Het meest gebruikte schema dier strofe, is: Weerom dragen, o schip, rollende baren u Zeewaarts. Maar, o waarheen? Stuur naar de haven toe Krachtvol. Ziet gij dan niet, hoe Riemloos of gij op zijde zijt? J.M. Dautzenberg. Bij Horatius luidt deze strofe: O navis, referent in mare te novi Fluctus! O quid agis? Fortiter occupa Portum. Nonne vides ut Nudum remigio latus? Behalve het kleine asklepiadisch vers, dat in het vorige voorbeeld wordt gebruikt, is er nog een groot, waarin de volgende verzen zijn geschreven: Plant geen' anderen boom, Varus, het zij 's heiligen wingerts stam, Om 't milddadig gebied Tiburs, en waar Catilus' muren staan; Want aan nuchteren heeft Godes geschik louter bezwaar bestemd. J.M. Dautzenberg. 85. Even als de voorgaande, kunnen al de bij de Ouden voorkomende verssoorten in de Nederlandsche tale worden gebruikt.