Verzorgd Nederlands

[p. 57]

10. Boekenwoorden⁹⁵

Het hedendaagse streven naar een natuurlijke stijl, waarin zo weinig mogelijk boekenwoorden (meestal Zuidnederlandse woorden) voorkomen, is loffelijk. Maar als onze schrijftrant daardoor op praattaal gaat lijken of als de verschillende stilistische genres daardoor hun goed recht verliezen, is er schade toegebracht aan de expressiviteit van de taal.

10. 1. Men mag niet geschrapt worden uit onze woordenschat⁹⁶. Maar dikwijls zijn indefinita als we, je, ze, iemand, de mensen bruikbaar.

In formele briefwisseling, in wetenschappelijke, ambtelijke of kerkelijke taal is men onmisbaar. Als onze leerlingen dit voornaamwoord al te veelvuldig gebruiken, zullen we hen moeten aansporen tot een meer persoonlijke stijl. Voor echter geldt hetzelfde.

10. 2. In formele of verheven stijl is het betr. vnw. welk(e)⁹⁷ evenmin uitgesloten. Maar in ambtelijke stukken en zelfs in kranteartikelen wordt het zo kwistig en zo nodeloos gebruikt, dat de verdenking van gewichtigdoenerij in ons opkomt.

voorbeelden uit de krant:

De patiënten welke op zaal 12 lagen, bemerkten de brand. Onder de instrumenten welke in de kerkelijke liturgie een plaats gekregen hebben, neemt het orgel de eerste plaats in. Het boek is geschreven op een wijze welke onmiddellijk tot lezen noopt. Deze reactie resulteert in een vloed van ingezonden brieven, welke nog voortdurend aanhoudt en een omvang heeft aangenomen, welke zelfs technisch niet meer te verwerken is. Fiat zal binnenkort met een nieuwe zes-persoonswagen komen, welke een versie zal zijn op de vier-persoons Fiatwagen, welks 600 ccmotor achterin gebouwd is.

10. 3. Het pers. vnw. gij is Vlaams-Brabants. In officiële brieven, redevoeringen, preken, bijbelvertalingen en gebeden komt het nog voor. (Hoe lang nog?) De correcte werkwoordsvorm heeft steeds een -t: gij deedt, gij kwaamt, gij zoudt, gij hadt enz.

Voor de ‘noorderlingen’ is gij een dode vorm; ze kunnen hem beter in alle situaties vervangen door u, jij (je), jullie. Zelfs Vlaamse en Brabantse auteurs verloochenen hun gij steeds meer.

95 G. Brom, Boekentaal, Verh. Kon. Ned. Ak., Afd. Lk., N.R. lxii, no. 1 (Amsterdam 1955). Historisch overzicht van taaltheorie en taalgebruik bij de Nederlandse taalkunstenaars vanaf de humanisten.

96 Onze Taal, januari 1960; febr. 1960; J. Wils, De je-stijl in jongens- en meisjesopstellen, Onze Taaltuin vi.

97 Onze Taal, juli-augustus 1961; Meijers, Zin en onzin, pag. 182 e.v.