Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Proeve eener theorie der Nederduitsche poëzy (2002)

Informatie terzijde

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.21 MB)

XML (0.61 MB)

tekstbestand






Editeur

F. Bulhof



Genre

proza
sec - letterkunde

Subgenre

poëtica


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Proeve eener theorie der Nederduitsche poëzy

(2002)–O.C.F. Hoffham–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

§. 30. Een samenhang van vaerzen heet een dichtstuk

Een samenhang van vaerzen heet een dichtstuk. Is de inhoud dier vaerzen hoogdraavend, brommend, wydloopig, en groeijen de zangen daarin tot boeken aan, zo noemt men dat dichtstuk een heldendicht. Dichtstukken in samenspraaken en tooneelen, waarin gevryd, gevloekt, gehuild, gevochten en gemoord word, heet men treurspellen; andere diergelyken, waarin gekoppeld, bedrogen, begekt en gelagchen word, noemt men bly- of kluchtspellen. Doet men deftige lieden in vaerzen korrespondeeren, zo bevat hun kopyboek heldenbrieven. Laat men herders, visschers of kruijers samenspreeken, zo heet men die dichtstukken natuurlykerwyze herders-, visschers- of kruijerszangen. Zucht en kermt men op zyn eigen hand, zo levert men een klaagdicht. Schimpt men, zo levert men een satire. Verhaalt men logens by uitneemendheid, zo heeft men eene fabel. Zingt men by de echtkoets van een paar

[pagina 61]
[p. 61]

nieuwgetrouwden, by de wieg van een pasgeboren wicht, by de taart of by het lyk van een' vrind, zo heeft men huwelyks-, geboorte-, verjaar - of lykdichten, en zo voorts; en alle gelegenheidsvaerzen maaken dus verscheidene dichtstukken uit. Willekeurige kleinigheden en poëetische snuisteryën worden, naarmaate haarer beknoptheid, snel- of puntdichten genoemd; en hiertoe zyn ook de byschriften, tyddichten, letterkeeren, leverrymen (§. 70.), enz. betreklyk: of die kleinigheden draagen naarmaate van haar' byzonderen vorm, den naam van sonnetten, rondeelen, baladen, madrigals, kreeftdichten, rikkerakken, enz. (§. 31.). Raazende onderwerpen, moord en brand, drukt men best in oden of lierzangen uit (§. 29.).

Hoe menigerlei de soorten der dichtstukken zyn mogen, zo worden ze echter alle gantsch eenvouwdig gevormd door een' samenhang van vaerzen; van de heldendichten naar Swifts recept aan (§. 10.), tot de vroedvrouwdichten inkluis, diergelyken de vroedgodin Lucina maakte. (Men zie Vondels Herschepp. van Ovidius, bladz. 320, vergeleeken met bl. 276) Ga naar voetnoot159.

Het regelmaatig samenvoegen van vaerzen tot een dichtstuk, of het geene men dichten enz. noemt (§. 71.), wordt ook wel samenflanssen, aanéénlymen, enz. geheeten. By voorbeeld: ‘Met dit alles, indien men slechts achtgeeve, dat het rymwoord achter aan den regel komt,

[pagina 62]
[p. 62]

en dat het wat gemaklyk voortrolt, kan men thans een tooneelstuk saamenflanssen’ (Mengelstoffen, Deel III, bl. 104) Ga naar voetnoot160.

 
'k Mag op 't verjaren van een' vriend,
 
Die met een Dichtstukje is gediend,
 
Wat woorden zonder pit somwyl te samen flanssen.
 
(Dichtlievende verlustigingen van Miditando Fulgeno, bl. 118) Ga naar voetnoot161

Zo zingt Vondel:

 
D'een verdient de lauwerbladen,
 
Om dat hy der helden daden
 
In der Muzen tempel zong,
 
En te pronk hun schilden hong,
 
Is onledigh met het lymen
 
En het schaklen van zyn rymen.
 
(Poëzy, Deel II, bl. 681) Ga naar voetnoot162

en Joannes Brand:

 
Een ander lyme aan een veel hondert regels vry;
 
Als was 'er zelfs een prys op Helicon te winnen,
 
Ten koste van den naam der helden en heldinnen,
 
enz Ga naar voetnoot163

voetnoot159
Ovidius' Herscheppinge X, r. 721 (WB VII, p. 767: ‘en mompelt vroetvroudichten’ (zie noot 517).
voetnoot160
Verzameling van ernstige en boertige mengelstoffen in dicht en ondicht, III, p. 104.
voetnoot161
In Hoffhams noot staan twee drukfouten. Het gaat om de Dichtlievende verlustigingen bestaende in veld- en stroomzangen onder de zinspreuk Meditando Fulgens (Mattheus de Ruuscher), Leiden, by Cornelis van Hoogeveen, 1762: ‘Aan N.N., my radende ik zoude een dichtwerk van langen adem onder handen nemen’, p. 118-120. UBL 1205 C 41. De bundel bevat ook vertalingen van Satires van Boileau.
voetnoot162
‘Gezang op het Latynsche woordt: Trahit sua quemque voluptas’, r. 37-42 (WB II, p. 401).
voetnoot163
Plaats niet aangegeven: Joannes Brandt (1660-1708, remonstrants predikant in Amsterdam, zoon van Gerard Brandt), Mengeldichten, Amsterdam, bij Gerrit Slaats, 1701, p. 81, r. 3-4, in een gedicht op Willem den Derden door Lukas Rotgans. UBL 1201 F 7.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken