Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De spelen van Gijsbrecht van Hogendorp (1932)

Informatie terzijde

Titelpagina van De spelen van Gijsbrecht van Hogendorp
Afbeelding van De spelen van Gijsbrecht van HogendorpToon afbeelding van titelpagina van De spelen van Gijsbrecht van Hogendorp

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.09 MB)

XML (0.46 MB)

tekstbestand






Editeur

F.K.H. Kossmann



Genre

drama

Subgenre

tragedie/treurspel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De spelen van Gijsbrecht van Hogendorp

(1932)–Gijsbrecht van Hogendorp–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige

De vijfde acte

[1] De Princesse Louysa, ende haer Voetster
Louysa
 
Ach wilt ghy eewich dan met tranen vocht besproeijen
 
Mijn lijden? wilt ghy dat ghestadich sullen vloeijen
 
Mijn tranen vruchteloos/ mijn ooghen? laes! wilt ghy
 
Dat door een steets geween mijn smert ooc eewich zy?
[pagina 152]
[p. 152]
2110[regelnummer]
Laes! Oogen/ die verkeert in schreyende fonteynen/ Ga naar voetnoot2110
 
De crachten van mijn ziel te niet doen en vercleynen/
 
Dempt u gheween/ oft treckt met tranen 's hertsen vloet/
 
Op dat de ziel verhuyst/ en 't lichaem sterven moet. Ga naar voetnoot2112-13
 
Want soeter wenst mijn ziel niet in haer droef ellenden
2115[regelnummer]
Dan door een snelle doot mijn ongheluck te enden.
 
Ach onghelucken groot die my vervolghen staech!
 
Den Hemel op my schuyft verbolghen plaech op plaech.
 
't Gheheucht mijn banghe ziel/ hoe in mijn bloeysel teder Ga naar voetnoot2118
 
Mijn Man en Vader bey al bloedich vielen neder
2120[regelnummer]
Door Moorders handen snoot: ick doen verschrickt/ beducht/
 
O bloode/ ben 't ghevaer van eene doot ontvlucht/
 
Daer ick nu alle daech wel duysent doo'n moet smaken.
 
O grouwel-smerten wreet! die my so treurich naken.
 
Laes! wat heb ick besuyrt? mijn overladen hert Ga naar voetnoot2124
2125[regelnummer]
Getuycht/ hoe het gheval met onghemeten smert
 
Mijn ziele heeft becoort/ en nu noch meer als vooren Ga naar voetnoot2126
 
Moet ick in suchten bangh ellendichlijck versmooren. Ga naar voetnoot2127
 
Ach Hemel die versteent op mijn bedroefde clacht/
 
Als in het kermen doof/ onsalich neemt gheen acht. Ga naar voetnoot2128-2129
2130[regelnummer]
Hoe? siet my eenmael aen met u ghenadigh' Ooghen/
 
Hebt met mijn ongheval doch eenichsins medooghen:
 
Mijn Prins die is vermoort/ ghy siet het vredich aen/ Ga naar voetnoot2132
 
Waer zijn u blixems nu/ dat sy niet en verslaen
 
De boose coppen snoodt so vol verraders laghen?
2135[regelnummer]
Rechtvaerdich Hemel/ lust het u altijt te plaghen
 
Der vromen volck en landt? steunt ghy de boosheyt quaet?
 
Helaes! lijdt ghy dan noch soo'n grouwel Moorders daet/ Ga naar voetnoot2137
[pagina 153]
[p. 153]
 
En keert het landt niet om/ daer de verraders woonen?
 
Het schijnt/ helaes! het schijnt/ dat ghy noch wilt verschoonen Ga naar voetnoot2139
2140[regelnummer]
Der helscher listen boos/ daer met sy crencken snoot Ga naar voetnoot2140
 
Der vromer leven met een onbedachte doot. Ga naar voetnoot2141
 
Ach Prince, ghy die zyt een spieghel aller vromen/
 
Die 't Vaderlandt behoedt oock hebben voorghenomen Ga naar voetnoot2143
 
Al-moedich onversaecht te wreken metter daet:
2145[regelnummer]
Hoe wijdt dat tyranny haer bloet-dorst brack verzaet Ga naar voetnoot2145
 
Door duller moorders hant/ die gheen ghevaer ontsiende/
 
Oock metter vromer doodt/ in eyghen doodt is vliende. Ga naar voetnoot2145-47
 
Verraderlycke handt/ ghy hebt bethoont te stout
 
Dat u de helsche schrick van 't moorden niet weerhout:
2150[regelnummer]
En laet my Weduw' droef in eenicheyt/ verschoven Ga naar voetnoot2150
 
Van een die 's werelts lof ghenoechsaem niet con loven.
 
Onsalighe Princes, die al te wel ghepaert
 
Met deuchdes eyghen woonst/ soo milt gheseghent waert; Ga naar voetnoot2153
 
Eylaes waer is u roem? sy leyt verslenst ter neder. Ga naar voetnoot2154
2155[regelnummer]
Mijn ziel waer is u vreucht/ ghegront-vest al te teder Ga naar voetnoot2155
 
Op 't menschelijck gheluck/ 't welck al te wanckel bouwt?
 
Want ydel is 't ghemoedt dat sich op 't aerts betrouwt.
 
Doch 't is/ hoe 't is/ ick ben d'onsalichst' aller menschen/
 
In bey mijn Mans ick sie der Moorders boose wenschen
[pagina 154]
[p. 154]
2160[regelnummer]
Volcomentlyck vernoecht. Helaes! soo 'n ongheval Ga naar voetnoot2160
 
Treedt eewich neffens my/ neen neen ick nimmer sal
 
(O Hemel/ u ick daech/ zijt ghy mijn wis oorconden) Ga naar voetnoot2162
 
Ten derden mael ghepaert met ander zijn bevonden.
 
Dat eer u blixem my tot stof vermorsel 't hoot/ Ga naar voetnoot2164
2165[regelnummer]
Dan ick weer Hymen vier voor mijn ghewisse doodt. Ga naar voetnoot2165
 
Neen/ eensaem wil mijn ziel met droef ghesucht en clachten
 
De schaduw' van mijn Man ghenoech doen/ en versachten Ga naar voetnoot2167
 
De qualen van zijn doot/ met eener tranen vloet/
 
Ick die door dese moordt soo eenich treuren moet.
2170[regelnummer]
Ghelijck 't onnoosel dier van 't Gayken wijt versteken
 
Treurt in het schaduw'-bos/ van alle vreucht besweken/
 
Tot dat d'ontijde doodt zijn smert en leven endt/
 
So even ist met my/ mijn vreuchden zijn gheschendt:
 
Ick graefse met in 't graft/ om eewich daer te blijven/
2175[regelnummer]
Van mijnen Prins, helaes! bedruckste aller wijven/
 
Och of de grouwel-doodt dit leven nemen wou/
 
Dewijl mijn ziel so graech mijn Prince volghen sou.
 
Maer laes in 't ongheval de doodt heeft doove ooren/
 
En in verweenden pracht sy al te licht coomt vooren Ga naar voetnoot2179
2180[regelnummer]
Den ghenen die vol weeldt aen haer niet eens en dacht/
 
En selsaem in ons leedt slaet sy ons wenschen acht.
 
Wanneer door Theseus valsch de schoone Maecht van Creten Ga naar voetnoot2182
 
Op 't woeste Eylandt wert verradelijck vergheten/
 
En als sy op het strant wan-hopich sach in Zee
2185[regelnummer]
So wijt het vlottich Schip dat Theseus voerde mee/
 
Ach sprack sy/ Seylen snel/ ghy voert myn ziele mede/
 
En laet het lichaem hier/ hoe? voert het met/ 't is reden
[pagina 155]
[p. 155]
 
Dat ziel en lichaem bey ghevoecht zijn t'saem by een:
 
So even ist met my/ mijn lichaem blijft alleen/
2190[regelnummer]
De ziele volcht mijn Man/ en 't is met my gheleghen/
 
Als met een Marbren beeldt/ dan dat ick ben gheneghen Ga naar voetnoot2191
 
Te storten tranen droef door overmaten rouw.
 
En even als wanneer van 't Conincklijck ghebouw Ga naar voetnoot2193
 
Cartages Coningin nu sach AEneas scheyden/ Ga naar voetnoot2194
2195[regelnummer]
Berst uyt met tranen vloet/ en treurichlijck beschreyden
 
Haer dootlijck ongheval/ door dien van hoop ontbloot
 
d'Ontrouwe voerden wech de Phrygiaensche vloot: Ga naar voetnoot2197
 
Alsoo betreurt myn ziel de soete hoop verloren/
 
En ick moet onghetroost in suchten bangh versmoren/
2200[regelnummer]
AEneas leefden noch/ en ick verlies mijn Man/
 
Die selfs den Hemel my niet weder gheven can.
 
O onghemeten smert!
Voetster
 
laet eens u droefheyt dalen/ Ga naar voetnoot2202
 
Me Vrou/wel hoe so wijt treedt buyten redens palen Ga naar voetnoot2203
 
U ziele? wat vermach u droefheyt onghemeen
2205[regelnummer]
Yet te herstellen van u ongevallicheen?
Louysa
 
Ach Voetster merckt te recht myn overtreurich lijden.
Voetster
 
Voorwaer een vroom ghemoedt sou sich daer in verblijden/
[pagina 156]
[p. 156]
 
Dat Godt hem waerdich kent tot soo'n verheven proef:
 
Want d'uytvercoren ziel hy met veel smerten droef
2210[regelnummer]
Bestort/ op dat sy niet onheylsaem in wellusten
 
Als 's werelts kind'ren snoodt onacksaem soude rusten. Ga naar voetnoot2211
 
Het lijden is 't ghemoedt/ ghelyck het scherpe sout
 
Dat van 't verderven vuyl de spijsen waert behoudt. Ga naar voetnoot2212-13
Louysa
 
O Voetster mijn ghemoedt is al te seer verslaghen.
2215[regelnummer]
Den Hemel so het schijnt verheucht sich in mijn plaghen/
 
En my met steetse smaedt/ al even bitter hoont.
Voetster
 
Ach! mijn Princes, wel hoe? u doch besadicht thoont.
 
't Onaerdighe Ghemeen/ en d'aldersnootste menschen/ Ga naar voetnoot2218
 
Die werden meest vernoecht in haer verachte wenschen/ Ga naar voetnoot2219
2220[regelnummer]
Gheluckich vloeyt de weeldt haer al te mildich toe/
 
Den Hemel ist onwaert dat hy haer proeven doe/ Ga naar voetnoot2221
 
Hy lieft der vromer ziel/ die met stantvaste sinnen
 
De stormen van 't gheval grootmoedich overwinnen.
 
Te breyd'len 't avontuer/ grousaem ellendiche'en
2225[regelnummer]
Der plaghen blixems stuer/ (gherust) met voet te tre'en/
 
Zijn eyghen deuchden braef van d'onghemeene zielen/ Ga naar voetnoot2224-26
 
Maer weynich ongheval sal lichtelijck vernielen
 
Een laech ghemoedt/ dat sich so hooch in weelden draecht
[pagina 157]
[p. 157]
 
Als 't diep vervallen sal door weynich smerts gheplaecht. Ga naar voetnoot2228-29
2230[regelnummer]
Godt segg'ick heeft een lust den vromen te beproeven/
 
Hoe weet men yemants deucht/ dan in onspoets bedroeven?
 
Den Stuerman in 't onweer/ den Crijghs-man in den slach/
 
Bekent men aldermeest wat dat hun deucht vermach.
 
Dus myn vercoren Vrou/ in 't hoochste van u plaghen
2235[regelnummer]
Doet blincken uwe deucht/ groot-hertich wilt verdraghen
 
Dat nu (te voor gheschickt) den Hemel laet gheschi'en:
 
d'Onnutte clachten u gheen hulp en connen bi'en.
Louysa
 
O Voetster, 't is met u als van een rots verheven
 
Nu eener siet in Zee/ door storm en wint gedreven/ Ga naar voetnoot2238-39
2240[regelnummer]
Het masteloose Schip/ 't welck ylich wil vergaen/ Ga naar voetnoot2240
 
De stormen die myn ziel van allen canten slaen
 
Ondraechlijck dreygen my te gronden t'aller uren/ Ga naar voetnoot2242
 
Ghelijck 't wanhopich Schip/ ellendichlijck te sturen: Ga naar voetnoot2243
 
En daer en tusschen ghy/ u ziel van smert ontbloot/
2245[regelnummer]
Siet uyterlijck maer aen mijn overbanghen noot.
 
Maer o was u ghemoedt verlast met eyghen quaden
 
Hoe wel ghesadicht ghy my nu condt wijs'lijck raden/
 
Ick weet/ ghy met my soudt bekennen/ dat mijn smert Ga naar voetnoot2244-48
 
Laes anders niet dan door de doot ge-eyndicht wert.
[pagina 158]
[p. 158]
Voetster
2250[regelnummer]
Wat ydel re'en/ mijn Vrou/ gaet u ghemoedt verclaren? Ga naar voetnoot2250
 
Heb ick u niet altijdt ghehadt in mijn bewaren/
 
Van dat u teer ghesicht verwondert eerst mael sach
 
Het onghewoone licht van u gheboorten-dach?
 
Wt dese Borsten hebt gh'u voedtsel eerst ghesoghen/
2255[regelnummer]
Allenxkens in mijn ziel zijt ghy soo diep ghetoghen
 
Dat gheene Moeder trou meer lieft haer eyghen kindt/
 
Dan ick u/ mijn Princes, heb in mijn ziel bemint.
 
Hoe can dan mijn ghemoedt ontbloot van smerten wesen?
 
Neen neen/ ghelooft my kindt/ ghelooft dat ick in desen
2260[regelnummer]
Borst onghemeene plaech door uwe smerten voel:
 
Dat meest ick rusteloos de nare Nachten woel.
 
Maer mijn Princes, soudt wel mijn ouderdom betamen/
 
Dat uyt mijn grijse ziel so ydel clachten quamen/
 
Als door u ongheval u jeuchdich hert nu doet?
2265[regelnummer]
Neen neen ick heb al langh ghewapent mijn ghemoedt
 
Door veel gheleden smaet/ en mijn bedaechde sinnen
 
En laten hun so licht door smert niet overwinnen:
 
En oock mijn kindt ghelooft/ dat niet met allen ghelt Ga naar voetnoot2268
 
't Onnoodighe misbaer/ maer dat het leelijck smelt
2270[regelnummer]
Den roem van onse deucht so wanckel t'zijn bevonden. Ga naar voetnoot2269-70
 
't Betaemt oock niet mijn Vrou/ en 't zijn oock sware sonden/
 
Als dat den Christen sal so verre boven maet
 
Zijn ziel ontstellen dwaes door 't treuren onversaet. Ga naar voetnoot2273
 
Bematicht machmen wel den dooden droef beclaghen/
2275[regelnummer]
Maer dat het swack ghemoedt blijft al te seer verslaghen/
 
Dat nimmermeer het sich heylsamich troosten doet/
 
Voorwaer dat is te recht gheen Princelijck ghemoedt.
[pagina 159]
[p. 159]
Louysa
 
O Voetster mijn gheval ick eewich sal betreuren/ Ga naar voetnoot2278
 
So lanck mijn ziel de woonst des lichaems sal ghebeuren/ Ga naar voetnoot2279
2280[regelnummer]
Beclaech ick o mijn Prins u ongheluck te wreet.
Voetster
 
Voorwaer 't is ydelheyt/ mijn Vrou/ wel hoe? ghy weet/
 
Dat door een tranen vloet/ noch door u suchtich beven/
 
Ghy niet aen uwen Prins bereydt een tweede leven/
 
Wat nuttight dan u clacht? ghedenckt den Hemel sal Ga naar voetnoot2284
2285[regelnummer]
Sich wreken metter tijdt van 't moordich ongheval:
 
En u met vreuchden doen in 's lants voorspoet vermaken.
 
Want als de menschen dom nu wanen dat hun saken
 
Syn op het alderslimst/ dan werden metter vaert Ga naar voetnoot2288
 
Die door Gods eyghen handt ghenadelijck bewaert.
2290[regelnummer]
Hy kneust door eyghen macht den hoochmoet der vyanden/
 
En hun verwaentheyt trots hy ydel brenght tot schanden.
Louysa
 
Den Hemel sal ons wel wraeck gheven van dees moort/
 
En in hun rechte saeck de landen helpen voort.
 
Maer mynen Prins blijft doot/ die sal niet weder komen.
Voetster
2295[regelnummer]
Soo veel te eer myn Vrouw behoort ghy wijs te tomen Ga naar voetnoot2295
[pagina 160]
[p. 160]
 
Al d'overmaten clacht/ d'wyl 't u gheen hulp en doet.
 
Wel salich u myn vrou bevredicht ghy 't ghemoet. Ga naar voetnoot2297
[2] Der Staten Clacht, Verdeelt in drie Persoonen
Eerste sta:
 
Verraders hebt ghy nu u handen clam van bloet/ Ga naar voetnoot2298
 
Bevochtigt met de moort diens Prince groot van moet/
2300[regelnummer]
Die u hels-lieve ziel soo doodelijck ginck haten? Ga naar voetnoot2300
 
Is u Godloose borst/ van Godt en mensch verwaten Ga naar voetnoot2301
 
Nu innerlijck vernoecht? seght spoken schuymsel snoot/ Ga naar voetnoot2302
 
Nu vryheyt schendich treurt om zyn Godt-lieve doodt? Ga naar voetnoot2303
 
Ghy juycht in uwe ziel/ en pocht in u ghedachten/
2305[regelnummer]
Orangien leyt ter neer/ nu sult ghy licht vercrachten
 
't Verlaten landt bedroeft/ dat om zyn vryheyt waert
 
Noyt goet/ noch bloedt/ noch lyf/ noch leven heeft ghespaert.
 
Maer ydel is u waen/ den Hemel spot u juygen/
 
Den Hemel die ick daech als kender en getuyghen Ga naar voetnoot2309
2310[regelnummer]
Van u Godloos ghewelt/ en ons gherechte saeck:
 
Die u oock grimmich dreycht met hooch verdiende wraeck/ Ga naar voetnoot2311
 
Den Hemel selver treurt met onghemeen me-dooghen/
 
Als die soo dickwil heeft met syn al-ziende ooghen
 
U wreetheyts woeden dul selfs al verschrickt ghesien/
2315[regelnummer]
En hoe dien vromen Prins sich yverlijck ginck bien Ga naar voetnoot2315
 
In soo veel doots ghevaer/ 't verdruckte volck te vrijen. Ga naar voetnoot2316
[pagina 161]
[p. 161]
 
Godt schrickt sich voor 't ghewelt en haet de tyrannijen/ Ga naar voetnoot2317
 
Hoe wel hy 't dickwil lyt om onser sonden quaet/
 
Soo grouwelt hy daer van/ en wan hy sich versaet Ga naar voetnoot2319
2320[regelnummer]
Van meer te straffen gram/ soo werpt hy flucx ter neder
 
Der tyrannijen roem/ wiens gront-vest al te teder Ga naar voetnoot2321
 
Gheen wortel setten diep. O Moorders is u lust
 
Alleen door dese moort soo heuchelijck gheblust/
 
Nu onsen Prins is heen? maer fy o moordich Spaengien!
2325[regelnummer]
Eewich ist u een smaet/ en roem steets voor Oraengien,
 
Dat ghy voor hem verschrickt in u verblufte ziel, Ga naar voetnoot2326
 
Niet eer en waert gherust voor dat hy neder viel/
 
Als die was al te vroom beschermer van den goeden/
 
En teghenstander cloeck van u verbolghen woeden/
2330[regelnummer]
Wiens overbraef ghemoet in onspoet oft verdriet
 
Soo noyt en was verschrickt/ dat hy den landen liet
 
In slaverny soo wreet ellendichlijck versmoren/
 
Maer 't Vaderlandt ten dienst heeft mildelijck verloren
 
Soo dickwil goet en bloedt/ en als den Roomschen helt/ Ga naar voetnoot2334
2335[regelnummer]
't Welvaren van 't ghemeen hem meer alst leven ghelt.
 
't Is meer als Menschen roem/ den Hemel lieft eerwaerdigh
 
Die in gherechte saeck altijdt is even vaerdigh
 
D'onnoos'len voor te staen, maer ach de deucht en heeft
 
Gheen meerder vyandt/ dan die steets ondeughdich leeft.
De tweede sta:
2340[regelnummer]
Verslaghen droevich Landt/ dat in u hooghste noot
 
U siet van allen troost door moorders hant ontbloot/
[pagina 162]
[p. 162]
 
Helaes! beweent den val met clachten boven maten/
 
Sucht uyt de banghe borst/ want ons vereende Staten
 
Verliesen nu den bandt van al haer vasticheydt/
2345[regelnummer]
En schijnt den Hemel ons een wreeder plaegh bereydt. Ga naar voetnoot2345
 
Want daer den vromen valt/ verslappen dick de handen
 
Van 't Hoofdeloos ghemeen zyn wis ghedreychde landen/ Ga naar voetnoot2347
 
En als den vromer Heer den volck'ren wert ontbloot/
 
Is eyghen voorbeeldt selfs van d'alghemeenen noot. Ga naar voetnoot2348-49
2350[regelnummer]
Ach Prins, wiens grootse ziel nu juycht in 's Hemels Salen/
 
Die niet en hebt ghemeen met ons beduchte qualen/
 
Maer zyt door Goder glans vervult met al de vreucht
 
Die u verheven ziel is waerdich door haer deucht.
 
Neen, neen/ o brave ziel/ u lust wy niet benijden/
2355[regelnummer]
Maer wy betreuren/ laes! dat in ons grootste lyden
 
Wy van u wijs beleyt ontbloot zyn door u doot/
 
Ghelijck de weesen die van Vader zyn ontbloot. Ga naar voetnoot2357
 
Oft als een weduw droef van alle vreucht besweken/
 
De troosteloose hoop ons vryheyts is gheweken
2360[regelnummer]
Met u int swarte graf/ en wy t'ontijdt berooft
 
Van 't onverwonnen/ wijs/ voorsichtich oorloochs hooft/
 
Wien ziel grootmoedich/ eel/ de woonst van eer en deughden/
 
Doorluchtich/ wijs/ en stout/ me-dooghent/ yder vreuchden/ Ga naar voetnoot2363
 
Beleefde miltheyt vroom/ soo veel eerwaerdiche'en/
2365[regelnummer]
In voorspoet even sacht/ in onspoet door de re'en Ga naar voetnoot2365
 
Betoomt/ bleef even sacht. ach ach vereenicht landt/
 
Soo'n Prins ontberen wy door moorders dulle handt.
[pagina 163]
[p. 163]
De eerste sta.
 
Verradelijcke handt/ o Hels beseten sinnen/
 
Hoe dorst u boose ziel soo dullen daet beginnen/
2370[regelnummer]
Dat ghy int Edel bloedt bevocht u handt onwaert? Ga naar voetnoot2370
 
Oft heeft voor ons de Hel u als een plaech ghebaert?
 
Oft heeft der Hellen Prins/ die heerst het Godloos Romen/
 
U nyt den diepen poel des afgronts selfs doen comen?
 
Als die den sleutel roemt van Plutos droeve poort. Ga naar voetnoot2374
2375[regelnummer]
Want noyt eens menschen ziel was oyt soo dul becoort.
 
Ghy vorsten neemt doch acht/ bemerckt dees daet vol schanden/
 
En hoe de roode Hoer beweecht haer toover-handen Ga naar voetnoot2377
 
Soo licht tot 's Princen moort/ die hare hoerery/
 
Afgoden eer en dienst Godtvruchtich niet en ly. Ga naar voetnoot2378-79
2380[regelnummer]
En ghy Batavisch volck/ met uwe Bont-ghenooten/
 
Sult uyt u droeve ziel 't gheheuch doch nimmer stooten Ga naar voetnoot2381
 
Van dees Verrader moort/ want met den vromen Heer
 
Viel alder deuchden roem en onse vrijheyt neer/
 
Soo swack en onghesien/ dat wy vertwijffelt hoopen. Ga naar voetnoot2384
2385[regelnummer]
Ach of ick met myn doot mocht's Princen leven coopen/ Ga naar voetnoot2385
De derde sta.
 
Veel eer Neptunus sal de coude aerdt verbranden/
 
Veel eer Vulcanus sal bevriesen 't gras en cruyt/
 
Veel eer sal 's werelts cloot des Hemels throon omranden/ Ga naar voetnoot2388
 
Veel eer het firmament zyn steetse woelingh stuyt. Ga naar voetnoot2389
[pagina 164]
[p. 164]
2390[regelnummer]
Veel eer sal Son in Maen/ en Maen in Son verand'ren/
 
Veel eer het gult gesternt blijft onbeweechlijck staen/
 
Veel eer sal Hemel Aerdt hun menghen in malcand'ren/
 
Ja eer sal Hemel Aerdt Water en Lucht vergaen:
 
 
 
Dan dat des doots gheheuch van desen Prins vol vromen Ga naar voetnoot2394
2395[regelnummer]
Uyt ons verslaghen ziel in eeuwicheyt vergaet/
 
Oft dat den Iber sal sich al te wreet beroemen Ga naar voetnoot2396
 
Dat weer 't vereenicht Landt tyrannich jock ontfaet.
 
 
 
Neptunus eer als Vrindt sal t'onser hulp sich spoeyen/
 
AEolus sal den wint voor ons ontbinden stout/
2400[regelnummer]
Veel liever sien wy 't landt met golven overvloeyen/
 
Dan dat haer slaverny ons weer ghebonden hout. Ga naar voetnoot2401
 
 
 
De wraeck en laet ons niet door Godes wil ghedreven Ga naar voetnoot2402
 
Met haer bebloede sweep dees moort te wreken fel/
 
Met leven goedt en bloedt wy eewich ons begheven
2405[regelnummer]
Om haer daer in ten dienst altijdt t'zyn even strel. Ga naar voetnoot2405
[3] Den tydt
 
Van Iove afgedaelt/ doen uyt den lompen hoop Ga naar voetnoot2406
 
De wonder Weerelt wiert/ began ick mynen loop/
 
Snelspoedend'/ onvermoeyt/ en noyt tot rust geneghen
 
En heb ick in myn jacht verhinderingh gecreghen:
2410[regelnummer]
Meest wat de werelt heerst is ventelijck om 't Gout/ Ga naar voetnoot2410
 
Maer al des werelts schat my niet een uyr weerhout.
 
Mijn grijsheyt wel betuycht van myn verleden Jaren/
 
't Gheen noch staet te gheschien weet ick/ en sal verclaren
 
Wat van gheboorten dach den mensch ghebeuren sal/
2415[regelnummer]
Tot aen zyn 's levens ent/ 't sy goet oft quaet gheval.
 
En ick heb al ghesien des werelts wonder saecken/
[pagina 165]
[p. 165]
 
Die door 't vertellen noch de menschen ysich maecken: Ga naar voetnoot2417
 
't Toecomend' ick verspaer/ 't voorleden ick verslyt/ Ga naar voetnoot2418
 
In som ick ben/ en blijf d'al-ontdeckenden Tijt. Ga naar voetnoot2419
2420[regelnummer]
Ick sach de eerste moort/ ick sach 't verwerde bouwen/ Ga naar voetnoot2420
 
Hoe Moses voerden uyt 't Egyptische benouwen
 
't Gheseghent Iacobs zaet: ick sach den Iephtah doon Ga naar voetnoot2422
 
D'onnoosel Dochter/ en hoe Davids schoonsten soon
 
Zyn Vader oudt verjoech/ ich sach hem Coninck groeten/
2425[regelnummer]
En als een blixem weer Gods tooren straf ontmoeten: Ga naar voetnoot2423-25 Ga naar voetnoot2425
 
Ick sach den wijsten Prins verdwasen van een Vrouw/ Ga naar voetnoot2426
 
En o Ierusalem u Conincklijck ghebouw/
 
Der Meden vlam te buyt/ van Babel smadich schenden/ Ga naar voetnoot2427-28
 
Ick sach den blinden Prins zyn kinders leven enden: Ga naar voetnoot2429
2430[regelnummer]
Ick sach het groote beelt/ en het mirakel mee/ Ga naar voetnoot2430
 
Dat midden inde vlam Godt aen zyn knechten dee. Ga naar voetnoot2431
 
Ick sach door 't Griecx ghewelt/ in dienstbaerheyt vertreden Ga naar voetnoot2432
 
Der Persen Monarchy/ met al haer moghentheden:
 
En weer den heerscher flux door een ontyde doot Ga naar voetnoot2434
2435[regelnummer]
Verlaten al 't geheuch van soo veel rijcken groot.
 
Ick sach den Thrasimeen met 't Roomsche bloedt bevlecken. Ga naar voetnoot2436
 
Ick sach den schalcken Moor Minutius listich trecken Ga naar voetnoot2437
 
In zijn ghewenste laech: en hoe by Cannes weer
[pagina 166]
[p. 166]
 
Door Varros dullen kop hy Roomens roem ley neer. Ga naar voetnoot2438-39
2440[regelnummer]
Ick sach de Machabeen voor vaderlandtsche wetten/ Ga naar voetnoot2440
 
In veler doots ghevaer haer al te vroom gaen setten: Ga naar voetnoot2441
 
Maer o! de Joden dul sach ick door moet-wil sot
 
Hertneckich cruyssen wreedt hun Heylandt en hun Godt:
 
Maer wis de wraeck daer naer doet my verbasich ijsen/ Ga naar voetnoot2444
2445[regelnummer]
Wanneer den toren Gods zijn gramschap wou bewijsen/
 
Dat Troyen niet meer claech/ Cartago staeckt u rou/
 
Wanneer Jerusalem zijn smert verhalen sou. Ga naar voetnoot2447
 
Ick heb het al ghesien/ ick kan daer van ghetuyghen/
 
Wee menschen/ die voor Godt moetwillich niet en buyghen.
2450[regelnummer]
Ick sach Athenens roem/ en Spartas hoovaerdy/
 
En wederom haer val verbeelden sich voor my. Ga naar voetnoot2451
 
Maer o te recht ghetuycht/ mijn al-besiende ooghen/
 
Oft yet sich heeft ghepaert by Romas groots vermoghen: Ga naar voetnoot2453
 
Oft saecht ghy in 't begrijp van eenich Rijck oft landt Ga naar voetnoot2454
2455[regelnummer]
Soo vele Helden braef/ als ghy in Romen vant? Ga naar voetnoot2455
 
O trotse Monarchy! o grootste aller dinghen!
 
Wat oyt het aertrijck droech/ dat hebt ghy connen dwinghen.
 
De Princen die hun Goo'en/ en Menschen waenden niet/
 
Des werelts volck'ren meest ick sach naer het ghebiedt
2460[regelnummer]
Van u ghemeene stem als dienstbaer yver hooren: Ga naar voetnoot2458-60
 
Doch daer naer heb ick weer ellendich sien versmooren Ga naar voetnoot2461
 
Haer overgroote macht/ en opperste ghewelt/
 
Haer van haer eyghen slaef in slaverny ghestelt. Ga naar voetnoot2463
[pagina 167]
[p. 167]
 
Ick sach der Gotthen macht en al der Hunnen crachten/ Ga naar voetnoot2464
2465[regelnummer]
Ick sach 't romeynsche hooft den Attila vermachten/ Ga naar voetnoot2465
 
Ick sach Machomets oogst/ en het bebloede velt Ga naar voetnoot2466
 
Daer Tamerlanes trots der Turcken hoochmoedt smelt. Ga naar voetnoot2467
 
En weer ick sach verschrickt door stormen aenghedreven
 
Der Christ'nen bolwerck sich verwonnen overgheven/
2470[regelnummer]
Die stadt die Constantijn heeft na zijn naem ghenoemt/ Ga naar voetnoot2469-70
 
Die door des Keysers stoel is over al beroemt.
 
Dit heb ick wel ghesien. Maer soud'ick al verclaren
 
Het gheen my van begin is eyghen wedervaren/
 
Ick viel my selfs te cort/ en staeck het rechtevoort/ Ga naar voetnoot2474
2475[regelnummer]
Door dien een yder treurt om dees heylloose moort.
 
Den Hemel is ontstelt/ ick sien hem grimmich dreyghen/
 
En over Spaengiens cop een wreede wraecke neyghen/ Ga naar voetnoot2477
 
Hoe wel een weynich tijdt sy trotsen vol hoochmoedt/
 
So neemt het rijck een endt/als uyt 't Nassausche bloedt
2480[regelnummer]
Een Spruyt sich op den throon zijns vaders vroom sal setten/ Ga naar voetnoot2480
 
En yver pooghen dan der Vaderlandtsche wetten
 
Beschermer cloeck te zijn/ en Spaengien smadich hoont/
 
Tot wraeck zijns Vaders doot den Hemel hem verschoont.
 
't Gheluckt hem naer zijn wensch/ het zy met heymel laghen/
2485[regelnummer]
Oft open in het velt/ den Iber is gheslaghen/
[pagina 168]
[p. 168]
 
Want in zijn bloeysel teer hy slaet van 's Conincx zy
 
De vanen meest vertrout van Parmas Ruytery/
 
En drijft hem van 't belegh/ dat door dees spijt en schanden Ga naar voetnoot2486-88
 
Den loosen Italiaen doet knerssen op zijn tanden/ Ga naar voetnoot2489
2490[regelnummer]
En swoer in zijn ghemoedt de wraeck van dese smaet/
 
Maer niet besonders hem den Hemel toe en laet. Ga naar voetnoot2491
 
Nassauw is vlijtich om zijn vyant trots te crencken/
 
En yver in zijn ziel hy middel gaet bedencken/
 
Den Hemel gheeft hem raet/ en wijst hem Troyas val/
2495[regelnummer]
Dat even met dees list Breda hy winnen sal.
 
De helden wel ghemoedt bedeckt naer 't Schip hun keeren/
 
En naer een vroom ghevecht 't Casteel sy vroom verheeren/
 
De Stadt die volchden naer. O over brave list!
 
Daer noyt den schalcken vos Ulissis van en wist. Ga naar voetnoot2494-99 Ga naar voetnoot2499
2500[regelnummer]
Nassauw is als een Mars, den schrick van zijn vyanden/
 
De vaderlandtsche vreucht/ 't Gherucht in allen landen
 
Verbreydt zijn grooten roem/ want hy en perst gheen Stadt/
 
Oft door zijn oorloochs list hy heeftse flucx ghemat. Ga naar voetnoot2502-03
 
Daer door veel Steden sterck hy wijs heeft in ghenomen.
2505[regelnummer]
God lieft der vromer saeck/ en dick vol smaedt en schromen
 
Hy kneust den grootsen waen van der tyrannen macht:
 
Als wan des Ibers Heer so ydel by sich dacht
 
De wijse Coningin aen lijf en goet te schenden/ Ga naar voetnoot2508
[pagina 169]
[p. 169]
 
Om daer naer op 't bequaemst aen Hollandt sich te wenden/
2510[regelnummer]
Daer toe de schoonste vloot hy hadt ghebracht in Zee Ga naar voetnoot2510
 
Die oyt in 's werelts rondt Ghemeent oft Prince dee.
 
En even als Atheen/ Sicilien in haer sinnen
 
Nu meenden metter ijl als weerloos t'overwinnen/
 
Alreed' in haer ghemoedt het Eylandt deelden uyt: Ga naar voetnoot2512-14
2515[regelnummer]
Alsoo heeft Phlippus oock gheacht voor wissen buyt
 
Het Coninckrijck voor hem/ en deelden landt en schat/
 
Als oft hy dat alreed' hadt in besit ghehadt.
 
Doch Godt die van zijn Throon bespotten's Conincx menen/
 
De winden heeft onttoomt die flucx de vloot verdwenen. Ga naar voetnoot2519
2520[regelnummer]
Wat wonder Phlippe was 't/ als ghy verhoorde ras
 
Dat al u groote vloot so licht vernieticht was?
 
Ghy volck die van dien schrick verlost zijt/ sult u weeren/
 
En 't rijck alsoo verswackt groot-moedich overheeren. Ga naar voetnoot2523
 
Want vlijtich doen Nassau het landt oock wel bevrijdt/
2525[regelnummer]
Als op de Tielsche Heydt hy soo gheluckich strijdt/ Ga naar voetnoot2525
 
Een soo veel Steden wint/ daer door hy wil besluyten
 
Den Tuyn/ dat 't Spaensche jock daer eewich blijve buyten/ Ga naar voetnoot2526-27
 
Soo dat met ware stem de snel-ghewieckte Faem Ga naar voetnoot2528
 
Verbluft der Helden lof/ wan sy den grooten naem Ga naar voetnoot2529
2530[regelnummer]
Wtbromden door de locht/ en yder een vertelden Ga naar voetnoot2530
 
Maurits der Princen roem/ Maurits den Heldt der Helden/
[pagina 170]
[p. 170]
 
Maurits die in gheen deucht noch Vorst noch Prince wijckt/
 
Die door des Hemels jonst so mild'lijck is verrijckt/
 
Dat om naer zijne waerd het strijdbaer hooft te cieren/
2535[regelnummer]
Het gantsche aertrijck niet en draecht ghenoech Laurieren.
 
Een Pirrus in 't ghevecht/ een Cesar na den strijdt/ Ga naar voetnoot2536
 
Augustus in 't gheluck/ groot-moedich Prins ghy zijt.
 
Nu krijghers swijcht/ ick sal u eyghen gaen verhalen
 
Hoe 't Oostenrijcx ghewelt moest voor Nassauwe dalen/ Ga naar voetnoot2539
2540[regelnummer]
Dat even als wel eer door onrechtvaerde daet/
 
't Valsch Oostenrijck Nassau om 't rijck en 't leven slaet. Ga naar voetnoot2541
 
Ick schrick wan ick bedenck den slach/ Hispaengiens schande/
 
Ick schrick wan sich verbeeldt de vocht-bebloede strande/ Ga naar voetnoot2543
 
De duynen dick besaeyt met dooden gins en weer/ Ga naar voetnoot2544
2545[regelnummer]
Daer Maurits al den trots van Spaengien leyden neer. Ga naar voetnoot2545
 
Den Iber was verheucht/ hy meenden sich te wreken
 
Van zijn voorleden smaet/ en al tot niet te breken
 
Der Staten gantsch ghewelt/ want hy sach al verblijdt
 
Nassau en 't Legher gaer omringht aen allen zijdt: Ga naar voetnoot2549
2550[regelnummer]
Dus treckt hy moedich voort/ den vyant te betrapen. Ga naar voetnoot2550
 
Maer Maurits die verscheen een blixem in het wapen/
 
En recht der Thracen Godt doen boven al gheleeck/ Ga naar voetnoot2552
 
Versocht de vyant slach/ hy niet te rugg'en weeck/ Ga naar voetnoot2553
[pagina 171]
[p. 171]
 
Maer flucx met cloeck beleyt in oorden stelt zijn hoopen/ Ga naar voetnoot2554
2555[regelnummer]
Vermaent haer tot den slach/ en seyt/ gheen ander open/ Ga naar voetnoot2555
 
Dan die met handen vroom sy winnen door haer bloet/
 
Als Vader ick u ben/ dus oock als kind'ren doet. Ga naar voetnoot2557
 
Dit sprack den vromen Prins, die soo hy door 't vertsaghen
 
Als bloode voor 't Ghemeen hem niet hadt willen waghen/
2560[regelnummer]
Ghenoechsaem condt ontgaen/ en dat met weynich schant
 
Maer hem en lusten doen gheen Perseus offerhandt. Ga naar voetnoot2558-61
 
Noch selfs zijn Broeder jong/ die in so groene jaren Ga naar voetnoot2562
 
Sich selven door de vlucht/ als blood' niet wilde sparen/
 
Hoe wel 't hem wert gheraen selfs van zijn Broeder stout.
2565[regelnummer]
Neen/ sprack de Jonghe Prins, wel hoe? mijn Broeder/ sout
 
Gheen groote schande zijn? my lust met u te leven/
 
En daer ghy sterft/ wil ick den gheest oock gheerne gheven.
 
O overbraven Heldt/ wel waerdich 't edel bloet/
 
Daer uyt ghesproten zijn so vele Helden vroet.
2570[regelnummer]
Ghelijck men dickwil siet dat in de aertsche holen
 
Allencxkens sich vergaert den wint/ en houdt ghescholen/
 
Tot hy te nau gheperst wil laten 't banghe huys/
[pagina 172]
[p. 172]
 
Berst uyt met soo'n ghewelt en yselijck gheruys/
 
Dat hy de Berghen scheurt/ de Bosschen sal vernielen/
2575[regelnummer]
En keert de Steden om/ met alder menschen zielen/
 
Die daer doen waren in/ en niet hem wederhout/ Ga naar voetnoot2576
 
Oft even als wanneer dat van den jaghers stout Ga naar voetnoot2577
 
Een Leeuw sich siet bezet/ die siende wech noch open/ Ga naar voetnoot2578
 
Dan die hy met ghewelt moet van den Jaghers copen/
2580[regelnummer]
Bereydt sich tot den slach/hy moedicht al zyn hert/ Ga naar voetnoot2580
 
Hy recht de ooren op/slaet yver met zyn stert/
 
En met een heesch ghebries hem stijven al de haren/
 
En als een blixem snel werpt hy sich op de scharen
 
Van Jagers honden/ oft wat sich daer vint ontrent/
2585[regelnummer]
En maeckt wel haest een ruymt/ door dien hy vele schent.
 
Waer door sy al verbaest hem veylich laten wand'len:
 
Soo even sal Nassauw met Spaengiens hoochmoedt hand'len/ Ga naar voetnoot2587
 
Die nu al metter yl was totten slach bereydt/
 
Doch niet soo langh Nassauw den vyandt heeft verbeydt:
2590[regelnummer]
Maer treckt met orden braef den Iber moedigh teghen/
 
Die oock niet anders was als tot den slach gheneghen.
 
Een yeder heyr ghelijck een bosch wel dicht gheplant/
 
En yeder hooft voor 't lest noch eens zyn hoopen mant. Ga naar voetnoot2593
 
Daer treft men/ tot den Slach het teecken wert ghegheven/
2595[regelnummer]
Neptunus al verbaest is wyt van 't strant ghedreven/
 
Door 't donderend' gerucht/ in 't diepste vande zee/
 
En voerdent blaeuwe Hof met hem wel ylich mee. Ga naar voetnoot2597
 
De ooren wierden doof van soo veel oorloochs toonen
 
Van Trom'len en Trompet/ een yeder/ om te hoonen Ga naar voetnoot2599
[pagina 173]
[p. 173]
2600[regelnummer]
Syn vyandt/ moedich vecht/ den Crijchs-man onversaecht
 
De raserny verwoet op 't bleecke voorhooft draecht.
 
't Gheschut spout helschen damp met Coghels wyt ghesonden/
 
Der Paerden heesch ghebries/ het kermen der ghewonden/
 
't Ghecraeck van pijcken breuck/ 't gheknars van 't yser hert Ga naar voetnoot2604
2605[regelnummer]
't Ghecrijs vant Oorlochs volck met schrick ghehooret wert.
 
Bellona 't vlammigh sweert in haer bebloede handen
 
't Gheklater van haer sweep weer-galmen dee de stranden
 
Met yselijck ghehuyl/ smeet door d'Esquad ren heen/ Ga naar voetnoot2608
 
En baenden haer int bloedt van soo veel doode leen. Ga naar voetnoot2609
2610[regelnummer]
Dees drongh de furien aen met haer gheslanghde kruynen/ Ga naar voetnoot2610
 
Die vrees'lijck vloghen door de vocht-bebloede duynen/
 
Slach-orden uyt en in/ en met hun fackels heet
 
Ontstaken yders ziel met bloedt-dorst over wreet.
 
Tot driemael moest Nassau des vyandts dulheydt wijcken/
2615[regelnummer]
Tot driemael Maurits weer zyn kloeck beleydt dee blijcken/
 
En dreef hem cloeck te rugh/ nu wijckt d'een/ d'ander staet/
 
Nu weer den wijcker windt/ en synen slaegher slaet.
 
Ghelijckmen inden ooghst op 't rype velt siet sweven
 
Het Coren gins en weer/ door winden dwers ghedreven/ Ga naar voetnoot2619
2620[regelnummer]
Soo even loopt nu dees/ weer d'ander biet den rugh/ Ga naar voetnoot2620
 
Tot eynd'lijck op de vlucht met yle voeten vlugh Ga naar voetnoot2621
 
Den vyandt sich begheeft/ en laet de grootste glory
 
Aen Maurits, die oyt Prins bequam door een victory.
[pagina 174]
[p. 174]
 
Want alderminst 't ghevecht ghelt van Soldaten handt/ Ga naar voetnoot2624
2625[regelnummer]
Maer meest het cloeck beleydt van Maurits groot verstandt.
 
Wanneer nu 's Vyandts vlucht Nassau met eyghen ooghen
 
Sach/ trat van 't moedich Peert/ en heeft met knien gheboghen/
 
D'almoghende ghedanckt/ die hem den zeghen gheeft/
 
Een wis ghetuych'nis hoe Godtvruchtich Nassau leeft. Ga naar voetnoot2542-2629
2630[regelnummer]
Den top van dit gheluck bepeerelt hy na desen Ga naar voetnoot2630
 
Met soo veel Steden sterck/ die hy g'hoorsaem doet wesen
 
Der Staten groots ghebiedt/ en soo den vyandt mat/ Ga naar voetnoot2632
 
Dat binnen jaren drie hy nau verheerst een Stadt.
 
't Onmachtich Hollandt slecht/ is doen soo wijt ghekropen/ Ga naar voetnoot2634
2635[regelnummer]
De grootste Princen van het rijck-bevolckt Europen
 
Die soecken haer verbondt/ en yeder heeft begheert
 
Maurits te sien/ die wert doen meer als Mensch gheeert. Ga naar voetnoot2637
 
Hispangien al verbluft door soo veel schae gheleden/
 
Voor Vrye-Volck'ren kent de saem-vereende Steden/ Ga naar voetnoot2639
2640[regelnummer]
En bidt slechts om den vreed'/ oft naer 't Bestant hy tracht/
 
Aen 't volcxken dat eertijdts hy hadt soo snoot gheacht.
 
Ghy Princen die verwaent een yeder wilt verheeren/
 
O spieghelt u te recht/ met anders schae wilt leeren/
 
Hoe licht des Hemels Godt u ydel hoochmoet velt/
2645[regelnummer]
Als ghy het recht verlaet en lieft het snoot ghewelt.
 
En ghy o Prince, die u Vaderlandt sult wesen
[pagina 175]
[p. 175]
 
Een eewich roem en vreucht/ een steun-stock uytghelesen/
 
Die 't Keyserlijck gheslacht soo wijt beroemen doet/
 
Wel salich 's Hemels throon u eewelijck behoet.

FINIS

 

t' Amsterdam, Ghedruckt by Paulus van Ravesteyn Anno 1617

voetnoot2110
verkeert, veranderd.
voetnoot2112-13
staakt uw geween, of doet met de tranen ook het hartebloed wegvloeien, opdat de ziel het lichaam verlate en dit sterve.
voetnoot2118
bloeysel, jeugd.
voetnoot2124
besuyrt, geleden, meegemaakt.
voetnoot2126
becoort, beproefd, op de proef gesteld.
voetnoot2127
versmooren, verstikken.
voetnoot2128-2129
versteent, gevoelloos; als doof te midden van het gekerm, op mijn bedroefde klacht ongelukkig geen acht slaat.
voetnoot2132
vredich, rustig.
voetnoot2137
grouwel, gruwelijk.
voetnoot2139
verschoonen, ongestraft laten.
voetnoot2140
der helscher listen boos, de booze listen der met de hel verbondenen.
voetnoot2141
onbedacht, onvoorzien.
voetnoot2143
't Vaderlandt behoedt, de bescherming des vaderlands (uitg. 1639 't Vaderlandts behoet); voorghenomen, op zich genomen.
voetnoot2145
brack, scherp, fel.
voetnoot2145-47
Hoe ver verzadigt de tyrannie haar bloeddorst door de hand van den moordenaar, die met den dood van zijn slachtoffer tevens zijn eigen dood te gemoet gaat.
voetnoot2150
eenicheyt, eenzaamheid; verschoven, verstooten, verlaten.
voetnoot2153
deuchdes eyghen woonst, de Prins, de woning der deugd.
voetnoot2154
verslenst, verlept.
voetnoot2155
ghegront-vest al te teder, al te zwak gebouwd.
voetnoot2160
vernoecht, in vervulling gegaan.
voetnoot2162
o Hemel, ik bezweer u, wees Gij mij tot getuige.
voetnoot2164
't hoot, het hoofd.
voetnoot2165
dan ik voor mijn dood ten derden male zou huwen.
voetnoot2167
mij wijden aan de schim van mijn man.
voetnoot2179
verweend, trotsch, heerlijk.
voetnoot2182
de schoone Maecht van Creten, Ariadne.
voetnoot2191
mijn lichaam blijft achter als een zielloos steenen beeld, alleen met dat verschil dat ik tranen van rouw stort.
voetnoot2193
't Conincklijck ghebouw, het paleis.
voetnoot2194
Cartages Coningin, Dido.
voetnoot2197
de vloot voerde den trouwelooze weg.
voetnoot2202
dalen, gaan liggen, tot rust komen.
voetnoot2203
hoe begeeft uw ziel zich zoo ver buiten de grenzen van het redelijke.
voetnoot2211
onacksaem (lees onachsaem) soude rusten, zich zonder erg zou neerleggen.
voetnoot2212-13
Het lijden is voor het gemoed als het scherpe zout, dat de kostbare spijzen voor vuil bederf bewaart.
voetnoot2218
't Onaerdighe Ghemeen, het geestelooze volk; aldersnootst, allergewoonst.
voetnoot2219
die vinden vervulling van hun lage verlangens.
voetnoot2221
het is voor den Hemel niet van waarde dat hij hen beproeve.
voetnoot2224-26
het lot in zijn macht te houden, gruwelijke rampen en de weerstrevende bliksems der plagen met rustig gemoed te verachten, dat zijn juist de flinke deugden van groote zielen.
voetnoot2228-29
een laag gemoed, dat zich in geluk zoo verhoovaardigt, als het diep zal wegzinken bij het minste ongeluk.
voetnoot2238-39
het is met u als wanneer van een hooge rots nu iemand in zee een masteloos schip ziet.
voetnoot2240
ylich, spoedig; wil, zal.
voetnoot2242
gronden, doen vergaan.
voetnoot2243
ellendichlijck te sturen, onbestuurbaar temidden der rampen.
voetnoot2244-48
en gij intusschen, vrij van smart, ziet slechts van buiten mijn droefheid; maar o, was uw gemoed onder eigen last gebukt, hoe wijs gij mij nu ook raden kunt, ik weet, dat gij met mij zoudt bekennen ....
voetnoot2250
welke zinnelooze gedachten spreekt gij nu uit?
voetnoot2268
niet met allen ghelt, geenerlei waarde heeft.
voetnoot2269-70
maar dat het den roem van onze deugd leelijk doet vergaan als wij zoo wankel worden bevonden.
voetnoot2273
treuren onversaet, onmatig treuren.
voetnoot2278
gheval, ongeluk.
voetnoot2279
zoolang mijn ziel dit lichaam zal bewonen.
voetnoot2284
nuttight, helpt.
voetnoot2288
alderslimst, allerergst.
voetnoot2295
tomen, beteugelen, inhouden.
voetnoot2297
het zal tot uw heil zijn, als gij het gemoed tot vrede brengt.
voetnoot2298
clam, nat.
voetnoot2300
hels-lieve, bij de hel geliefde.
voetnoot2301
verwaten, vervloekt.
voetnoot2302
spoken schuymsel, helsch gebroed.
voetnoot2303
Godt-lieve, Gode welgevallig.
voetnoot2309
den hemel dien ik oproep als getuige en als bekend met uw goddeloos geweld.
voetnoot2311
hooch verdiend, zeer verdiend.
voetnoot2315
bien, aanbieden, blootstellen.
voetnoot2316
te vrijen, om ... te bevrijden.
voetnoot2317
schrickt sich, is verschrikt.
voetnoot2319
sich versaet, de maat vol acht.
voetnoot2321
teder, zwak.
voetnoot2326
verbluft, ontmoedigd, laf.
voetnoot2334
den Roomschen helt, Horatius Cocles of wederom Brutus? (vgl. de aant. bij vs. 1620).
voetnoot2345
schijnt den Hemel, het schijnt dat de hemel.
voetnoot2347
't Hoofdeloos ghemeen, het van zijn leider beroofde volk; verzwakken de handen van het volk vaak zijn zekerlijk bedreigde landen.
voetnoot2348-49
en als de heer der vromen aan de volkeren wordt ontnomen is juist dat een teeken van algemeenen nood.
voetnoot2357
de punt achter dit verst past beter achter 2358.
voetnoot2363
yder vreuchden, elk tot vreugde.
voetnoot2365
sacht, vriendelijk.
voetnoot2370
onwaert, onwaardig.
voetnoot2374
hij die zich erop beroemt den sleutel tot de duistere hellepoort te bezitten, ofwel zelf die sleutel te zijn (zinspelend op den hemelsleutel van Petrus).
voetnoot2377
de roode Hoer, de Roomsche kerk.
voetnoot2378-79
tot moord op een vorst, die godvruchtig haar afgodendienst niet duldt.
voetnoot2381
't gheheuch, de herinnering.
voetnoot2384
onghesien, nietig.
voetnoot2385
Ach of ick mocht, och dat ik kon.
voetnoot2388
eerder zal de aarde den hemel omsluiten.
voetnoot2389
eerder staakt het firmament zijn eeuwige wenteling.
voetnoot2394
vol vromen, vol deugden.
voetnoot2396
in de uitg. 1617 drukfout: Oft dat dat den....; Iber, Spanjaard.
voetnoot2401
haar, van de Spanjaarden.
voetnoot2402
laet ons niet, laat ons geen rust om.
voetnoot2405
strel, ijverig, begeerig.
voetnoot2406
den lompen hoop, de chaos.
voetnoot2410
ventelijck, te koop, koopbaar; al wat de wereld beheerscht is voor goud te koop.
voetnoot2417
ysich, ijzend, griezelend.
voetnoot2418
hetgeen nog komen zal heb ik nog onder mijn berusting, hetgeen geschied is heb ik uitgegeven.
voetnoot2419
in som, kortom; al-ontdeckend, die al het onbekende doet blijken.
voetnoot2420
Kaïn en Abel en de torenbouw te Babylon.
voetnoot2422
doon, dooden, offeren.
voetnoot2423-25
Davids schoonsten soon, Absalom.
voetnoot2425
straf, streng.
voetnoot2426
den wijsten Prins, Salomo, die zich in zijn ouderdom door zijn vreemde vrouwen tot den dienst van vreemde goden liet verleiden. 1 Kon. 11.
voetnoot2427-28
de verwoesting van Jeruzalem door Nebukadnezar. 2 Kon. 25.
voetnoot2429
Koning Zedekia werd blind gemaakt en zijn zoons werden gedood. 2 Kon. 25, 7.
voetnoot2430
Nebukadnezar maakte een beeld van goud welks hoogte was zestig ellen .... enz. Daniël 3, 1.
voetnoot2431
de mannen in den vurigen oven. Daniël 3, 13-30.
voetnoot2432
door 't Griecx ghewelt, nml. door Alexander.
voetnoot2434
den heerscher, Alexander.
voetnoot2436
Thrasimeen, het Trasimeensche meer waar Hannibal 217 de Romeinen versloeg.
voetnoot2437
den schalcken Moor, Hannibal versloeg den romeinschen veldheer Minucius.
voetnoot2438-39
door Varro's onvoorzichtige voortvarendheid leden de Romeinen 216 bij Cannae een zware nederlaag tegen Hannibal.
voetnoot2440
de geschiedenis der Makkabeën onder de apocryphe boeken van het Oude Testament.
voetnoot2441
al te vroom, uitermate vroom.
voetnoot2444
daer naer, daarna.
voetnoot2447
de verovering van Jeruzalem door Titus in het jaar 70.
voetnoot2451
verbeelden zich, vertoonde zich.
voetnoot2453
sich heeft ghepaert, te vergelijken is.
voetnoot2454
in 't begrijp, binnen het gebied.
voetnoot2455
vant, vondt.
voetnoot2458-60
de vorsten die zich geen menschen doch Goden waanden en meest alle volken der wereld zag ik als onderworpenen ijverig luisteren naar het gezag van uw (Rome's) volksregeering.
voetnoot2461
versmooren, te gronde gaan.
voetnoot2463
Rome door haar eigen onderworpen volken overwonnen.
voetnoot2464
de Westgoten onder Alarik plunderen Rome in het jaar 410; de Hunnen onder Atila trekken in 452 Italië binnen.
voetnoot2465
Bisschop Leo I weet Attila te bewegen Rome te sparen.
voetnoot2466
Machomets oogst, de verbreiding van de heerschappij der Arabieren.
voetnoot2467
Timoer Leng verslaat 1402 de Turken bij Angora.
voetnoot2469-70
Constantinopel 1453 door de Turken veroverd.
voetnoot2474
ik zou er den tijd toe missen en staak het dadelijk.
voetnoot2477
neyghen, neerdalen.
voetnoot2480
Maurits werd stadhouder 1585.
voetnoot2486-88
Maurits' eerste krijgsbedrijven 1586 (hij was toen 19 jaar oud), waardoor aan Parma belet werd Axel in te sluiten.
voetnoot2489
den loosen Italiaen, Parma.
voetnoot2491
de Hemel gunt hem geen belangrijke voordeelen.
voetnoot2494-99
het turfschip van Breda 1590.
voetnoot2499
Ulysses of Odysseus had de list van het paard van Troje bedacht.
voetnoot2502-03
als hij het beleg om een stad slaat heeft hij ze door zijn krijgslisten spoedig machteloos gemaakt.
voetnoot2508
de wijse Coningin, Elisabeth.
voetnoot2510
de Armada, 1588.
voetnoot2512-14
de Atheners ondernamen 413 een veroveringstocht op Sicilië.
voetnoot2519
verdwenen, vernietigden.
voetnoot2523
en het zoo verzwakte Spaansche rijk dapper verslaan.
voetnoot2525
de Tielsche Heydt, de heide van Thielen, waar de slag bij Turnhout (1597) plaats vond; zie Geuzenliedb. ed. Kuiper II, 69 vs. 186, Hooft, Geer. v.V. vs. 1576, Atlas van Stolk I, 334 nr. 983, Muller, Historieprenten, nr. 1056.
voetnoot2526-27
besluyten den Tuyn, de grens vaststellen.
voetnoot2528
met ware stem, naar waarheid
voetnoot2529
verbluft, doet verstommen.
voetnoot2530
wtbromden, deed schallen.
voetnoot2536
Pirrus, koning Pyrrhus van Epirus die de Romeinen 280 en 279 versloeg.
voetnoot2539
t' Oostenrijcx ghewelt, de macht van Albertus van Oostenrijk, echtgenoot van Philips' dochter, Isabella, aan wie Philips II in 1598 de Nederlanden had afgestaan.
voetnoot2541
herinnering aan den strijd om het keizerschap in 1298 tusschen Adolf van Nassau en Albrecht I van Oostenrijk.
voetnoot2543
wan sich verbeeldt, als ik voor oogen breng.
voetnoot2544
gins en weer, ver en nabij, overal verspreid.
voetnoot2545
leyden neer, neerlegde.
voetnoot2549
gaer, geheel.
voetnoot2550
betrapen, in zijn macht krijgen.
voetnoot2552
der Thracen Godt, Ares of Mars.
voetnoot2553
versocht, bood.
voetnoot2554
oorden, slagorde; hoopen, troepen.
voetnoot2555
gheen ander open, geen andere uitweg, uitkomst.
voetnoot2557
ik spreek tot u als een vader, luister en handel gij als kinderen.
voetnoot2558-61
de Prins, die als hij verschrikt geworden zich niet voor de algemeene zaak had willen wagen, zeer goed had kunnen ontkomen en dat zonder schande, wenschte echter niet alles op te offeren als Perseus (de laatste koning van Macedonië, door de Romeinen onder Aemilius Paullus verslagen bij Pydna 168; hij onnvluchtte naar Samothrace, werd daar gevangen en moest met zijn kinderen den triomphtocht te Rome opluisteren; Livius 44 cap. 42 vv. en 45 cap. 35 vv., Plutarchus, leven van Aemilius).
voetnoot2562
zijn Broeder jong, Frederik Hendrik, die Maurits, tegen diens wensch, op dezen gevaarlijken krijgstocht vergezelde.
voetnoot2576
en niet hem wederhout, en dat niets hem kan weerhouden.
voetnoot2577
oft...., ofwel gelijk een leeuw als hij zich door de jagers ziet ingesloten ....
voetnoot2578
open, uitkomst.
voetnoot2580
hij moedicht al zyn hert, al zijn moed bijeenraapt.
voetnoot2587
soo even, evenzoo.
voetnoot2593
en ieder aanvoerder spreekt voor het laatst zijn troep moed in.
voetnoot2597
en hij voerde zijn zeeblauwe hofhouding haastig mede.
voetnoot2599
hoonen, hoon aan te doen, te verslaan.
voetnoot2604
pijcken breuck, het breken van pieken.
voetnoot2608
smeet, sloeg zich.
voetnoot2609
baenden haer, zocht haar weg.
voetnoot2610
zij (Bellona) spoorde de Furiën aan met hun haardos van slangen.
voetnoot2619
gins en weer, hierheen en daarheen, heen en weer; winden dwers, winden van tegengestelde richting.
voetnoot2620
evenzoo wijkt nu de eene partij en dan weer de andere achteruit.
voetnoot2621
yle, haastige.
voetnoot2624
want het minste gewicht legt het vechten door de soldaten in de schaal, maar het meeste het kloek beleid van Maurits.
voetnoot2542-2629
slag bij Nieuwpoort.
voetnoot2630
het toppunt van zijn voorspoed bekroont hij daarna.
voetnoot2632
mat, machteloos maakt.
voetnoot2634
het zwakke eenvoudige Holland heeft het toen zoo ver gebracht, dat ....
voetnoot2637
meer als Mensch, als meer dan een mensch.
voetnoot2639
voor Vrye-Volck'ren kent, erkent als vrij volk.

Vorige

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken