Granida

(1998)–P.C. Hooft



[p. 32]
vs. 1-4
[p. 33]

Eerste deel+ dorilea1 Het vinnich stralen van de Son1 Ontschuil ick in 't bosschage; Indien dit bosje clappen con,3 Wat melde 't al vryage!4 5 Vryage? Neen. Vryage? Jae, Vryage sonder menen; Van hondert harders (ist niet schae?) Vindtm'er2 getrouw niet eenen.7-8 Een wullepsch knaepjen altijt stuirt9 10 Nae nieuwe lust sijn sinnen:9-10 Niet langer als het weygeren duirt, Niet langer duirt het minnen.*3 Mijn hartje treckt mij wel soo seer, Soo seer, dorst ick het wagen? 15 Maer neen, ick waeg' het nemmermeer, Haer minnen sijn maer vlaegen.16 Maer vlaegen, die t'hans overgaen,17 En op een ander vallen; Nochtans, ick sie mijn vryer aen 20 Voor trouste van haer allen.19-20 Maer oft 't u miste domme maeght,21 Ghy siet hem niet van binnen, Dan 't schijnt wel: die geen rust en waeght, Can qualijck lust gewinnen.23-24
[p. 34]
25 Oft ick hem oock lichtvaerdich von, En 't bleef in dit bosschage, Indien dit bosje clappen con, Wat melde't al boelage!28 4 dorilea, daifilo dorilea Daer is hij. Och hoe ben ick inde saeck beladen!29 30 Best dat ick mij versteeck onder de bruine bladen, In 't diepste van het bosch, al eer dat hij mij siet. Best is het, best ist. Jae, maer vondt hij mij dan niet?32 Weet ick wel wat ick wil? Ick ben vervaert voor 't minnen, Ontschuil mijn lief, en vrees dat hij mij niet sal vinnen.5 35 Neen, beter blijfdij hier dan of ghij verder gingt,35 Hier comt hij doch voorbij; maer luister wat hij singt.36 daifilo 6Die geboden dienst versmaet,37 Wenscht'er wel om als 't is te laet. Windeken daer het bosch af drilt, 40 Weest mijn brack doet op het wilt39-40 Dat ick jage,41 Spreyt de hagen, En de telgen van elckaêr,42-43 Mogelijck schuilt mijn Nymphe7 daer.
[p. 35]
vs. 39-44
[p. 36]
45 Nymphe, soo ras als ghy vermoedt, Dat mijn gang tot uwaerts spoedt, Loopt ghij schuilen, Inde cuilen,48 En het diepste van het woudt, 50 Daer ghij met reên vervaert sijn soudt.50 Vreesdij niet dat de Satyrs,*8 daer51 U eens mochten nemen waer, En beknellen, 'T sijn gesellen, 55 Die wel nemen t'uwer spijt 'T geen daer een harder lang om vrijt.54-56 Sonder te dencken, dat in 't cruidt57 Dickwils slangen gladt van huidt Sijn verholen, 60 Loopt ghij dolen, Maer nochtans hoe seer ghij vliedt,61 Dat ghij mijn haet, en dunckt mij niet.62 Want doe wij laest van 's avonts laet63 Songen tot den dageraedt, 65 Met elckander, En uit d'ander,66 Tot den dans ick u verkoos, Bloosden uw wangen als een roos. Mompelen hoord' ick op dat pas,69 70 Dat dat geen quaet teken was, En wanneer,, jck Heel begeerlijck Kussen quam uw mondtjen teer, Repten uw lipjes, docht me, weêr.74
[p. 37]
75 'T weigeren, en d'afkeericheit Voecht soo wel niet, alsmen seyt Voor de vrouwen,75-77 'T can haer rouwen,78 Die geboden dienst versmaedt,79 80 Wenschter wel om als 't is te laet.*9 Sus, sus, wat of ick daer mach hooren Ritselen inde hagedooren? Is sij 't, sij sal mij niet ontvlien. Neen, Dorilea al gesien, 85 Nu suldij hier met geen een kusjen óf,, raken.85 dorilea Daifilo seg ick, ghy sult het te gróf,, maken. Daifilo, laet mij staen. Daifilo, laet mij gaen. daifilo Maer Dorilea, moochdij soo afkerich,, sijn89 90 Van 't geen daer alle menschen nae begerich,, sijn? En vlieden stuirs van sin?91 dorilea Wat doch?92 daifilo De soete min. dorilea Ghij noemt het soete min, en segt dat gene lieden Behalven ick alleen, de soete minne vlieden, 95 Voort hoor ick van de min soo veel quaets, dat ick gruw,95 Van yder een, en die geloof ick bet als u.96 Dus Daifilo, van nu,97 Laet mij voortaen te vreden.98
[p. 38]
daifilo Ach suldij dan dus schuw10 100 Uw groene jeucht besteden?100 Dees teder schoone leden En sijn u niet gegunt, Dat ghijse sonder vrundt Afgunstich soudt verslijten,104 105 En eens te laet becrijten,105 Dat ghij, om niemandt jonst, of wellust te doen aen, Versuimelijcken hebt u selfs te cort gedaen.106-7 Wilt rekeninge maken108 Dat dese rose-kaken,109 110 En dese lippen varsch,110 Die gloeyen als een kars,111 Die nu een yder wenscht te kussen en te stroocken,112 Sullen van ouderdoom verwelcken, en verschroocken.113 Dit effen voorhooft net 115 De diepe rimpels met ter tijt sullen ontslechten;114-16 En dees welige vlechten, Die met veel strickjens gail, soo dertel sijn vertuit,118 Sullen haer gouden rock allensgens trecken uit;119 120 En 't geen ghij voor fijn goudt mogelijck hielt voor desen, Suldij bevinden maer silver vergult te wesen. Dees wacker oogen blij,122 Verleeren sullen sij Haer lodderlijcke treken,124 125 Die soo veel brandts ontsteken. Dees vlugge gauwicheit, Daer grijse' aelwaricheit Gaet sonder reên op gnorten, Dien zal den ouderdoom 130 Die 't al maeckt suf, en loom, Sijn vleugels dapper corten.126-131 11 Dan compt onnut berouw, als betrens tijt ontbreeckt.132
[p. 39]
dorilea Daifilo' ick weet niet van wiens schoonheit dat ghij spreeckt. Nae dat ick can bevijnen134 135 En ist niet vanden mijnen, Want onlangs heb ick dien Inde fontein gesien; En 't beelt in't water stil mij op dat pas verschenen,138 Quam met uw seggen niet al te wel overeenen.12 140 Maer siedij 't groene woudt, hoe lustich dat het staet,140 Hoordij de vogeltjens die voor den dageraet Danckbaerder sijnd' als d'onvernoechelijcke menschen,142 De wellecome Son met sang goemorgen wenschen. Siedij dees heuvels blondt, en het begraesde dal 145 Met bloempjes veelerly gemarmort overal,145 'T wellustige banket van de ruischende bijen? Hoe vrolijck lacht het al in dese somer-tijen! Maer als de guiren herfst comt met sijn buyen aen148 Sal desen dingen al haer vrolijckheit vergaen, 150 En dees bloeyende jeucht des werelts, sal verkeeren In dorren ouderdoom, en haer cieraet ontbeeren. Nochtans indien dat al De bouwliên spanden t'samen,153 En met een groot geschal, 155 De goden bidden quamen155 Dat donder, blixem, windt, en hagels groot geweldt Mocht comen metter ijl vrijbuiten over 't veldt, Beroven d'Aerde van haer gespickelde rocken, De bergen van haer cruin, de boomen van haer locken,159 160 Om dieswil, dat doch eens d'aenstaende winter wreedt160 Het Aertrijck plagen zou met diergelijcken leedt; Soudij niet seggen, 't was haer nutter dat sij baden162 Om redelijck verstandt?13 daifilo Jae, trouwen.163
[p. 40]
dorilea Soudij raden163 14 Dat ick door Min, een buy met sonneschijn vermomt, 165 Die lichtelijck vernielt wie dat sij overcomt, Dan crencken sou mijn jeucht, om dieswil dat de jaeren Dese schoonheden mijn (genomen datse waren167 Gelijck als ghijse maeckt) mij souden maken quijt? Soud' ick de schae des tijts gaen soecken voor den tijdt?169 15 daifilo 170 Dit doedij vast, want ick, o Dorilea, reken170 De lelijckheit soo goedt als schoonheit onbekeken; En al bekeken, onbelonckt; en al belonckt Noch ongenoten van den minnaer dien sij' ontfonckt.170-3 16 Wat's jeuchde sonder min vol onbeweechde coutheit 175 Doch beter als versufte' en stijf bevrosen outheit? En dat de soete min van u beschuldicht wort176 Als die de schoonheit crenckt, daer doedij hem te cort: Want noyt en sachmen hem het suivere besmetten, Maer wel recht anders, 't geen dat saluw was, blanketten,179 180 En leggen blosend root op tedre wangen bleeck, En 't hayr vergulden, dat te vooren vael geleeck:181 En geene sachmen oyt, het geen dat sij beminden, Lelijker dan het was, maer wel veel schoonder vinden.182-3 17 Maer, segdij, yder een184 185 Beclaecht hem met geween,185 Over de min vol swaerheit? Sij spreken buiten waerheit; Al wort de min bescheldt, 'T is onmin die haer quelt,189
[p. 41]
190 Onmin van lief vercoren;190 Want quam haer min te vooren Van haer bemindes sij,191-2 Sij wierden 't eens met mij, En souden ras bekennen 195 Dat minne niet can schennen, Maer dat gebreck van min alleen den minnaer crenckt, Die minnes honich soet met bitt're galle mengt.196-7 Dus Dorilea, denckt Dat min van beyde sijen,199 200 Niet anders voort en brengt Als wellust en verblijen.18 Daerom in dese tijen,202 Schijnt dat de werelt dus blijgeestich opgepronckt In 't harte min gevoelt, en t'eenemael verjongt. 205 Den Hemel schijnt verlieft; de visschen in de stroomen,19 De dieren in het cruidt, 'tgevogelt inde bomen,206 De Nymphen in het bosch natuiren van de min.207 Dat vogeltjen, dat nu vliecht uit den dennen, in Den boeckeboom, en schijnt onmoglijck om vermacken,209 210 Dan uit den boeckeboom weer inde myrte-tacken,208-10 En hippelt quelende soo licht, soo wilt, soo wuft, Waer 't van Natuir begaeft met menschelijck vernuft,212 Het soud seggen: ‘Ick brand van min - ick brand van minnen’, Tjilpende door het woudt; maer wel brandt het van binnen, 215 En singt in sijne tael op lieffelijcke maet, Dat het sijn soete lief, sijn lieve lust verstaet. En luister, juist of sij 't om u te leeren dede, Antwoort sijn lieve lust: ‘Van minnen brand ick mede.’ De min het al verwint, 220 Hemel en aerde mindt, Sal Dorileas siel mins crachten groot van waerden221 Alleene wederstaen, in hemel, en op aerden?222 Neen; want een yder mensch wort van de min geraeckt, En diese jong ontgaet, bejaert sijn crachten smaeckt:224 225 De minne wil doch eens doen blijcken in ons harten Hoe veel dat hij vermach: dus vreest hem vrij te tarten,226
[p. 42]
En weet dat grooter smart noyt yemand overquam, Als jeuckering van min in oude leden stram. Het jonck hart, dat hij quetst, geneest de minne weder,229 230 En hoop hellept het op als 't leyt van pijne neder:230 Maer d'oude minnaer is geplaecht met dobble rouw, Die willend niet en mach, en mogend niet en wouw.232 20 Drooch hout ontsteken, brandt feller als groene spruiten.233 dorilea Ghij ander vryers kent dees praetjens al van buiten,234 235 En brengt'er veel in't net;235 Maer ick heb wel gelet Op 't geene dat ghij seyde Dat als de Min van beyde De sijden is geplant, 240 Soo valt het soete brandt.240 Oft ick dat schoon toestonde,241 Verclaert mij, met wat vonde Soud' ick doch kennen mij Versekeren, dat dij 245 De vlammen 't harte blaecken, Die ghij mij diets wilt maecken.242-6 Of als dat al soo was, Dat ghij niet soudt, soo ras248 Ghij weermins jonst mocht voelen,249 250 Verkeeren, of verkoelen?250 Gelijck wij vrouwen slecht251 Vaeck worden uitgerecht,252 Dewijl geveinsde Min, en lichte wispeltuiricheit Ons troonen met het soet, en loonen met de suiricheit.254 21
[p. 43]
daifilo, granida, dorilea daifilo 255 Nymphe, maer.22 granida Schoone nymph',23 en hebdij niet gesien Met breydeloose ren, hier eenige edelliên256 Vervolgen een wildt swijn? Weet ghij niet of sij 't vingen? Of werwaerts reên sij op?258 daifilo Jagers, noch hovelingen En hebben wij gesien, maer wel gehoort gerucht: 260 Dan 't scheen soo ver van hier te wesen dat ick ducht, Edele maecht, ghij sult haer swaerlijck rijden inne;261 Sijdij een aertsche maecht, en anders geen Godinne,262 Uw aenschijn noch uw stem geensins de menschen slacht.263 granida Soo grooten eer voorwaer ick mij niet waerdich acht. 265 Ick ben Granida', indient u liên bekent is, hoemen -265 Ten hove' hoort de Princes, des Coninx dochter, noemen. Dewijl 's geselschaps spoor u niet en is bekent, Soo bid ick, wijst mij doch waer dat ick hier ontrent Om 's heten middachs brandt een weynich te verfresschen, 270 Uit coele beeck, of bron, mijn drooge dorst mach lesschen, Dat Ceres24 uw gewas, en Pan25 uw vee behoe. daifilo Het bidden laet voor ons, 't gebieden comt u toe, Alderheuste Princes, siet hier om u t'ontladen:273 26 Diana,27 moegejaecht, en soude nietversmaden
[p. 44]
275 Dees suivere fonteyns cristallinige vloedt. Al sijn wij harders slecht, eenvoudich opgevoedt,276 Noch onse sorgen laech, door hoger vlucht te kiesen, Ons aengeboren bosch uit haer gesicht verliesen:277-8 Wij weten lijckewel dat wij dees groene laen,279 280 Dat wij de schaduw coel van dees dienstige blaên, Dees vrolijcke heuvels, dit heldere waters vlieten, En al ons levens lust van 's Coninx handt genieten. 'T en waer die 't wijsselijck al te versorgen wist, 'T verwoeste metter haest, door verquistende twist.283-4 285 'T is hij, die de begeerten van sijn ondersaten Maticht bescheydelijck in soo verscheijden maten,286 Dat niemandts minders list sijn meerder yet ontruck, - Dat niemandts meerders macht sijn minder en verdruck. 'T is hij die sorge draecht alleene voor ons allen, 290 Dat vreemdelingen wreedt ons niet en overvallen Met vernielende crijch en schennen in een uur De dracht van menich jaer door 't yser en het vuyr.292 Danckbaer behoortmen voor een aertschen Godt te eeren Dien 't lust, om anders lust, sijn eygen lust t'ontbeeren:294 295 Maer ons eerbieden is te laech nae sijn waerdij.295 granida Beleefden harder, noyt eenige wijnen mij Boven den frisschen dauw van dees fonteyn gevielen. Ach geluckige rust van licht-vernoechde sielen,298 Die nijt noch spijt des hoofs versteurt haer soete vree!299 300 Wiens sorgen wijder niet en weyden dan haer vee. De lusten daer sich 't hof met moeyten om beslommert, Werpt u nature toe en is voor u becommert.301-2 Ghij treckt door honger, en door dorst uit dranck, en spijs, De lust van 't hof gelockt door soo veel leckernijs; 305 Het hof door drincken dorst, en honger soeckt door 't eeten En jaecht de lusten voor, u sijnse toegesmeten; 'T lustsoeckend hof ontvliên de lusten daer 't om slóóft; Ghij vollicht de natuir, wij sien haer over 't hóóft.303-8 *28
[p. 45]
Eer sal dit lichaem in een duister graf vernachten309 310 Beleefden harder, als mij gaen uit de gedachten310 Uw weltepasse dienst, en of 't gebeurden, dat - Mijn hulp u nut mocht sijn in 't hof, of inde stadt, Vertrout, dat mij geen saeck soo wichtich sal verletten,313 Of ick en salse' om u wel aen een sijde setten. 315 Nu voecht mij wederom te keren daer ick acht Dat mij 't geselschap van mijn staetdochters verwacht,316 Welck ick gebood, van haer vermoeyde tellen,29 neder Te sitten in het gras, tot dat ick keerden weder; Dewijl mij niemandt van haer allen volgen mocht,319 320 En mij de lust des jachts niet te versuimen docht.320 Den hemel die bedauw uw jaren menich-vuldich Met geduirige rust.322 daifilo Wij sijn 't u alle schuldich, Alwaerdige Princes. Helas! hoe leedt is mij Dat ons vermogen min als ons begeerte sij! 325 Den hemel wil uw staet in eeuwicheit behouwen.325 granida Vaert eeuwelijcken wel. daifilo Is onder d'aertsche vrouwen Dan een, die waerdich is dat om haer dienst alleen Al d'ander men versweer?328 dorilea Hoe coel gaet hij daer heen Sonder dat hij van mij sijn afscheidt heeft genomen! 330 Best volge ick hem, en sie wat hem mach overcomen. granida30 Hoe vrolijck is de geen die danckbaerlijcken leeft
[p. 46]
Bij d'ondanckbare mensch die geen vernoeging heeft!332 Dees harder toont meer dancks voor not van bosch, en boomen,333 Dan menich eelman voor geschoncken vorstendoomen, 335 Die vaeck sijn Prince danckt met oproer oft verraet,335 En acht maer elcke staet, een trap tot hoger staet.336 Met welckeen ijver comt mij dees sijn dienste bieden?337 Al de dienstwillicheit geveinst der edellieden Is mij soo veel niet waert; want dese die betoont 340 Sijn heusheit, niet uit hoop van die te sien beloont:340 Ten hoof, op hoop van loon, is 't aenschijn vol genegenheit,341 Maer het onheus gemoet vol onwillige tegenheit.342 Ghij, grootsche Princen,31 die door uw uitheemsche pracht Verwondring soeckt bij 't volck, om van het hooch geslacht 345 Der Goden afgedaelt te schijnen, uw cieraeden, Uw scepters, croonen, en uw purpere gewaden En maken u niet soo grootachtbaer aengesien,347 Als de natuire maeckt een laech-geboren, dien - 'T haer lust, om lieffelijck de werelt te verbasen, 350 Een eedel geest in't hart en in't gesicht te blasen:348-50 En cieren het aenschijn vol vrolijckheden soet Met defticheit gemengt, van hoofde tot de voet351-2 Besprengend' overal de welgemaeckte leden Met goddelijcker glans als princelijcke cleden. 355 Gelijck d'eerwaerde Son is bij ons aertsche vuyr, Sulx is bij d'arme kunst, de kunst-rijcke natuyr. Wat handt heeft oyt haer soo vernuftich mercken laten357 Dat sij, bootseerende de conincklijcke vaten,358 Vormde 't gewrochte goudt in aerdiger manier,359 360 Als de natuir den sculp, daer ick uit dronck alhier? Dan 't hof en siet niet schoons in dingen licht-vercregen,32 Natuirs geboden dienst is het onwaert en tegen; Maer ghij, eenvoudich volck, ontfangt haer gaven rijck Met open armen, en gebruicktse danckbaerlijck.
[p. 47]
vs. 365-368
[p. 48]
rey van jofferen33 365 Ghij lodderlijcke Nymphen soet,365 Die nauwelijx een rosen-hoedt Om gouwen croon soudt geven,366-7 Hoe wel lust u uw leven! Uw lusten is u als een wet,369 370 Uw loncken is een tij-geset,34 Uw couten is vryage,371 Uw minnen is boelage.372 De schaduw die de cuilen heelt,373 Waerin ghij uw genoechjens steelt, 375 En soudt ghij niet verwinssen,375 Om schaduw-throons van Prinssen.376 Wanneer ghij aen de reye gaet,377 En dat het schalcke lietjen raedt378 Het diepst van uw gepeinsen, 380 Hoe qualijck cundt ghij veynsen!380 Maer soo 't uw lief niet beter can,381 En toont u dat sijn harte, van - Uw hartjen is gedreven, Wat isser om te geven?384 385 Soo ruilden ghij dat deuntjen niet Om avondt-spel, of morge-liedt,386 Dat, voor princessen deuren, Haer dunne slaep comt steuren.
[p. 49]
Een appel, die met jonste groot389 390 Uw boeltje werrept in uw schoot,390 *35 Daer om soudt ghij versmaden 'S hofs tafel-overdaden. Als van uw lief gemeldet wert,393 Sijn t'uwaerts overgeven hart, 395 Soo sijt ghij bet te vreden,395 Als prinssen aengebeden.396 'T eenvoudich leven haylich,, leidt397 Ghyliên in vreed' en vaylicheit, Uw vrijheit gaet te boven 400 De schijn-wellust der hoven. rey, granida rey Mijn vrouw, God sij gedanckt dat ghij ons hier ontmoet. 'T geselschap is een deel te paerd, een deel te voet, Verstroyt om soecken naer u op bysondre straeten,403 En haer by-eencomst is daer ghij ons hadt gelaeten,404 405 In 't naeste dal, en sijn int keeren al misschien.405 granida En 't wilt? rey Gevangen is't, mijn vrouw, en sult het sien. dorilea, daifilo dorilea Daifilo, beydt wat, hoe?407 'T en gaet ten hoof niet toe Gelijck ghij u laet veurstaen.408-9
[p. 50]
410 En wilt soo licht niet deurgaen Met dat u wel gevalt;411 Hoort hoe Palemon36 calt, Die seyt dat hij verdoorde,413 Doen hem de lust becoorde 415 Van 't hof te volgen. Hij415 Meende, gelijck als ghij, Dat heusheit soet van zede, Vrientschap, en weelde meede Daer was in overvloedt, 420 Gelijck de rijckdoom doet. daifilo En als hij 't quam te proeven?421 dorilea Doe vandt hij met bedroeven, Dat daer die dingen sijn Niet anders als in schijn.424 425 Wat sneuvel (seit hij) och wast voor mijn groene jaeren,425 Als ick mijn soete buirt, en vrijheit liete vaeren! En dienen ghing ten hoof;37 ick meende 't was al claer - Goudt datter blonck, maer 't is een momme-vollick daer;428 Het aenschijn vol sachtmoedicheits, 430 'T gemoedt vol felle woedicheits, Een minnelijck gelaet, 'T hart vol van nijdt en haet; Saechdij de visschers oyt, om lichst de visch te trecken,433 Den scharpen angel-hoeck met lockend aes bedecken? 435 Recht gaet het soo ten hoof. De dienstbaerheit, die sij435 Soo mildt u bieden aen, is lockbedriegerij: Haer dienst, en hullep streckt maer om u te verrassen Met onvermoede slach, en door uw val te wassen.438 Oprechte vrientschap, Godts-vrucht, onbevleckte trouw, 440 Veilige' onnoselheit, recht-uitheit sonder vouw,440 Waerheit van woorden, goedicheit, Worden daer voor cleinmoedicheit, Voor slechtheit ijl veracht,443
[p. 51]
Beguigelt, en belacht.444 445 'T is al geveinst ten hoof watmen 'er siet vertogen, Geveinst is haer gelaet, geveinst haer mondt, haer oogen, Geveinst haer Godsvrucht, jonst, haer vrientschap en haer vree, En g'lijck haer deuchden sijn, soo is haer weelde mee.448 Wanneer de hovelingen 450 Een vrolijck liedtjen singen, 'T en is van vreuchde niet, Maer 't is, om het verdriet Daer 't hart af wort verbeten,453 Een weinich te vergeten. 455 Haer lachen is van spijt,455 Of 't duirt de corte tijdt Eens oogenblix, tot dat 's gemoedts staedige plagen, Die 't weeren uit het hart, 't oock uit het aensicht jaeghen.458 Wats al des werelts lust 460 Als 't hart niet is gerust? Hierom, Daifilo, staeckt uw opset voorgenomen, Ghij weet waer dat ghij sijt, maer niet waer ghij sult comen. Die wel is, blijf.463 daifilo Jae, maer Of ick niet wel en waer, 465 Of of ick beter winste?464-5 dorilea Soo soudij doch ten minste Het hof niet volgen, dan Slaet yet wat anders an468 Sonder het groene woudt en dees landouw te laten.469 daifilo 470 Jae Dorilea, ghij noch al Palemons*38 praten En sult mij meer sijn raedt doen volgen dan sijn daedt. dorilea Soo mocht het u wel gaen gelijck het hem nu gaet, Die nae 't verdrach van soo veel slaevernij en snóótheit,473
[p. 52]
Als hij verwachte 't loon van ingebeelde gróótheit, 475 Is wijs geworden dat sijn hoop niet was dan windt; En claecht, nu 't ommecomt, dat hij sich selven vindt476 In plaets van een jonck hoveling Geworden een oudt schoveling.*39	+ deel: bedrijf 1 Dorilea's lied kan gezongen worden op de melodie ‘Die Mey die ons de groente geeft’. De muzieknotatie is gebaseerd op Amsterdamsche Pegasus, Amsterdam 1627, p. 137. 1 vinnich:* felle 3 clappen: praten 4 Wat... vryage!: hoeveel vrijerijtjes zou het dan verklappen! 2 Vindtm'er:* vindt men er; enclitische woordvorm. 7-8 Van... eenen: van honderd herders is er helaas niet één trouw 9 stuirt: stuurt 9-10 Een... sinnen: dartele ventjes (herders) willen altijd nieuwe lusten 3 Een wullepsch... minnen:* de herders staan bekend om hun wispelturigheid. Als een dame haar verzet staakt, is de liefde snel over. 16 Haer minnen: de liefdesbetuigingen van de herders maer: slechts 17 t'hans: vlug 19-20 Nochtans... allen: toch is mijn vrijer nog de trouwste van allemaal 21 oft... miste: als je je vergiste 23-24 Dan... gewinnen: Maar wie zijn rust niet op het spel zet, zal weinig lust winnen, zo lijkt het. 28 boelage: vrijerijtjes 4 Oft... boelage!:* Als ik hem dan al onbetrouwbaar vond en onze ontmoeting zou in dit bosje verscholen blijven, dan was het niet zo heel erg als het uitkwam. Als dit bosje kon praten, kwamen immers ook de vrijerijtjes van tal van anderen uit! 29 in... beladen: verlegen met deze zaak 32 maer... niet?: maar stel dat hij me dan niet vond? 5 Weet... vinnen:* Dorilea verkeert in tweestrijd. Enerzijds is ze bang voor de risico's van het minnespel, anderzijds wil ze het niet mislopen. 35 blijfdij: blijf je dan... gingt: dan verder te gaan 36 doch: toch 6 Die... laet:* Daifilo's lied (37-80) waarschuwt jonge vrouwen niet te lang te treuzelen wanneer hun minnediensten worden aangeboden: als ze spijt krijgen van hun weigering zou het wel eens te laat kunnen zijn. Voordat Daifilo het eigenlijke lied inzet (vanaf 39), zingt hij alvast de moraal - die het lied ook besluit (79-80). Het lied is te zingen op de melodie, ‘J'aymeray tousjours ma Phillys’. Voor de verzen 37-38 worden de laatste twee regels van deze melodie gebruikt. De muzieknotatie is gebaseerd op La pieuse alouette avec son tirelire, Valenciennes 1619, dl. I, p. 72. 37 Die... versmaet: wie een aangeboden dienst weigert 39-40 Windeken... wilt: windje waar het bos van trilt, leid mijn hond, drijf op het wild 41 Dat: het wild 42-43 Spreyt... elckaêr: windje, open het struikgewas en spreid de takken 7 Nymphe:* nl. Dorilea; in de klassieke mythologie waren nimfen jonge vrouwen, vaak van goddelijke afstamming, die in de vrije natuur leefden. In pastorale literatuur betekent de betiteling, zoals ook hier, doorgaans niet veel meer dan ‘meisje’. 48 cuilen: spelonken 50 met reên: terecht 8 Satyrs:* wellustige halfgoden, voorgesteld als mannen met bokspoten. Satyrs figureren in de herderspoëzie altijd als bedreiging van de kuisheid (51-56), maar voeren hun geile voornemens zelden uit. 51 Vreesdij: vrees je 54-56 gesellen... vrijt: schelmen, die ondanks jouw verzet gewoon dat nemen waar een herder lang moeite voor doet 57 't cruidt: het struikgewas 61 vliedt: vlucht 62 mijn: mij en... niet: geloof ik niet 63 doe: toen 66 En... ander: en boven de andere herderinnen 69 op dat pas: toen 74 Repten [...] weêr: maakten dezelfde beweging 75-77 'T weigeren... vrouwen: weigeren en afkerig zijn past vrouwen helemaal niet zo goed als men altijd zegt 78 haer: hun 79 Die... versmaet: wie een aangeboden dienst weigert 9 Daifilo heeft zijn lied beëindigd en gaat over op spreektekst; vanaf 84 praat hij met Dorilea. 85 Nu... raken:* nu zul je niet zonder minstens één kusje ontkomen 89 moochdij: kun je 91 stuirs: stuurs 92 Wat doch?: wat dan wel? 95 Voort: verder echter 96 bet: eerder, meer 97 van nu: van nu af aan 98 te vreden: met rust 10 Daifilo wijst Dorilea erop dat ze het gevaar loopt op den duur met lege handen te staan als ze haar aantrekkingskracht onbenut laat. Zijn beschrijving van haar uiterlijk (109-125) is ontleend aan het petrarkistische portret. 100 groene:* frisse 104 Afgunstich: afwerend, preuts 105 becrijten: betreuren 106-7 Dat... gedaen: dat je, door niemand genegenheid te tonen, juist jezelf tekort hebt gedaan 108 Wilt... maken: houd er rekening mee 109 rose-kaken: rode wangen 110 varsch: fris 111 kars: kers 112 stroocken: strelen 113 verschroocken: verschrompelen 114-16 Dit... ontslechten: de diepe rimpels zullen mettertijd dit fraaie, gladde voorhoofd rimpelig maken 118 die... vertuit: die zo dartel met vele zwierige strikjes gevlochten zijn 119 haer... rock: hun gouden glans (van de vlechten) allengsens: van lieverlee 122 wacker: heldere 124 Haer... treken: hun verleidelijke kunstjes 126-131 Dees... corten: deze schalkse levendigheid, waar een knorrig oudje zo maar op zal mopperen, zal door de echte ouderdom - die alles suf en loom maakt - flink afnemen 11 Dees... corten* (126-131): Hooft stelt de vlugge gauwicheit (schalkse levendigheid, 126) als een gevleugeld wezen voor (vleugels, 131). Als de vogel nors en oud is geworden, zal zij niet meer zo snel kunnen vliegen. De aelwaricheit (norsheid, 127) en de ouderdoom (129) worden hier gepersonifieerd. 132 betrens tijt: de tijd om het verzuim goed te maken 134 bevijnen: nagaan 138 of dat pas: toen 12 Daifilo... overeenen* (133-139): Dorilea merkt wat spottend op dat Daifilo - als een echte petrarkistische minnaar! - haar schoonheid idealiseert. Het motief van het spiegelende water komt ook bij Petrarca voor. 140 siedij: zie je 142 onvernoechelijcke: onverzadigbare 145 gemarmort: geschakeerd 148 guiren: gure 153 bouwliên: boeren 155 De... quamen: aan de goden kwamen vragen 159 haer (2x): hun 160 doch eens: toch eenmaal 162 haer, sij: voor hen, de boeren (153) 13 Maer... verstandt* (140-163): Zoals de zomerse vrolijkheid van de natuur met de herfst verdwijnt, zo zal ook Dorilea in haar ouderdom niet mooi zijn. Als de boeren echter de goden bij voorbaat al om de heftige herfst zouden vragen, omdat de winter tóch eens in zal treden, zouden ze dan niet voor gek verklaard worden? 163 trouwen: zeker 163 raden: aanraden 14 Soudij... tijdt?* (163-169): Dan is het toch ook niet verstandig je aan de min over te geven? Deze lijkt op zonneschijn, maar is in werkelijkheid een regenbui die de schoonheid vernielt. Min staat voor de zinnelijke erotiek. 167 genomen: gesteld 169 Soud'... tijdt: zou ik voortijdig de schade die de tijd me zal aandoen op moeten gaan zoeken? 15 De verzen 169-172 zijn ontleend aan Guarini's Il pastor fido. 170 vast:* al 170-3 reken... ontfonckt: voor mij is lelijkheid hetzelfde als onbekeken schoonheid; en al was de schoonheid bekeken, dan was ze niet toegelonkt; en al was ze toegelonkt, dan werd ze nog niet genoten door de minnaar die zij ontvonkt 16 De lelijckheit... ontfonckt* (171-173): een climax van kijken, via lonken naar genieten. Schoonheid wordt lelijkheid als ze onbekeken is en blijft dat als ze wel door een minnaar bekeken, maar niet toegelonkt mag worden. Ze blijft zelfs lelijk als ze wel het lonken, maar niet het genieten door de minnaar toestaat. 176 En dat: en waar (zie 164-165) 179 saluw: flets; blanketten: glanzend maken 181 't hayr: het haar 182-3 En... vinden: en niemand vond ooit iets dat hij beminde lelijker dan het was, maar juist altijd veel mooier 17 De paradox die Daifilo bij Dorilea ziet, komt in het petrarkisme vaak voor: ze is jeugdig en zou vol leven moeten zitten, maar ze doet koel en lijkt wel een bevroren oude vrouw. In tegenstelling tot wat zij zei (164-165), maakt de min het zuivere nog mooier. De verzen 179-181 gaan terug op het petrarkistische portret. 184 segdij:* zeg jij (zie 93-96) 185 hem: zich 189 haer: hen 190 Onmin... vercoren: gebrek aan wederliefde bij de uitverkoren geliefde 191-2 Want... sij: want als ze wel door de geliefde bemind zouden worden 196-7 Maer... mengt: maar dat alleen onbeantwoorde liefde de minnaar schaadt, omdat hij dan zijn honingzoete gevoel met de bittere gal van de afwijzing vermengt 199 min... sijen: wederkerige verliefdheid 18 Volgens Daifilo leidt niet de min op zichzelf, maar het gebrek aan wedermin bij de ander tot verdriet. Daarom is toegeven het beste: wederzijdse min maakt gelukkig. 202 in... tijen:* in de lente 19 De passage 205-232 is ontleend aan Guarini; de verzen over het verliefde vogeltje dat zijn gevoel beantwoord weet (208-218), heeft Hooft uit Il pastor fido* vertaald. 206 cruidt: groen 207 natuiren... min: worden verliefd 209 boeckeboom: beuk; en... vermacken: en dat maar niet rustig schijnt te kunnen worden 208-10 nu [...] Dan [...] weer: nu eens [...], dan weer [...] terug 212 Waer 't... begaeft: als het van de natuur [...] had gekregen 221 mins crachten: de krachten van de min 222 Alleene: als enige (nl. Dorilea) 224 ontgaet: eraan ontsnapt 226 dus... tarten: dus pas op als je hem tart! 229 hij: de minne 230 leyt [...] neder: neerligt 232 Die... wouw: die niet meer kan nu hij wil, terwijl hij niet wilde toen hij kon 20 De min overwint alles: als Dorilea hem nu ontloopt, kan ze op latere leeftijd met zijn krachten te maken krijgen. Dat zal minder prettig zijn: een jong hart kan de kwetsingen van de min te boven komen, maar een oud niet. De oude minnaar is dubbel ongelukkig. De tegenstelling willen-kunnen komt veel in petrarkistische poëzie voor. Maer... wouw* (231-232): deze zinnen zijn door Bredero verwerkt in zijn Amoureus liedeken ‘Kon ick eens recht bedwingen’: Recht is het dobble rou, Als het komt anden dagh, Die mogend' niet en wou En willend' niet en mach (...) Zie: G.A. Bredero, Boertigh, amoreus, en aendachtigh groot lied-boeck. Ed. G. Stuiveling e.a. Culemborg 1975, dl. I, p. 366 (nr. CVII). 233 ontsteken: ontstoken 234 Ghij ander: jullie 235 En... net: en vangen veel vrouwen in jullie net 240 Soo... het: dan is er 241 Oft... toestonde: als ik het daar al mee eens was 242-6 Verclaert... maken: Leg me uit hoe ik me ervan zou kunnen verzekeren dat de vlammen jouw hart blaken, zoals je me wijs wilt maken 248 soo ras: zo vlug als 249 weermins jonst: de gunst van mijn wedermin 250 Verkeeren: veranderen 251 wij... slecht: wij eenvoudige vrouwen 252 uitgerecht: bedrogen 254 Ons... suiricheit: ons lokken met zoete beloften, maar belonen met de zure verlatenheid 21 Dorilea vraagt zich af of de min wel wederzijds is: als ze al toe zou geven dat ze de - uit het petrarkisme bekende - ‘zoete brand’ voelt, hoe weet ze dan zeker dat hij zo verliefd is als hij zegt? Wie garandeert bovendien dat hij haar trouw blijft als ze toestemt in zijn plannen: al te vaak worden vrouwen zoet gelokt, maar zuur beloond. 22 Nymphe, maer: Deze aanspreking kan bedoeld zijn als voortzetting van de dialoog met Dorilea (‘Maar, meisje’), die onderbroken wordt door de opkomst van Granida. Het is ook mogelijk dat Daifilo de prinses ziet en verbaasd tot haar roept ‘Hé, nimf!’ De derde mogelijkheid is dat Daifilo met de nimf Dorilea bedoelt, terwijl de uitroep ‘maer’ op de verschijning van Granida duidt. 23 Schoone nymph':* Granida richt zich tot Dorilea (‘Mooie, edele vrouw’), maar Daifilo geeft Dorilea geen kans te antwoorden (258b-263). 256 met... ren: met teugelloze vaart 258 werwaerts: waarheen 261 haer: hen; rijden inne: inhalen 262 Sijdij... Godinne: als u tenminste een aardse vrouw en geen godin bent 263 aenschijn: uiterlijk; slacht: lijkt op 265 u liên: u 24 Ceres:* oogstgodin, vooral van het graan. 25 Pan:* veldgod die de kudden van de herders beschermt. 273 Alderheuste: allerhoffelijkste, zeer vriendelijke 26 siet hier:* Daifilo reikt Granida een schelp met kristalhelder water uit een zuivere fontein (275) aan. 27 Diana:* de godin van de jacht. 276 harders slecht: simpele herders 277-8 Noch... verliesen: en al gaan onze eenvoudige zorgen niet verder dan het bos waar wij geboren zijn 279 lijckewel: toch 283-4 'T en waer... twist: En als de vorst alles niet zo wijs wist te besturen, zou het snel te gronde gaan door verwoestende tweedracht 286 Maticht... maten: verstandig tot de juiste maat brengt 292 dracht: oogst, opbrengst 294 Dien... t'ontbeeren: die met plezier zijn genoegens opgeeft terwille van de lust van anderen 295 Maer... waerdij: maar onze eenvoudige eerbied kan hem niet naar waarde prijzen 298 licht-vernoechde: gemakkelijk tevreden te stellen 299 nijt... spijt: nijd noch afgunst 301-2 De lusten... becommert: de natuur, bezorgd om u, werpt u de lusten toe waar het hof moeizaam voor zwoegt 303-8 Ghij... hóóft: de herders zijn tevreden met wat de natuur hun biedt, maar het hof jaagt zijn lusten na zonder verzadigd te raken 28 Granida contrasteert het land met het hof. De herders - niet gestoord door onderlinge nijd en afgunst - leven op natuurlijke wijze: ze eten en drinken alleen naar behoefte en zijn daar tevreden mee. Het hof jaagt tevergeefs het genot na: het probeert dorst te krijgen door te drinken en honger door te eten. Zo bereikt het nooit de tevredenheid van de herders: in plaats van de natuur te volgen, veronachtzaamt het hof die immers. 309 Eer:* eerder 310 als: dan 313 sal verletten: in beslag zal nemen 316 staetdochters: hofdames 29 tellen:* telgangers; met name in hoge kringen werden door dames telganger-paarden bereden. 319 mocht: kon 320 mij [...] niet [...] docht: ik niet wilde 322 geduirige: voortdurende 325 Den... behouwen: moge de hemel u eeuwig voor rampen behoeden 328 versweer: afzwere 30 Granida, op weg naar haar hofdames, spreekt een monoloog (331-364). Daifilo volgt de prinses op een afstand; Dorilea loopt hem achterna. 332 Bij:* vergeleken bij 333 not: het genot 335 Prince: vorst 336 maer: slechts staet: positie 337 dees: Daifilo 340 heusheit: wellevendheid, vriendelijkheid 341 't aenschijn: het uiterlijk 342 tegenheit: vijandigheid 31 Granida keurt het pronkerige gedrag van vorsten af. Ze willen hun onderdanen laten geloven dat ze van de goden afstammen, maar met al hun namaakpraal doen ze onder voor eenvoudige mensen, die van de natuur goede eigenschappen hebben gekregen. Zoals de zon het aardse vuur overtreft, zo overtreft de echte natuur de kunst die door mensen geproduceerd wordt (343-356). De vergelijking tussen de zuivere (kunstrijke) natuur en onzuivere namaakkunst komt vaak in pastorale poëzie voor. 347 soo... aengesien:* zo verheven in aanzien 348-50 Als... lust [...] te blasen: als de natuur een mens van eenvoudige komaf verheven in aanzien maakt, die zij wenst te begiftigen met... 351-2 En... gemengt: en bij wie de natuur het uiterlijk wil sieren met een mengsel van innemende bevalligheid en waardigheid 357 haer [...] mercken laten: zich ... getoond 358 de... vaten: het vorstelijk drinkgerei 359 gewrochte: bewerkte 32 Dan... danckbaerlijck* (361-364): Het hof geeft niet om gemakkelijk verkrijgbare zaken; het is het door de natuur gebodene niet waard en staat er vijandig tegenover. De herders ontvangen de gaven van de natuur echter met open armen en maken er dankbaar gebruik van. 33 Granida nadert haar groep hofdames, die een loflied op het landleven zingt. Herderinnen verlangen niet naar vorstenmacht, pracht en praal, maar volgen tevreden hun natuurlijke lust: de vrijerij. Zij kunnen niet veinzen, evenmin als de herders. De vrijheid op het land is dus meer waard dan het schijnbare genot aan het hof. Het lied kan gezongen worden op ‘Een Maysjen had een Ruyter lief’; de muzieknotatie is gebaseerd op Souterliedekens, Antwerpen 1540 (herdruk 1984), ps. 99. 365 lodderlijcke:* lieflijke 366-7 Die... geven: die een gouden kroon nauwelijks evenveel waard achten als een rozenkrans 369 Uw... wet: bevrediging van uw wensen geldt bij u als de algemene norm van het leven 34 tij-geset:* wet van het jaargetijde; het lonken van de herderinnen vloeit voort uit het seizoen, de lente. Veel pastorale teksten spelen zich in dit seizoen af, zie ook 202. 371 couten: babbelen, keuvelen 372 boelage: speels lonken 373 de cuilen heelt: de spelonken vult 375 verwinssen: willen missen 376 schaduw-throons... Prinssen: de vorstentroon, die geen werkelijke waarde heeft 377 aen... gaet: in de kring gaat dansen 378 dat: wanneer; het... lietjen: nl. van de herder 380 qualijck: slecht, moeilijk 381 Maer... can: maar als uw geliefde evenmin kan veinzen 384 Wat... geven?: wat kan het u dan schelen? 386 Om: voor 389 jonste: plezier 390 boeltje: vrijertje 35 In de klassieke literatuur was de appel aan Venus, de godin van de liefde, gewijd. Een in de schoot geworpen appel is een uitnodiging tot het liefdesspel. 393 Als... hart:* als uw geliefde u zou vertellen hoe zijn hart van u vervuld is 395 bet: meer 396 Als: dan 397 haylich: zuiver, onverdorven 403 op bysondre straten: langs verschillende wegen 404 haer by-eencomst: de ontmoetingsplaats 405 en sijn: nl. het gezelschap (402) 407 beydt... hoe: wacht even, wat doe je nu? 408-9 'T en... veurstaen: aan het hof gaat het anders toe dan je denkt 411 dat: wat 36 Palemon:* herdersnaam die in klassieke bucolische poëzie vaak voorkomt, onder anderen bij Vergilius. 413 verdoorde: zich gek liet maken 415 Van: om 421 quam te proeven: begon te ondervinden 424 Niet... schijn: enkel schijn 425 sneuvel: een ongeluk 37 Palemons beschrijving van het hofleven (427b-448) is gedeeltelijk ontleend aan Guarini, Il pastor fido. 428 een momme- vollick:* een volk van bedriegers 433 lichst: zo gemakkelijk mogelijk 435 Recht... soo: precies zo gaat het 438 te wassen: hogerop te komen 440 Veilige' onnoselheit: onbezorgde argeloosheid 443 slechtheit ijl: waardeloze domheid 444 Beguigelt: bespot 448 En... mee: En de vreugde van de hovelingen is al even geveinsd als hun deugden 453 Daer... verbeten: dat aan hun hart knaagt 455 van spijt: zuurzoet 458 't: nl. het lachen 463 wel: tevreden 464-5 Of... winste: Als ik nu eens niet blij was en meer wenste? 468 Slaet [...] an: begin 469 landouw: landelijke streek 38 Ook de herder Palemon trok naar het hof en kwam bedrogen uit (412-460). 473 't verdrach:* het verdragen 476 nu 't ommecomt: nu het te laat is 39 In... schoveling* (477-478): ‘Jonck hoveling, oudt schoveling’ was in Hoofts tijd een spreekwoord: een jeugdige geluksvogel wordt later vaak een verschoppeling.

Vorige Volgende

Granida (1998)

Granida

Eerste deel+

Over het gehele werk

Over dit hoofdstuk/artikel