Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1 (1976)

Informatie terzijde

Titelpagina van De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1
Afbeelding van De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1Toon afbeelding van titelpagina van De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (12.95 MB)

XML (2.41 MB)

tekstbestand






Editeur

H.W. van Tricht



Genre

proza

Subgenre

non-fictie/brieven


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1

(1976)–P.C. Hooft–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Eerste deel


Vorige Volgende
Regelnummers proza verbergen
[pagina 173]
[p. 173]

46 Opschrift.
Edele moghende Eerentfeste hoochgeleerde welwijse zeer voirsienighe Heeren, Mijne Heeren de gecommitteerde Raeden van de Ed.Mogh. H.H. Staeten van Hollandt ende Westvrieslandt.

1 Edele Moghende Eerentfeste Hoochgeleerde welwijse zeer 2 voirsienighe Heeren,

 

3 Op haere missive van xxiijen Novemb. ende de bijgevoech- 4 de requeste van Heinrick Claes Adriaensz: pachter tot 5 Naerden gelieve Uw Ed.Mogh. te verstaen, hoe dat ick 6 als noch niet en can vernemen dat de selve zedert hetGa naar eind6 7 slaecken zijnes persoons wt der hechtenisse sich anders 8 soude hebben gewttert dan een getrouw onderdaen vanGa naar eind8 9 sijne Overheden toestaet: ende geve God dat het duirGa naar eind9 10 hebbe. Is oock waer dat ick nae den ontfanck van Uwe 11 Ed.Mogh. schrijven in date den xxen Octobre, hem hebbe 12 te kennen gegeven dat mij was gepermitteert de sake 13 met hem af te maecken bij compositie, waer toe hij sich 14 lang te vooren had vertoont genegen te wesen: waer 15 op hij vraeghende wat mijnen ejsch mochte zijn van 16 mij t'antwoordt hadde, dat sij waere ter somme van 17 thien hondert pp. van xl grooten 't p., ter welcke uwe Ed.Ga naar eind17 18 Mogh. hem hebbende doen caveren, alvooren dat hij mochte 19 ontslaeghen werden, de selve scheenen de swaerwichtich 20 vande actie, soo hooch getaxeert te hebben: niettemin 21 dat mij door gratie van Uwe Ed.Mogh. niet en was ge-Ga naar eind21 22 limiteert op de volle somme preciselijck te staen. Soo 23 had ick dan, meende hij Heinrick, sijn borghen aen teGa naar eind23 24 spreken; hij hadde sijn gissinge op een roosennobel vier ofGa naar eind24 25 vijf gemaeckt. Alsoo schijnt hij oock in de requeste 26 sijne misdaedt licht te slaen, deselve doorgaens noemendeGa naar eind26 27 een misuis ende maer eenighe ongerijmth van spre-Ga naar eind27 28 ken bekennende. Daer geheel Naerden bekent is dat hij deGa naar eind28 29 HH Vander Dussen ende Daiman der Ed.Mogh. H.H. 30 Staeten commissarisen, publijckelijck in 't aengesicht ge- 31 worpen heeft dat om den impost te verpachten op con- 32 ditie ende belofte van niet te composeren, gelijck haere 33 EE sulx voorhielden, Daer en hadden zij geen commissieGa naar eind33

[pagina 174]
[p. 174]

34 toe: zij soudense toonen; waeren 's oock gehouden teGa naar eind34 35 doen: en, al of dat niet satis atrociter de dignitejt vanGa naar eind35 36 haere EE ende HH Staeten geinjurieert waere, noch 37 daerenboven voor alle de omstanderen wtgecreten hij 38 wenschte dat de tonge met beroertheit geslaeghen wierdeGa naar eind38 39 vande geene die op die conditien eerst geldt biedenGa naar eind39 40 soude: gelijck oock niemandt sich des onderwonden heeft;Ga naar eind40 41 maer is bij onderhandelinge den impost aen sekere dorp-42 lujden van Goeijlandt moeten verpacht worden tot on- 43 trent vijf hondert guldens min als zij de laeste ses 44 maenden had opgebracht. Aengaende van heel beschon- 45 cken ende sijns doens onwetende geweest te hebben, acht 46 ick, dat hij dickwils bevonden is gewerden sijnen pacht 47 wel gaede te slaen sonder meer nuchterens moeds teGa naar eind47 48 wesen dan hij op die tijdt was; doen hij 't oock bij 49 geen spreken laetende, des Stadts roeper gehuirt ende aen 50 allen hoecken met de raetele heeft doen wtroepen: dat, 51 alsoo zijnen pacht noch eenighe daeghen duirde, wie mid- 52 ler tijdt bier inne begeerde te leggen ('t welck niet danGa naar eind52 53 in fraude van den aencomenden pachter conde geschie-Ga naar eind53 54 den) soude bij hem comen om te composeren den rijcken 55 om gelde; (dat was te luttel) den armen om Gods wille.Ga naar eind55 56 Of die raetel onrust, ende luttel min als allarm kraejde,Ga naar eind56 57 daer en slae ick niet veel twijffels aen. Ende die hemGa naar eind57 58 mochte zien ter torture gedrejcht, ick laet mij voorstaen, 59 wt d'onmaetighe vrese van aenden lijve gestraft te werden, 60 die hem, inder gevanckenisse, sijn verseerde Con- 61 scientie somwijlen aenjoech, datmen hooren soude van 62 complot om den pacht van 's gemeene lands middelen te 63 dwingen: de schaedelijxte monopolie, die tegens 't ge-Ga naar eind63 64 meene Beste versiert kan werden. Hij geve dan hooch opGa naar eind64 65 van voorleden diensten, die ijemandt gunste behoorenGa naar eind65 66 te maecken in misval, ende wederspoedt, afgunst in mis- 67 daedt en wederspannicheit. Maer ick kan niet bevinden 68 dat hij sich oijt in eenich gesegnaleert rencontre gevondenGa naar eind68 69 heeft geduirende d'oorlooghe; ende noch min ten tijde 70 van sijnen dienst; in dewelcke hij sich wt wulpsheitGa naar eind70 71 begeven hebbende nae vier of vijf maenden, niet lan- 72 ger, gelost is gewerden van sijn moeder, die voor eenGa naar eind72 73 vrouw van middelen bekent binnen Naerden, maer desenGa naar eind73 74 eenighen soone en heeft tot erfgenaem van wel vijf of 75 ses duisendt guldens soo daer gelooft wert. Alsoo wei-Ga naar eind75

[pagina 175]
[p. 175]

76 nich blijckt mij van lijfsgevaer over 't invoeren vanGa naar eind76 77 's gemeene lands middelen geloopen, met ontfangen van 78 quetsuiren; ofte dat hij daer af lijcktekenen soude ge- 79 houden hebben; maer is te geloven dat de geene die hij 80 heeft, zijn, van daer den naeme Hein duivel is, soo hijGa naar eind80 81 heet inde wandeling; te weten van sijn woest ende reucke- 82 loos leven 't welck hij in tapherberghen, tuisschen,Ga naar eind82 83 en twistmaecken heeft doorgebracht: sulx dat hij bijGa naar eind83 84 wijlen mijnen predecesseur in officie oock eenen dood- 85 slach hadde geperpetreert, die niet met allen favorabelGa naar eind85 86 was, alhoewel hij daer over bij den gerechte van NaerdenGa naar eind86 87 maer in een civile geldboete is gecondemneert ge-Ga naar eind87 88 weest. Waer wt men afnemen mach of hij den man zijGa naar eind88 89 om soo nauw geset te wesen dat het leedtwesen van hetGa naar eind89 90 tegenwoordich fajct hem soude doen 91 vallen in dese sieckte, die soo hij selve zejt hem wel 4 maenden 92 nae sijn relaxatie eerst is overgecomen: gelijck mede wel teGa naar eind92 93 dencken is hoe zeere die door mijn commineren verswaertGa naar eind93 94 can wesen, dewijl hij noch zedert, naemelijck den 28en 95 Novemb. selve op 't Stathuis van Naerden sekere sijneGa naar eind95 96 saken voor Gecommitteerde schepenen heeft gevordert: 97 ende claecht onder tusschen dat zijn cranckheit, die hijGa naar eind97 98 voorheenen lichter maeckt, hem twee maenden lang belet 99 heeft zijnen pacht waer te nemen; daer ick verstae datGa naar eind99 100 hij noijt het bedde gehouden heeft. Oock heeft hij twee 101 voorkinderen van die jaeren dat sij boeckhouden endeGa naar eind101 102 cedullen wtgeven; ende, behalven dat zij moederlijckGa naar eind102 103 goedt ter Weescaemer hebben, haer voorts met huismansGa naar eind103 104 werck generende zijn, in veughen dat hem alleenelijck 105 tot laste comen zijne kinderen vande tegenwoordighe 106 huisvrouwe, die vier in getaele zijn. De middelen die hij 107 daer toe heeft, datmen weten kan, zijn een groot hujsGa naar eind107 108 t welck hij selve bewoont, met een schuire binnen Naer- 109 den daer hij paerden koejen ende bouwknecht hout;Ga naar eind109 110 oock eenighe percelen landts: ende heeft van desen jaere 111 ongelijck veel meer vercocht, nae mij onderrecht wort;Ga naar eind111 112 alsoo hij sijn werck maeckt van coopen ende verkoopen: 113 sulx dat hij in Naerden gansch

[pagina 176]
[p. 176]

118 nacht vande apprehensie ende eens op d'inspectie vandeGa naar eind118 119 Privilegien van Naerden die U Ed.Mogh. mij belast had- 120 den te nemen, in als ontrent 14 g. op welcke sommeGa naar eind120 121 ick bekenne t'over ontfangen te hebben ontrent de waerdeGa naar eind121 122 van seven stuivers welcke alleen 't mijnen proffijte quae- 123 men: invidieus genot voor alle de moejte diemen metGa naar eind123 124 desen mensche gehadt heeft: op dat ick van 't perikelGa naar eind124 125 swijghe 't welck Burgermeesteren van Naerden mij wel 126 seggen konden, dat ick soude geleden hebben van haereGa naar eind126 127 gemeente, en waere de saecke niet in sulcken stillicheit 128 toegegaen dat de stadtspoorte wel achter den gevangenGa naar eind128 129 gesloten was eer ijemand buiten sijnen huise conde op-Ga naar eind129 130 geweckt wesen. Te weten, hun was geleghen aen 't be-Ga naar eind130 131 schermen van den getrouwen voorstander van 't proffijt 132 dat zij bij 't composeren tot naedeel vande gemeene 133 middelen genoten: alhoewel hij anders bij elck particu-Ga naar eind133 134 lier nergens nae soo wel in den huisraedt en staet; alsGa naar eind134 135 hebbende sich (gelijck den voornoemden HH Commissarisen 136 wel te vooren quam) in de geseide compositien seer par-Ga naar eind136137 tijdich gedraeghen, sommighe zeer weinich anderen om 138 meer als civilijcken gevreest te zijn met bitterheit hetGa naar eind138 139 wterste afperssende. Bij welcke maniere van doen hij sich 140 soo wel bevonden heeft dat het hem continuelijcken 't eene 141 jaer achter 't ander pachtende wel aen goede verwe soude 142 gebroken hebben om eenich versoeck van quijtscheldinge 143 of diergelijcke gratie wat oochs mede te geven. Om alleGa naar eind143 144 dese redenen dan ben ick verwachtende dat Uwe Ed.Mogh.Ga naar eind144 145 het sijne voor wat anders dan een misuis sullen aen-Ga naar eind145 146 nemen; ende sonder sijne gepretendeerde lijveloose dien-Ga naar eind146 147 sten te compenseren met een fajct van sulcken weder-Ga naar eind147 148 spannicheit ende van soo pernicieusen exempele tegensGa naar eind148 149 d'Authoritejt vande Hooghe Overicheit, oock sonder be-Ga naar eind149 150 weecht te werden met sulcke sijne geringheit van midde-Ga naar eind150 151 len, 't welck niet dan een loos voorgeven, immers geheelGa naar eind151 152 tegens d'apparentie is, Uwe Ed.Mogh. hem die 't ge-Ga naar eind152 153 meene landt in sulcker wijse van vijfhondert guldens t' ef-Ga naar eind153 154 fens gefraudeert heeft niet en sullen verstaen in eenigheGa naar eind154 155 lichte amende vervallen te wesen; daer tot de minsteGa naar eind155 156 fraude jae tot die van een half vat biers de boete vanGa naar eind156 157 tweehondert gulden is staende. Maer is in alle reve- 158 rentie mijn versoeck dat Uwe Ed.Mogh. gelieve hem te 159 belasten met een mulcte die eenichsins geproportionneertGa naar eind159

[pagina 177]
[p. 177]

160 zij tegens de swaerheit van 't delict; 't welck ick mij ver-Ga naar eind160 161 sekere van Uwer Ed.Mogh. discretie ende gebiede mij 162 Hiermede

163 Edele Moghende Eerentfeste hoochgeleerde welwijse zeer 164 voirsienighe Heeren in gratie vande selve wt alle mijn vermoghen 165 God biddende haere gelucksalighe regeringe op 't hoochste 166 te seghenen. Geschreven op 167 den huise te Muiden, den iijen 168 Decemb. a 1612.

nbsp;

169 Uwer Ed.Mogh.

170 Onderdaenste Dienaer

171 P C Hóóft.

 

Heinrick Claesz. heeft bij Gecommitteerde Raden een rekest ingediend om tot een veel lagere boete veroordeeld te worden. Zijn argumenten worden door Hooft, die kennelijk bevreesd is voor een te slappe houding van de overheid, weerlegd, terwijl hij op de ernst van het begane feit nogeens de nadruk legt. Vgl. 24, 45.

[tekstkritische noot]Minuut. UBA II C II. 13.
T.r. 91. Er kan ook ‘zejdt’ staan.
eind6
als noch niet: tot dus ver niet.
eind8
gewttert: geuit.
eind9
toestaet: past.
eind17
ter welcke ... hebben: daar U.E.M. de ernst van de zaak zo hoog aangeslagen schenen te hebben, door hem, voordat hij in vrijheid gesteld mocht worden, een waarborgsom tot dit (bedrag) hebben doen storten (de constructie is onduidelijk).
eind21
gelimiteert: als beperking opgelegd.
eind23
sijn ... spreken: een vordering te richten aan degenen die voor de (geleende) 1000 gulden borg gebleven zijn.
eind24
roosennobel: goudstuk van ongeveer 8 gulden.
eind26
licht slaen: licht tellen.
eind27
misuis: misslag; maer: slechts; ongerijmtheit van spreken: ongelukkige woorden.
eind28
Daer: Terwijl.
eind33
commissie: opdracht.
eind34
zij ... toonen: die moesten ze maar eens tonen; waeren's ... doen: en daartoe waren ze ook verplicht (WNT gehouden 892).
eind35
al ... waere: alsof daardoor de waardigheid van hen en de heren Staten niet kras genoeg beledigd was.
eind38
beroertheit: verlamming.
eind39
eerst: het eerst.
eind40
gelijck ... heeft: zoals dan ook niemand gewaagd heeft.
eind47
wel gaede te slaen: goed te zorgen voor.
eind52
inne legghen: opslaan.
eind53
in fraude van: met wederrechtelijke benadeling van; aencomenden: weldra in functie tredende.
eind55
dat was te luttel: en alsof dat nog niet genoeg was; om Gods wille: voor niets.
eind56
luttel ... kraejde: weinig minder dan opschudding teweegbracht.
eind57
Ende die ... complot: En als men hem kon waarnemen, met de pijnbank bedreigd, ik ben overtuigd - vanwege de onmatige vrees voor lijfstraf die zijn kwade geweten hem in de gevangenis soms aanjoeg - dat men horen zou over een komplot.
eind63
dwingen: in strijd met de vrijheid der openbare verpachting, voor een bepaald bedrag aan één man blijven verpachten.
eind64
versiert: uitgedacht.
eind65
voorleden: vroegere; die ijemandt ... wederspannicheit: die iemand welwillendheid behoren te bezorgen bij ongeluk en tegenspoed, onwelwillendheid bij misdaad en weerspannigheid.
eind68
gesegnaleerd rencontre: bekend gevecht; gevonden: bevonden (WNT vinden 743 22).
eind70
(militaire) dienst; wulpsheit: lichtzinnigheid.
eind72
gelost: vrijgekocht; voor: als.
eind73
maer ... en: slechts.
eind75
Alsoo: Even.
eind76
over: bij; invoeren: dan moet Heinrick omstreeks 1583 al in functie geweest zijn.
eind80
zijn, van daer ... is: daarvandaan afkomstig zijn, waar de naam H.D. vandaan komt.
eind82
tuisschen: dobbelen.
eind83
bij: tijdens, onder; predecesseur in officie: ambtsvoorganger.
eind85
niet met allen favorabel: volstrekt niet gunstig (WNT al 872 b ? 3o).
eind86
daer over: daarvoor.
eind87
civile: als schadevergoeding aan de tegenpartij (en niet crimineel: als boete aan de justitie).
eind88
afnemen: afleiden.
eind89
nauw geset: nauw van geweten.
eind92
relaxatie: invrijheidstelling; eerst: 't eerst; gelijck ... is: zoals ook wel te begrijpen is (ironisch).
eind93
commineren: dreigen.
eind95
sekere ... gevordert: zekere zaken van hem voor daartoe aangewezen schepenen heeft behartigd.
eind97
die hij ... maeckt: die hij (in zijn rekest) beweert dat te voren (nl. voordat Hooft hem met een zware boete dreigde, tijdens het onderhoud op 15 november, vgl. 43) lichter was.
eind99
daer ick verstae: terwijl ik verneem.
eind101
van die jaeren: zo oud.
eind102
cedullen: rekeningen e.a. zakelijke papieren; moederlijck ... hebben: hun moederlijk erfdeel onder beheer van de weeskamer hebben.
eind103
haer ... zijn: met boerenarbeid hun brood verdienen.
eind107
datmen: voorzover men.
eind109
bouwknecht: boerenknecht.
eind111
ongelijck veel meer: heel veel meer.
eind118
apprehensie: arrestatie (vgl. 24); inspectie: vgl. 26.
eind120
in als: alles bijeen.
eind121
t' over: boven de werkelijk gemaakte kosten.
eind123
invidieus: benijdbaar.
eind124
desen mensche: dit individu; opdat ick .... swijghe: gezwegen nog.
eind126
seggen konden: wisten te zeggen.
eind128
wel: goed.
eind129
opgeweckt: wakker geschud en gealarmeerd.
eind130
Te weten hun was geleghen: Zij hadden er namelijk belang bij.
eind133
particulier (adv.).
eind134
nergens ... staet: volstrekt niet zo goed aangeschreven staat (WNT huisraad (II) 1280).
eind136
wel tevooren quam: duidelijk bleek.
eind138
meer als civilijcken: meer dan billijk is; bitterheit: hardheid.
eind143
wat oochs mede te geven: een schone glimp te geven.
eind144
constructie: ben ick verwachtende, dat U.E.M. ... zullen aennemen; ende ... (dat) U.E.M. hem ... niet en sullen verstaen ... te wesen.
eind145
het sijne: zijn geval.
eind146
lijveloose: nietswaardige (WNT lijveloos 2387).
eind147
compenseren met: te laten opwegen tegen.
eind148
van ... exemple: dat zulk een verderfelijk voorbeeld is.
eind149
beweecht: (tot mildheid) bewogen.
eind150
sulcke sijne: zijn zogenaamde.
eind151
voorgeven: voorwendsel.
eind152
apparentie: blijkbaarheid.
eind153
t': het hs. heeft ook vóór deze t een apostrof.
eind154
gefraudeert van: bedrogen voor; verstaen: goedvinden en besluiten;
eind155
amende: boete; daer: terwijl; tot: op.
eind156
fraude: (accijnsontduiking).
eind159
mulcte: boete.
eind160
't welck ... discretie: wat ik van uw oordeelkundigheid niet anders verwacht.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

auteurs

  • H.W. van Tricht

  • F.L. Zwaan

  • D. Kuijper Fzn.

  • Franco Musarra