De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1

Eerste deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 755]

331 Aenden Heere Major ende President Witz in 't legher voor's Hartoghenbos.

1 Weled^e etc.

2 Terwijl ick ten ooren toe in de boeken begraeven om nae te delven² 3 den grondt van de grootste verrichtingen der Grooten, met een³ 4 pajzelijke pen doe deghens en spiessen speelen, leeren mij UEd.⁴ 5 gest. brieven aen mijnen swaegher geschreven dat het oorlogh maer⁵ 6 in zijn' leerjaeren was, daer ick onze Historien aenvang. Want veld-⁶ 7 slaeghen, gevechten ende diergelijke werken van waepenen schijnen 8 bujen van 't bloedt der ziedende krijsjeughd stout genoegh om een 9 op al, ende alles op den tejrling van eenen strijdt te zetten, maer ang⁹ 10 voor den arbejt en 't hooftbreken, en t leêbreken van nemmer oogh¹⁰ 11 te lujken onder de pluimstrijkerie der zorgheloosheit. UEd. schrij-¹¹ 12 ven werpt mij een groot stuk over rugge inde eeuwen, ende zie ik¹² 13 verrijzen de werken voor Alexia, oft zoo elders ijet gehoort is, van¹³ 14 meerder hitsigheit in aenslaen en ujtharden. Zoo kloptmen der¹⁴ 15 fortuine op den dujm, ende leertse spoor houden: zoo dwingtmen¹⁵ 16 zelf die zucht tot den Spanjaert hebben, met den Prinsse te wen- 17 schen door kracht van de gunste in hun gemoet gebaert ujt de door- 18 luchtigheit zijner aenslaeghen. Valt dese stadt, geen gering deel der¹⁸ 19 eere en zal UEd albewakend ooghe te beurt vallen: 'T welk dezen¹⁹ 20 gelieve te lezen niet om de moejt van antwoort waeraf de nieuwe²⁰ 21 last van hooft des Crijsraedts UE helpt verschoonen, maer t'aenvaer-²¹ 22 den mijne gelukwenschen met dien ujtstekenden staet. Waerinne²² 23 ick God bid UEd. Gest. ende in haer loflijken toeleg zijne Vorst.²³ 24 Doorl. te zeghenen, dien UEd. Gest.

25 Weled^e etc. in schut ende scherm altijts bevolen blijve, nae d'aller- 26 hartelijkste dienst- ende eerbiedenissen van

27 UEd. Gest.

28 Toegeneghen verplichten dienaer

29 P C H.

2 nae ... grondt: de grondslagen te onderzoeken.

3 met ... speelen: met een vreedzame pen gevechten doe plaats hebben.

4 leeren, nl. door hun beschrijving van de huidige oorlog.

5 mijnen swaegher: Hasselaer, vgl. 326, r. 20.

6 daer: op het tijdstip waarop; Want ... zorgheloosheit: want veldslagen, gevechten en dergelijke wapenfeiten lijken hartstochtelijke vlagen van een nog jonge oorlog, die vermetel genoeg is om alles, en alles op één kaart te zetten, maar huiverig voor de moeite en moeilijkheid (van de logistiek) en voor de vermoeienis van nooit even toe te geven aan de verleiding van de zorgeloosheid (Wijtz had als Algemeen wachtmeester te waken voor de veiligheid van het leger).

9 tejrling: dobbelsteen; ang: beducht (WNT ang 448).

10 leêbreken: uiterste vermoeienis.

11 pluimstrijkerie: vleierij, verleiding.

12 over rugge: achterwaarts (in tijd), nl. van Den Bosch naar Alesia; ende ... verrijzen: nl. als vergelijking met de belegeringswerken voor 's-Hertogenbosch.

13 Alexia: Alesia, door Caesar belegerd in 52 v. Chr.; de belegeringswerken beschrijft hij in De bello Gallico VII, 72-74. Een stad Alexia is in naslagwerken onvindbaar, de lezing van het hs. laat echter geen twijfel toe. Onderstelling: een dergelijke fout komt bij Hooft zo goed als nooit voor, maar Wijtz kan de bewuste stad Alexia genoemd hebben in zijn Veldtslaaghen en Hooft is te beleefd om dat plompweg te verbeteren; oft ... harden: tenzij er van elders nog een fellere aanval en nog taaier uithoudingsvermogen bekend is.

14 Zoo ... dujm: Zo dwingt men het lot (tikt men het lot op de vingers).

15 ende ... houden: en bedwingt men 's lots grilligheid; zoo ... aenslaeghen: zo noopt men zelfs Spaansgezinden op succes voor de prins te hopen, doordat de schittering van zijn militaire ondernemingen in hun gemoed een sterke genegenheid wekt.

18 dese stadt: 's-Hertogenbosch.

19 UEd. albewakend ooghe: vgl. boven bij r. 6; 'T welk: welk oog.

20 waeraf: waarvan.

21 maer (om).

22 ujtstekenden staet: aanzienlijke positie.

23 haer, nl. van zijne Vorst. Doorl.

[p. 756]

Hooft schrijft aan Wijtz tijdens het beleg van 's-Hertogenbosch, waarover hij uit brieven van Wijtz aan Nicolaes Hasselaer berichten heeft ontvangen. Hij vergelijkt de belegering met Caesar's beleg van Alesia en verbindt aan zijn bewondering voor Frederik Hendrik en voor Wijtz' aandeel in het krijgsbedrijf zijn gelukwens met Wijtz' benoeming tot superintendent van de krijgsraad.

Minuut. UBA II C II. 836.
Hs. f^o 2 van een brief van onbekende hand aan L. Hellemans te Zevenbergen.
Dat. ca. 10 sept. 1629. De aanslag op Wezel (19 aug.) is gelukt, Den Bosch nog niet gevallen (14 sept.). De benoeming van Wijtz tot superintendent van de krijgsraad is Hooft al bekend, hoewel die pas 29 sept. afkwam. De vijand heeft Amersfoort 24 aug. verlaten en Hooft zit weer ‘ten ooren toe in de boeken begraven’; de gevolgen van de inval houden hem daar niet meer af.