De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 1

Eerste deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 889]

Bijlage 354 Vondel's prijsvraag:

Apoll, op Helicon geseten,
Vraeght al sijn heijlige Poëten:⁵
Wat beste en slimste tongen sijn?⁶
Of waerheijt salich maeckt of schijn?
Of dwang van vrome Christen-sielen⁸
Niet streckt om Hollandt te vernielen?
Of vrijheijt niet en was de schat
Waerom men eerst in oorloogh tradt?¹¹
Of oock in wel bestierde steden
Een oproermaecker wort geleden?^12-13
Of huijse-plondren vesten sticht?¹⁴
Of d'eedt geen burgerij verplicht?¹⁵
En of sich leeraers niet verloopen,¹⁶
Wanneerse desen bandt ontknoopen?

Wiens antwoordt kortst en bondichst is,
En klaerst in dese duijsternis,
Dien sullen d'Academiheeren
Met eenen Princenroemer eeren:²¹
Daer Pallas, met haer diamant,²²
In sne den Veldheer van het landt,
Die met s'Hartogenbosch gaet strijcken,
Daer Mauritz tweemael af most wijcken.^24-25

26 YVER.²⁶

5 heijlige: geëerbiedigde (ironisch?).

6 slimste: ergste; tongen: stemmen.

8 van: tegen.

11 eerst: het eerst, oorspronkelijk.

12-13 heeft betrekking op Amsterdam en Ds. Smout (vgl. 364).

14 heeft betrekking op het plunderen van de vergaderplaats der remonstranten, waartoe Smout in zijn preek aangezet had; vesten sticht: een stad versterkt.

15 heeft betrekking op de eed van de schutters aan het stadsbestuur, waarvan de geldigheid door de predikanten betwist werd.

16 leeraers: predikanten; sich verloopen: hun boekje te buiten gaan.

21 Princenroemer: beker, door de prins van de Kamer (Akademie) geschonken.

22 Pallas: Anna Roemers Visscher.

24-25 Frederik Hendrik wordt geprezen ten koste van Maurits, die tweemaal een vergeefse aanval op 's-Hertogenbosch gedaan had.

26 Yver was de spreuk van de Akademie, behorende bij het wapen: een door bijen omzwermde bijenkorf.

[p. 890]

Tesselschade's Antwoord:

 

De beste tong die stemmen smeede,¹

 

Zong gode loff, den menschen vreede.

 

Die swijgent meest haer deucht betoont,

 

Is die met vier d'Apostels kront.⁴

5

De snoodtst op aerde, deed de menschen,⁵

 

Nae godts verborgen wijsheijt wenschen.

 

De booste sprack in 't Heemelrijck,⁷

 

mijn macht sij d'hooghste macht gelijck.

 

In hun sticht godt zijn heerschappijen,

10

Die met het doen 't gelooff belijen.¹⁰

 

Schijn als een Droch en dwael licht, lejdt¹¹

 

wie dat haer volght, ter duijsterhejt.

 

De vrome zielen te belaegen,

 

Kan Hollants zachte grondt niet dragen.

15

De Roomsche geus het smekent blad,

 

Tot brussel, ondertekent had,

 

Soo wel als d'ander, en versochter¹⁷

 

'S lants vrijheijt bij, aen 's Kajzars dochter.

 

Den muijter die gerustheijt haet

20

Loost altijt een geschickte staet.²⁰

 

Daer d'eene burger 's anders mujren

 

bestormt, die stadt en kan niet dujren.

 

Geen aerdsche god, off hij wordt bij²³

 

een Eedt verknocht: meer schutterij.²⁴

25

Wat leeraers oock dien bant ontlitsen²⁵

 

Die kerven 't snoer der zeeven flitsen²⁶

27 Elck zijn waerom.²⁷

28 (Adres: 29 Aen S^r Joost vande 30 Vondel woonende 31 in de trouw inde warmestrat 32 om te bestellen aen 33 mijn Heere 34 De Heere Hooft 35 Drossart tot muijden 36 port)

1 die ... smeede: die geluid gaf.

4 vier: vuur.

5 De snoodtst: Satan.

7 De booste: Lucifer.

10 het doen: de daad; belijen: wier belijdenis in hun goede werken steekt.

11 Droch: spookverschijning.

17 Soo wel als d'ander: evengoed als de protestantse: heeft betrekking op de aanbieding van een smeekschrift tot verzachting van de plakkaten tegen de ketterij, aan de landvoogdes Margaretha van Parma, dochter van Karel V.

20 losen (Mnl. Wdb. losen 810): losmaken, h. ontbinden; geschickt: ordelijk.

23 aerdsche god: machtig mens.

24 meer: des te meer.

25 lits, luts, lus: strik (WNT lus 3327).

26 kerven: doorsnijden. De zeeven flitsen zijn de zeven pijlen, die de leeuw in het landswapen als symbool van de zeven verenigde gewesten in de klauw houdt.

27 Elck zijn Waerom: ieder heeft zijn eigen reden: spreuk die Tesselschade soms onder haar verzen zette, opschrift van Roemer Visscher's Sinnepop II, IX.

WB III 297.

Hs. UBL. Pap. 2.