Logo DBNL
Gedichten. Deel 1 (1899)

Gedichten. Deel 1

(1899)–P.C. Hooft–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Dankbaar genoegen.

 
O wondre wijsheit, ghij die alles houdt benepen+1)
 
In uw volmaekte kund, en zelve niet begrepen
 
Wort dan van uw vernuft; o onbepaelde maght,
 
Van welk', al watter schiedt, te weghe wort gebraght;4)
5
O hejligh' hoogheit; o ghij goddelijke goetheit;
 
O Schepper vol van overvaederlijke zoetheit,6)
 
Wiens Liefde staedigh vloejt, en weet van geenen peil,
 
In haer' milddaedigheit; o zalighmakend heil;
 
Genaede zonder endt, die watmen hier ziet swieren
10
Op 's vluggen levens wiek, bey menschen ende dieren
 
Zoo vriendelijken stooft, dat het het sterven vliedt,11)
 
Als zijn zijn' vreughden opgesoden in verdriet:12)
 
U zing jck desen lof, in 't midden van het lijden,
 
'T welk doorgaends kroont den krujn der jeughelijke tijden.14)
15
Want, die nocht 't jonge vleesch, door toghten zonder maet,15)
 
Aenschennen ten bederv' op wijn oft wijven laet,16)
 
Nocht dien de krijchslust doet zijn' ziel te ritsen stieren17)
 
Op koeghelhaeghel, en op punten van rappieren,
 
Nocht dien het ongeval van quaele niet beloopt19)
20
In frisscher jaeren ren, en 't lieve lijf afstroopt,20)
 
Dien is beschooren 't leedt, dat al, waer hij behaeghen
 
In schept', ontschaepen en ten graeve wort gedraeghen.22)
 
Dien staet de swarte rouw te draeghen jaer op jaer.
 
Dien volght, van dagh tot dagh, het volghen vande baer.
25
Dien plukt de droeve doodt zijn vrienden af bij risten.
 
Dien wandelt zijn gedacht in koor vol lieve kisten.26)
 
Die wurght aen wanhoop van 't versetten zijner schaê.27)
 
Want hij komt tot de keur van eene brujt te spaê.
 
Oft vindt hij vrouwe, die de reden en de zinnen,29)
30
Met wijs' eenstemmigheit, hem raeden te beminnen,
 
Helaes hij lejdt te laegh. Zijn oogh en aengezicht31)
 
Zijn d'oude waepens quijt, en voeren toorts nocht schicht.
 
En oft zijn rijper geest sich beter kan vertaelen,33)
 
Verwelkte lippen doen der woorden geur verschaelen.
35
'T bedaerde wederpaer is ook in 't hart verkoelt,
 
En nauw, de kledren door, de kracht der vlammen voelt.
 
In desen druk steek jck. Doch als jck koom te denken
 
Dat ghij mijn Schepper, 't oogh noch niet hebt laten krenken
 
Van mijn vernuft, nocht mij berooft van redes raedt;
40
Maer dat die zielvooghdes mij noch ten dienste staet:
 
Zoo roert uw liefde 't hart, en raek jck te bevroeden
 
Wat eer, wat lof, wat dank, dat jck voor all' de goeden42)
 
Waermede ghij mij hebt gezeghent ziel en lijf,
 
Uw' jonste schuldigh ben, en eeuwigh schuldigh blijf.
45
Want Rede wijst mij op genoote vroolijkheden,
 
Van 't bovenst mijner tijdt, bijnae tot heel beneden,
 
Herlejdende 't gedacht, door zoo veel' weldaên heen;47)
 
En 't heughelijk gemoedt doet d'ouwde stappen treên.
 
Jae vorder gaet het noch dan d'heughenis kan rejken,
50
En zeit, al eer jck was, dat ghij nocht klip, nocht eiken,
 
Nocht leeuw te maken, maer een mensch, van mij, besloot;
 
Jae gunstelijk de slib, waer af jck biek, niet goot52)
 
In onvolkoome vorm, gelijk de vrouwebeelde';
 
Maer vriendelijker dan de vaeder die mij teelde,
55
Mijn' stof met rijpen raedt, hebt tot een man gekneedt,
 
Welk' heeft in 't hujsgezin het opperste beleedt.56)
 
Ghij plantem' in een landt, welks roem de Roomsche pennen57)
 
Gepaert met Romes roem, ten hooghen hemel mennen.58)
 
De kleenheit van het welk verleent de rijkste stóf
60
Tot de verwondering der grootheit van zijn lof.60)
 
Uw zaelighende zorgh mij 't leven heeft geweighert,
 
Zoo lang, tot Hollant hooghst in weelde stondt gesteighert
 
En d'Oosterling verhaert, en de bevroose Noor,63)
 
De naekte Westerling, en de gesengde Moor
65
Aenschouwend', in ons' vlag, den rooden leeuw zijn' tanden,
 
Wtkreet; voert vrij die vaen, o dwang der dwingelanden.66)
 
Jae in het zelve jaer als 't heldelijke volk67)
 
Den hoet der vrijheit haeld' op spitse vanden dolk,
 
En met afsweren 't Spaensch gewelt in 't onrecht stelde,
70
Bij vonnis, dat het, op den vorst des Avonts, velde,70)
 
Doen was 't dat jck in 't licht der zujvre zonne quam,
 
En mij tot Vaderstadt viel 't maghtigh Amsterdam.72)
 
Dat maghtigh Amsterdam, het welk all' Hollants steden73)
 
Zoo verre zeilt voorbij, als Hollant Neêrlands leden.
75
Dat Amsterdam, 't welk hooft en hart, zoo 'k recht begrijp,
 
Is van al 't geene dat lejdt tusschen Maes en Zijp.
 
Ghij gaeft mij ouders van weleerelijke naemen,77)
 
Die moghten staen bekent hun' afkoomst zonder schaemen,78)
 
Want all' de geen' daer zij ujt sprooten, en besprak79)
80
Nojt mensch die leeft, van eer- oft trouweloosheits vlak:80)
 
Nocht gaf, in rechte lijn, hun nae, dat zij deên vloeyen81)
 
Onnosel sweet en bloedt, om daer af grof te groeyen;82)
 
En maekten dat hun 't goedt eens anders eighen wart,
 
Oft tegens 't recht van 't hóf, oft tegens 't recht van 't hart.
85
Maer weet mijn' burgherij wel, aen hoe luttel 't schorte
 
Dat niet, in zelschap van noch dertien heeren, storte
 
Voor welstant van zijn landt, mijn vroome vader 't bloedt,
 
Daer te doen slibbren in dacht Dudley vrijheits voet.88)
 
Uw' goedtheit en vergat een lit niet, ten gerijve
90
Dat dienen moght, oft tot vermaek van mijnen lijve;
 
En schiktez' all' met soo gevoeghelijk een' val,91)
 
Dat niemandt billijk had te walghen van hun' stal.92)
 
'T gebouw mijns lichaems hebt ghij Schepper zoo verheven,
 
Dat het niet ver is van door 's hemels lucht te sweeven.
95
Want van de zool, waermed' het d' Aerd alleen genaekt,
 
Het voorst en 't achterst maer den brujnen bodem raekt.
 
De rest verkeert in 't klaer; en bezicht, tot zijn' wejden
 
'T blijgeestigh element. Ach wat is dit verschejden
 
Van 't krujpen van den worm, van 't wroeten van de mol,
100
Oft vissche, dien ghij wilt dat met de golven roll'!
 
Den hopman aller leên het hóóft ghij van der hiele
 
Geplaetst hebt allerwijdst, en, tot behoef der ziele,102)
 
Vijf vensters gefabrijkt, waer door haer wort gejont
 
T' ontfangen 't geene noemt de weetzucht weetens grondt.
105
Want alle zekerheit, daerz' yet op bouwt van binnen,
 
Haer ingeboezemt wort, door d'ujterlijke zinnen.
 
De vier van deez, 't gehoor, de smaek, de reuk, 't gezicht,
 
Ghij, inden appel van den tooren hebt gesticht.
 
De vijfde, daer wel meest zich op verlaet de rede,
110
Ghij goedt vondt, dat zich all' het lichaem door verspreede.
 
Doch vloejt 't gevoelen ujt het hóóft als ujt een speen,
 
En van het zinrijk brein zijn leven houdt te leen.
 
De leên die eenigh zijn bevaelt ghij even wijde
 
Te neemen hunnen standt van d' een' en d'andre zijde:
115
En hebt, die tweederley geschaepen zijn, verplicht
 
Te staen ter wederzij, gelijk als in 't gewicht.116)
 
Hadt ghij niet ijder handt gespleten voor in vijven,
 
Wij misten lichtelijk al 't geen de wijzen schrijven.
 
Wat fajl, zoo ghij niet bij de vingers hadt vergaert,
120
Den dujm, die wederhandt, die knel van pen en swaert?120)
 
Van pen en swaerdt; de kracht van welke twee te zaemen
 
Den hel de mujl op breekt, en scheurt daer ujt de naemen122)
 
Der helden voerende triomfelijk ten tóón
 
De doodt ter doodt gedoemt, voor hun' gewielden tróón.124)
125
Indien de knukkel geen verstandt en had van knikken
 
'T zoud' komen op den mondt aen, alles te beschikken
 
Dat grijpens klem verejscht, en vaek te zijn gemoejt
 
Met aen te tasten 't geen zijn' zinlijkheit verfoejt.128)
 
Ook tanden noyt zoo wel om ding, als vingers klampten.
130
Nu hebt ghij hem verzien met staetelijker ampten:130)
 
Te weeten met bewindt van redevoeren, smaek
 
En kus, die vriendschaps bood is, en zoo zoet een' zaek.
 
Maer, goede God, terwijl jck sweev' in deez' gedachten,
 
Komt d' allerliefste mondt tot spraek, en maekt de klachten134)
135
Van mijnen monde stom, en al mijn morren móórdt,
 
Verquikkende mijn ziel, door een gezegent wóórdt.
 
Mijn leven loopt te rug, nieuw bloedt doorvliende d'aêren
 
Herplant de jeughd in 't hart. Een ja verjongt mijn' jaeren.
 
Ghij opent, schoone mondt, mijn' mondt, en levert stóf,
140
Tot het ontfouwen van dit dierbaer lidt zijn lóf.
 
En, t'uwer liefde, lust mij, heerlijk te verheffen
 
De gaeven, die het doen veel' leden overtreffen.
 
O venster van 't gemoedt, door u, welwaerde mondt,
 
Als ghij geen veinster zijt, wij zien in 's harten grondt,
145
De quaede wiedt ghij ujt, en plant de goede zede.
 
Ghij zijt de Cançelier van 't koninkrijk der rede.
 
Ghij voert haer wijze woordt. Uw' weet, daar hangt het aen,147)
 
Dat wij elkanderen tot op een prik verstaen.
 
Ghij zijt de bron van troost, ghij zijt het hejl om helpen
150
Den geenen, die zich voelt van angsten overstelpen.
 
Ghij wekt den suffen op, ghij zijt des droefheits dwang:151)
 
'T zij dat ghij smijdigh smeekt, oft vlaejt met vloet van zang.152)
 
Ghij betert het misdoen van hevigheit der handen,
 
En heelt gebroke vreê van lujden en van landen.
155
'T geschil van maegh met maegh wort door uw' konst beslecht.
 
Ghij weert de daetlijkheit, en spreekt het hejligh recht.156)
 
Des d' andre deelen van het lichaem voor u wijken;
 
En geen en isser van hun allen te gelijken,
 
In noodigheit, genucht, oft nut, bij uwen bóógh:159)
160
Ick zondere maer ujt alleen het edel óógh.
 
U gaf jck d'oppereer, en deed mij dit niet marren.161)
 
Met rede. Want wat waer een hemel zonder starren?
 
Mê vrouw, geeft ghij mij geest, dat jck dit hoogh sieraedt,
 
Waer in ghij 't al, jae zelfs de Zon te boven gaet,
165
Waerdeere nae zijn' deughd. Wellieve tweejelingen,
 
De mondt die schijnt gemaekt om van 't gezicht te zingen.
 
En zijn beroep, voor al, jck wisselijken waen
 
Verschikt te wezen, om uw' lof ten dienst te staen.168)
 
En lust' het Gode niet in 't voorhooft u te stichten,
170
Zoo waeren voor den mensch verlooren alle lichten.
 
Beweghing, verwe, stal, van water, dier, en plant,
 
En schilderden zich nojt nae 't leven in 't verstandt.
 
Elk uwer bejden strekt een wereltjen van weelden,
 
Want, in uw kleen begrip, ghij d'allergrootste beelden
175
In meenighten ontfangt, en aerdigh stelt ten tóón.
 
Ghij zijt de vierschaer van het leelijk en het schóón.
 
En zoo de schoonheit is het lekkerst aller zaeken,
 
Ghij zijt de mondt, waer meê dat wij de schoonheit smaken.
 
De min, de lieve lust, die 't sterffelijk geslacht
180
Bevrijt voor 't ujtgaen, krijght, van u, haer' meeste kracht.180)
 
Men dicht van Minnegod. Maer, in uw vier, die stoker
 
Zijn' toorts ontsteekt, en leent zijn' pijlen ujt uw' kooker.
 
Insonderheit, wanneer ghij gloejt, met zulk een' gloor,
 
Gelijk de lichten van mijn' lieve Leonoor,
185
Mijn' lieve Leonoor, die vol van staessij pralen,
 
En eere, jeughd, en vreughd, triomf en liefde stralen:
 
Zoo zeer dat nojt Natujr tot jonst en konst berejt
 
Oogh' anneblies een geest van blyer majestejt.
 
O vierigh brujn kristael, wat stort' er vloedt van vonken
190
En haeghelt op mijn hart, wanneer 't u lust te lonken!
 
Schoon' óóghen, 't schijnt de ziel te pronk staet in uw' schóót:
 
En bij uw' leventheit zijn alle leden dóódt.
 
Op eenen driesprong, komt zich, tussen mondt en óóghen,
 
De neuze 't vat der reuk zoo wel geplaetst vertooghen,194)
195
Dat, van al 't geen de mondt kiest, om te slikken deur,
 
Hij haer als deeling doet, en offert d' eerste geur.196)
 
Zij weder maekt den mensch de reuk zoo diep indachtigh,197)
 
Dat zich de mondt vertrouwt, daer aen te zijn deelachtigh.
 
De reuk ontlast het brejn, en heldert het vernuft,
200
Wekt ujt haer' slaep de ziel, als zij door 't swijmen suft.
 
De lieffelijke lucht van bloemen en van krujden,
 
En alle dróógherij geplukt in 't heete zujden202)
 
Zich inneboesemen ten open van dit lidt.203)
 
De geest der spijz' is zijn; het lichaem voor 't gebit.204)
205
Ter wederzij van 't hóóft, zich vlijen bejde d'óóren,
 
Twee lepels scheppend', ujt de lucht, het geen wij hóóren.
 
Deez' leeren ons de lust van kettelenden klank.207)
 
Uit deze zujpt de ziel de zoetheit van den zank:208)
 
'T zij dat zij luistren nae 't vermakelijke queelen
210
Van het gewiekte wildt, oft nae geleerde keelen.
 
Het is door deze, dat men 't galmen wort gewaer
 
Van flujt, oft van trompet, van boll' oft snoggre snaer.212)
 
 

Vorige Volgende