Logo DBNL
Gedichten. Deel 1 (1899)

Gedichten. Deel 1

(1899)–P.C. Hooft–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

De Hollandsche groet aen den prinsse van Oranien,
Over de zege vanden jaere 1629.+

Hollandt spreekt.

 
Zyt, groote Vorst, ghegroet, in uwen zeghewaeghen,
 
Wien, bet nae rechte, dan den voerman vande daeghen2)
 
Toekomt een krans van lof, dat nemmer dor' of quijn'.
 
Want ghy, van hoogher geest als zelf de zon, gedreven
5
Doet, door uw' dapperheit, my eenen dagh beleven,
 
Die blyder is van licht als duyzent van de zijn'.
 
 
 
Mijn zon, mijn zoon, terwijl dat andre landen slóófden
 
't Mergh hunner lenden ujt, in teelt van oorloghshoofden
 
En vorsten vol verstands, om hoogh te zijn gemelt,9)
10
Zoo deed, eeuw in, eeuw ujt, ick niet dan krachten gaêren,
 
Om t' overtreffen tal met deughd, en u te baeren
 
Tot pujkstael zonder vlek van een' volmaekten helt.
 
 
 
Maer zoo wanneer met ernst mijn' ooghen u aenschouwen,
 
Zy suffen, nauwelijkx zich darrende vertrouwen,
15
Te zien van my gebraght, ter werelt, eenen zoon
 
Begaeft met heerlijkheit van meer ujtnementheden,
 
Als zy, die draeght een' kroon van toorenrijke steden,17)
 
In all' haer afkomst roemt de moeder van de goôn.
 
 
 
Want onder haer geslaght schijnt Mars alleen geschaepen
20
Tot het moorddaedigh swaert dat recht manhafte waepen:
 
Apollo is afgerecht op felle flits en pees:21)
 
Minerve op lange spiets: op 't handelen der tóómen,
 
Helenes halve broêr: op vork, de vooght der stroomen:23)
 
Op vierpijl, 's hemels Vorst der aerdsche vorsten vrees.24)
 
 
25
Maer als ghy 't hel gezicht beschaduwt met de pluymen,
 
Krijght alle krijghtuygh kracht en leven van uw' duymen.
 
Grijp maer den deghen aen, ghy zijt een Mars in schijn.27)
 
Als Phoebus, past u schicht; als Pallas, scherpe speeren;
 
Als Castor, schuymend ros te wenden en te keeren;
30
De gaffel, als Neptujn; de blixem als Juppijn.
 
Wy zaeghen 't voor den Bos, daer ghy de dikke drommen31)
 
Van krijsvolk niet alleen aentrekken, op uw trommen,
 
Maer zelf het aertrijk ook met zandt en zóón, en deedt,33)
 
Dat, nae 't te passe quam, eerbiedelijken steghen
35
De dellen voor u op, de duynen voor u neeghen:35)
 
En d' elementen al braght onder uwen eedt.36)
 
 
 
't Hoefyser leerden daer gedooghen de moerassen;
 
In spoor van dyken gaen verdoolde waterplassen:
 
Die zich eerst waenden een hart harnas voor de Stadt.
40
Dit deedt gh' als effen maer de weeke weekken weeken:40)
 
En bracht de drooght, al eer de zomer was ontsteken.41)
 
Uw' rasheit joegh verby 't beradde zonneradt.42)
 
 
 
Gelijk verweze man, die tussen ysre staven43)
 
En ejke balken lejdt, als levendigh begraven,
45
Zoo leit 's Hertoghenbos gevangen op zijn hals.45)
 
Het klaeght den Berger graef, zijn noodt, met menigh teiken.46)
 
Maer hoe? den hemel zal hy met zijn' handt berejken,
 
Eer dan hy stuyten zal de stroom zijns ongevals.
 
 
 
Die forsse borst nochtans tot hoogh bedrijf geboren
50
Al proeft hy veel vergeefs en geeft geen' kans verloren50)
 
Maer hout de hoop gevat met onbesweeke tandt.
 
Ja, daer 't weêrspannigh Lot zoud' leeuwen hart doen flaeuwen,
 
Wort hy, door 't sarren maer te strenger, en zijn' klaeuwen53)
 
Wel denken dar te slaen zelf in ons ingewandt.54)
 
 
55
Den Ysel zich te zeer verlatende op zijn' stróómen
 
Hy buyghen onder 't juk, en hechten doet zijn zóómen,
 
Ter wederzyden, aen een' stijfgebouwde Brug.
 
Help goôn! hoe dier moest zy haer' zorgeloosheit boeten?
 
Wat trappen en wat treên van volk en paerdevoeten
60
En wight van schut kreegh doen de Veluw op haer' rug?
 
 
 
Vermeete Spanjert, Wael, Hooghduitschen en Croäten
 
Moedwilligh, beter tot straetschenders als soldaten,
 
Het allersnoodst der jeughd van Napels en Milaen,
 
Met ujtgelate loop van woestheit, zich verspreyen,64)
65
En storten schielijk, als een winter op de weyen;
 
Verslinden vrucht en vee, zien God noch menschen aen.
 
Ellendigh Amersfoort verlaên met volle schujren,67)
 
Uw' rijkdom maekt u arm. Deez' en uw' swakke mujren
 
Bekooren 't woedend heyr. Ghy houdt een oogenblik.69)
70
Daer meê lagh Ujtrechts trots. Het graeuw licht op te blaezen
 
Met windt van voorspoedt, licht met weêrspoedt te verbaezen71)
 
Valt plotsigh op zijn plat, en yder vat de schrik.72)
 
 
 
Niet ghy, kloekmoedigh Vorst, oft die uw deughd bedenken.73)
 
Uw stevigh hart en weet van swellen nocht van slenken;
75
Is altijdt even groot, en vult zijn' boezem net.
 
Gelaet nocht tonge flaeuwt. Een geest van eedle fiertte,
 
Straelt tot uw' ooghen ujt, versmaênde dat gedierte,77)
 
En met zijn' braefheits geur, den blooden, moed byzet.78)
 
 
 
Gelijck een Hercules nae knodzen en nae kolven,
80
Zoo grijpt ghy, tot geweer, de rustelooze golven
 
Des hollen Oceaens, en keert daer 't onweêr, meê.
 
De winden aengemaent flux op uw' woorden passen,
 
En doen, tot boven 't velt, de brakke baren wassen.
 
Gins maekt ghy 't water landt, en hier het landt tot zee.
 
 
85
Daer hout het stroopen stal, en blijft de vyandt steken85)
 
Verleghen met zijn maght; weet niet dan windt te breken,86)
 
Dies wreekt het vocht met vier, en koelt zijn' moedt in vlam.
 
Maer ongetroost het diep der vloeden te bezoeken88)
 
Hy hel en hemel schelt, en braekt een' vloedt van vloeken
90
En dreygementen, op zijn buytdoel Amsterdam.
 
 
 
O ritze razery! niet dan een bitze dóóren91)
 
Is in haer eighen hart de maghtelooze tóóren.
 
Vergh' 't uyterst vry uw' kraft, en spier, en zenuw span.
 
Zet schrap uw' schenkels, reck uyt het gewright uw' dyen.
95
De Vecht en 't blinde velt zult ghy niet overschryen.95)
 
Geen stap, die dat begaept, geen sprong die 't halen kan.96)
 
 
 
Ghy, daer en tegens, Prins, bestormt de Stadt; en onder
 
En boven 't aertrijck, dreunt het alles van uw' donder.
 
De glinsterende gloet verzelschapt dat gerucht.
100
Ghy schudt, met uw' geschut, de berghen en de daelen,
 
En blixemt niet alleen met scherp van schitterstraelen,
 
Maer slingert krijsvolck als een' blixem uyt de lucht.
 
Uw krijgsvolck, dat, aleer de Maer daer yet af mompelt,103)
 
Den Spanjert op een sprong, en Wezel overrompelt.104)
105
Dank heb het waekend oogh, en zorghe die ghy droeght.
 
Deel heb ook aen den dank, uw mannelyck belejden,106)
 
Tot het volvoeren van zoo groot een stuk bescheiden,
 
O Dieden, die den slagh des staetssen hemels sloeght.108)
 
 
 
De faem steekt haer trompet, en doetze zeghe schreeuwen.
110
In lamren, door die kreet, verandren strakx de leeuwen.
 
Elk deerlijk omziet nae zijn hielen en den Rijn.111)
 
Wael, Italiaen, en Duitsch, elk zoekt zijn ramp t' on(t)ryen.
 
Croäet en Castiliaen laet allen hoomoet glyen,
 
Zakt wat hy kan, en ducht zelf in een zak te zijn.114)
 
 
115
De graeghst is yder om den wegh te rug te baenen.115)
 
De standaers van Leon, en de Borgoensche vaenen
 
Met quastigh krujs van bloedt, gaen strijken aen den windt.117)117)
 
Des arents kromme bek, die 't alles dacht te kraken,118)
 
Gedwongen is zijn' roof en Amersfoort te slaken,
120
En ziet nu datm'er meer als Roomsche voghels vindt.120)
 
 
 
Maer 't legher voor den Bos, daer moedt en yver wiessen,
 
Ontsteekt een bos van vier, op opgerechte spiessen,122)
 
En heftigh steewaert in, den roep van Zeghe, jaeght.
 
O Schetz, die de fortuyn vanden Nassauschen bloede124)
125
Te leur tot tweemael steld', hoe werd u doen te moede,
 
Als ghy al 't velt in vlam, uw' hoop in assche zaeght?
 
 
 
De krijsgodt uyt het hoogh' afziende dat geberren,127)
 
Wat 's ditte? zejd hy, draeght dan ook het aertrijk sterren?
 
Oft pronkt verwinner met de pracht van 's werelts tóp?129)
130
My lust met mijn persoon, die feeste te versieren.
 
Mijn' toorts vervoeghe sich by al die zeghevieren.131)
 
In sulk een' hemel, hael ik doch mijn hart best óp.132)
 
Mits daelt hy onder 't hejr beschórst met ysre korsten.133)133)
 
Een nieuwe lust terstont bevangt die brave borsten:134)
135
Gemerkt zijn' godheit kracht en koenheit van zich geeft.135)
 
Elk man die wort 'er tien; gaet zich ten aenval stellen,
 
Met neêrgebogen hooft, ontziende doôn nocht hellen137)
 
En vol van dezen geest, door kling en kogels streeft.
 
 
 
Vlamaêmende mortier spuwt, ujt metale kaken,
140
De swangere granaet, die ploffend' op de daken,
 
Met yslijk bersten, werpt haer alvernielend pit.
 
Dat brusk gewelt doet kerk en toorens hoogh van huyven,142)
 
En loot, en hout, en steen, aen grujs en splinters stuyven:
 
En waer een kerren treft, zy komt om lijf oft lidt.144)144)
 
 
145
In arbejdt gaet een Mijn. Die brult, en baert ten lesten,145)
 
En slaet een gapend gat, inde gescheurde vesten:
 
Zoo datmen 't krijsvolk ziet in wapen staen, voor 't vak.147)
 
De Wal, voor windt, voor vier, zoo ver en stejl gevlogen,
 
Door 't ydele gewest, als ooghen opzien mogen,149)
150
Komt weêr aen klompen neêr, en valt een sware smak.
 
 
 
Die trapt u op het hart, o Aubremont, en 't beuken151)
 
Van buldrende kortouw verbiedt de boet der breuken.152)
 
D' ujt aêm gekreete keel van uw geschut wort stom.
 
Ghy wenscht te woordt te zijn; laet het u daer op steken154)
155
Nochtans, dat vyands bood' u aenzoek' om verspreken.155)
 
Maer niemandt komt. Dies slaet ghy 't voorspel met de trom.
 
 
 
Ghy Prins, dien zoete slaep nocht zachte pluym kon houwen,
 
Waert op voor dauw voor dagh, om 't werk der Mijn te schouwen,
 
Te wel bezeffend' hoe des hooftmans byzijn dringt:
160
En uwen dierbren hals maer schattend' op de waerde
 
Van slechte zielen, die daer wroeten inder aerde,
 
Voor een musketbal vejl, ter galerye gingt.162)162)
 
Uw' heerlijkhejt behaeght zich daer bet als in tróónen.
 
Mits ghy die trom geen móórt maer troetelende tóónen164)
165
Hoort neuren, tujght uw geest dat de verweerder kreukt.165)
 
Dies zeindt ghy 't oorloghsoogh den heussen Wijtz na binnen,166)
 
Die ziet, door 't veinzen heen, hoe dat die wrange zinnen,167)
 
Door uw' voortvaerentheit en harden, zijn gemeukt.168)
 
 
 
De strijdb're Grobbendonk gedwee nu, is te vrede,169)
170
Dat Bisschop, burgery, soldaet, in handel trede,
 
Eer 't leste lot het al verderf tot inden grondt.
 
Wel doet hem wee zich zelf ujt zijn gebiedt te bannen.
 
Maer hoe? wat zal hy? plat zijn mujr is, mat zijn' mannen.
 
Zijn krujdt verschooten: dies verlooren loodt en lont.174)
 
 
175
Het yzer walght van bloedt; stomp is zijn tip en sneede.175)
 
De helbaert nae den haek, het swaert toght nae de scheede.176)
 
Het oorlogh geeuwt van vaek; men twist maer met de tong:
 
Die met het spits rappier thans pooghden ujt te munten,
 
Nu bieden in papier elkanderen de punten,
180
Waermeê Schetz vry vertrek, mijn Vorst de stadt bedong.
 
 
 
O hoogh gewasse Bos uw afhouw is verscheenen.
 
Drie daeghen hebt ghy, om als jonkvrouw te beweenen
 
Den staet, daer ghy op stoft' en trotst' onz' oorloghsliên.
 
Wat baet een' handt vol tijds verplicht aen ydel schreyen?184)
185
Door isze reed; ghy moet van uwe maeghdoom scheyen;185)
 
En inder eeuwighejt zult haer niet wederzien.
 
 
 
Maer kende gh' uw geluk, in blydschap keerd' uw treuren.
 
Uw krimpen is om 't hooft maer beter op te beuren.188)
 
Ghy wint by u verlies; door schaed' aen voordeel raekt.
190
De goude vryheit zal, met goddelijken zeghen,
 
't Kleen goedt der slaverny gemaklijk overweghen,191)
 
Nu datmen van uw hout ook Staeten pylen maekt.192)
 
 
 
De groote dagh gaet in; met menschen zietmen kranssen
 
Den kreis van legherwal en ingevlochte schanssen;194)
195
Van waer het platte velt wijdluchtigh wort beschouwt.195)
 
Banket en borstweer dient den landtzaet en den vremde196)
 
Tot zetel. En 't gevejrt, waer meê gh' uw vyandt temde,197)
 
Zich tot een schouwburgh vindt van uw' trionf gebouwt.198)
 
Het hof, en hopmanschap wel prachtigh ujtgestreeken,199)
200
Bedooven in een schat van goudt en zilver steeken.200)
 
Gewaet, geweer, elk is om 't meesterlijkst gewrócht.
 
In knechts, in kostlijkhejt, de grootst schier wijkt den kleinsten.
 
't Geflonker heeft schoon spel, op dartlen draf van heinsten.203)
 
De klepper briescht, en blaest te neuz ujt moed en tóght.
 
 
205
Ghy Vorst munt ujt alleen met oogh en aenschijn vreedigh.
 
Denkt om geen' overdaedt, maer blijft al even zedigh,
 
En melt hier wederom uw' altijdt effe ziel.
 
Zoo, zeitmen, Piso, dat wanneer hy was gekomen208)
 
Van balling, onverziens, tot d' heerschappy van Romen,
210
Niet huppelhartighs zijn gelaet oft mond' ontviel.210)
 
 
 
De landsknecht staet vierkant: de ruyter daerentegen211)
 
Aen heggen ujtgereckt, en bóórt de bujtewegen.212)
 
De toegeroeste Stadt men endelijk ontslujt.
 
De dooren spalken zich wijd op ter weder zijen.
215
De Staeten vendels, en de Prinssen leverijen215)
 
Zich spoeyen innewaerts; de roode sluyers ujt.216)
 
 
 
Ghy goedertiere Vorst bevel doet omme zenden,
 
Dat niemandt snork' oft smael' op de overwonne benden,
 
Die met pakkaedj' en sleep nu nemen hare wijk.
220
Gekapte kruynen, en gehellemd' heenen rukken.220)
 
De fiere Grobbendonk noch schoorvoet, en met tukken,221)
 
Den spaeden avont wint, eer dat hy ruymt zijn rijk.
 
 
 
Hy ruymt het evenwel, en komt te paerd' aenschokken,223)
 
Met fris en lustigh óógh; en kookt in 't hart de wrokken
225
Vergadert door den hóón en dwershejt van het Lót.225)
 
Ghy Prins bejeghent hem, met heusse minlijkheden,
 
En toont, hoe niet alleen ghy kneust de sterkste steden,
 
Maer de gemoeden dwingt te staen tot uw gebodt.
 
De schutsheer zelf Sint Jan, by wien de Bosliên sweeren,
230
Der Spaensche wreetheit wersch, gaet haer de nek toekeeren.230)
 
En uwen wimpel draeght, die van zijn tooren waejt.231)
 
Hy kiest d'Oranje zijd, voor de getakte struyken232)
 
Met dwerssen trek gekruyst; en zijnen weêrhaen duyken
 
Doet onder uwe vlag, die beter Zeghe kraejt.
 
 
235
De poorten, alhoewel zy na de wolken steighren,
 
Voor u zijn veel te laegh, en heusselijken weighren
 
Uw' hooghe grootheit te doen bukken onder haer.
 
Zy wyzen u de breuk, daer half gerotte lijken
 
Verminkt en overstolpt, tot slijk en pujn ujtkijken.239)
240
Deez' haelt u heerlijk in met uw' beroemde schaer.240)
 
 
 
Ach wie en zoude doch zich zelven niet vergeten
 
Beschonken met de kracht van spoedt dus ongemeeten,242)
 
Die zelfs bedwelmt een wel geslooten bekkeneel?
 
De geen' die in beleg en veltslagh eer bevochten,
245
Doch de bekooring van 't geluk niet uytstaen moghten,245)
 
Maer smolten in de weeld, dier Vorsten vontmen veel.
 
 
 
Uw vastgebouwde brein en wort, door vyands rampen,247)
 
Niet eens van vreughde vlót, nocht dobbert op de dampen
 
Der dartelheit, maer blijft gedaghtigh aen zijn plicht.
250
't Is God, weet ghy, die duyn tot del, en del tot dujne
 
Kan maken. 't Schoon gelaet der lachende fortujne,
 
Met haer lichtvaerdigheit, en maekt u 't hóóft niet licht.252)
 
 
 
Gedachtigh aen uw' plicht, en hoe, ten halven weeghe,
 
Door slap vervolgh, men vaek verwaereloost de zeghe,254)
255
Den koenen Cazimir ghy stujrt nae d'Ysselkant.255)
 
Die komt de nestelaers bestoken en verstróyen.256)
 
En doet met een gezicht, dat overschot verschoyen,257)
 
Als waer het wegh geveeght. Vol is nu d'Overhandt.258)
 
 
 
Vol is nu d'overhandt; kortouw en klokken spreken
260
Uw' eer volmondigh ujt; de vreughdevlam ontsteken
 
Ten derdenmaele, dooft de starren, met haer licht;
 
Waer voor zich op de vlucht begeven nacht en naerheit;262)
 
Gelijk als, voor den glans van uw' doorluchte klaerheit,
 
Zich schamende de lof van allen veltheer swicht.
265
Welkoom verheve Vorst: koom staetlijk ingetoghen,
 
Niet tot het metselwerk van hooghe zeghebooghen
 
Bros, en verganklijk door der eeuwen ongenaên:
 
Maer tot gewelven, die de nijdt des tijds ujttarten,268)
 
Die u mijn burgerij bouwt van geboghen' harten.
270
Nojt was gezegent helt met hoogher eer ontfaên.
 
 
 
eynde.

Vorige Volgende