Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst: anders de zichtbaere werelt

Derde hooftdeel.
Van Bouwstoffeering, Huisprael, en vryheit in 't verzieren en versieren.

⁺WAt der oude Romeynen huisprael aengaet, Virgiel heeft'er al een wijl voor Nero van gezongen, en voert ons aldus ter trotsse poort in:

Daer zich de drang vergaept aen stijlen, en aen wanden,
⁺Met Schiltpadde ingeleit; aen kostelijke randen

Van kleet by kleet, dat stijf van gout en paerlen staet;

En aen Korintschen erts; aen witte wol, verzaet

Van dierbaer purper, dat d' Asirische overbrengen;
Aen Kaßia, daer zich olyven onder mengen.

⁺Wat rijker Hemel doet zich hier nu open! voor die onkostelijk met verwen bouwen, en zijn huizen versieren wil. Schilder my des werelts rijkdommen in de Roomsche binnenhoven en de Lydische schatten op't Kapitool.

⁺En of't u voorviel den Keyzer Konstantyn op zijnen troon te stellen, zoo moet gy hem in pracht onder een koper vergulden boom zetten, die zijn takken en gulde bladeren wijt uitspreyt, daer allerley gevogelte door konst bereyt in schijnt te huppelen; want zy scheenen niet alleen te leven, maer yder zong zijn gezang: zoo dat het eer een tovery, dan een konststuk gelijk was.

Beeld gy Persische hoven uit? Zoo dek de vloeren met gestikte Tapijten; laet de Pylers vry Agaet, Porfyr, of Jaspes; en voet, en kap, louter Gout zijn. Ontzie geen overdaet, Darius Schatkist mach'er teegen; en hier is u Mydas handt zoo gevaerlijk niet, als zijn oordeel. Schilder my de Byzantijnsche huisprael in Solimans Serailje: de Paryssche Loevre: en is dit niet genoeg, zoo tover Paleyzen op uwe doeken kostelijker

+ Bouwstoffeering.

+ 2. Boek, Lantgedichten.

+ Geen kostelijkheit te ontzien.

+ Troon.

[p. 131]

⁺als dat van den Ridder der versmaetheyt, daer Arioste, in zijn Rôeland, held Reynout verdoolt inbrengt. Ten zal u niet kostelijker vallen, als aen den Poeet, schoon het zoo dierbaer was, dat de schatten van twee vermogende Koningen niet genoegsaem geweest zouden zijn, om de kosten van ⁺zoo heerlijken Paleys uyt te voeren. Of bou een schoonder, als dat van Armide, of daermen Rogier ophielt. Voeg het zilver by den spikkeligen Porfier, zet Marbere Pylaren op gulde voeten, en bewint de hoofden met gouden loofwerk. Gy behoeft den veelverwigen Agaet, noch Jaspis, noch toets, noch Azuersteen niet te spaeren: maer maek, als 't pas geeft, ⁺zelf Pylasters van Berg kristal. Beschilder de zolderingen met festoenen en beeldwerk, en laet uwe vloeren aerdich geplaveit, of met loofwerk, uit wortelen gezaegt, aerdich ingeleit zijn. Of bestroyze met Saffraen, want zoodanigen dertelheyt is ook uit Azie tot binnen Rome overgewaeit. Zijn u de zalen te naeuw? treed in den binnenhof, verbeeld ons bebeelde voorgevels, ⁺weerschijnige vyvers, of mael my van verre een gansche Stad met Tempels en Torens, gelijk de steeden van China, want daer zijn de Paleyzen met een geele verglaezing bestreeken, zoo datze van verre als met goud gedekt blinken, en zoo is ook al het houtwerk met gouden Lakwerk, Cie genoemt, overtogen.

Maer om uwen geest noch verder op te wekken, zoo verzier nieuw slach van Amphiteatren, Paleyzen, Raethuizen, Vechtperken, Renbaenen, Tempels, Badstoven, Gewelven, Trappen, Kolommen, Gesnede steenen, Pedestalen, Bazementen, Pyramiden, Sepulturen, Vazen, ⁺Schoupotten, Statuen, Fonteynen, Lustgaerden, Galerien, of wat u lust: of schilder my het nieuw Jeruzalem naer onzen Trant:

Van een zeer hoogen Berg, zach ik ter heilger steeden
Het groot Jeruzalem afdalen naer beneden,
In Godes heerlijkheit; het blonk gelijk Kristal,
Of dierbre Jaspis, licht en schoon, haer hooge wal
Had twalef poorten, daer zich twalef Englen stelden,
Waer op men 't twalef tal der Stammen Jakobs spelden.
Drie poorten zachm' in't Oost, en drie in't Noorden staen,
Drie zagen Zuitwaert uit, en drie ten Westen aen.
De Muer der steede steunde op twalef grondgebouwen,
En in elk stuk was een Apostels naem gehouwen.
Maer hy, die met my sprak, bestond de groote Stadt
Met eene steng van goud se meeten, en hy mat
Haer wijte en lengt gelijk: twaef duizent stadjen breette,
En even juist zoo hoog, recht vierkant waer hy't meete.
Zoo mat hy ook de muer van Jaspis hel en klaer,

+ Vierde Gezang.

+ Poeetsche Gebouwen.

+ Vloeren.

+ Nieuwe vonden verzinnen.

+ Nieuw Jerusalem.

[p. 132]

 

Op hondert ellen en noch vier en veertig, maer

 

Na maet eens menschen, die een Engel wiert bevonden.

 

De Stad was blinkent goud als glas. De mueren stonden

 

Op Eedle steenen, d'eerst was Jaspis als de Zon,

 

De tweede een blaeuw Saffier, de derde een Kalsedon,

 

De vierde van Smaragd, voorts Sarden, Chrizophrazen,

 

Beril en Sardonix, Jacinten en Topazen:

 

Een dierbren Amatist en waerden Krizolijt.

 

Haer twalef poorten elk een Paerle, breet en wijt

 

En zuiver gepolijst, haer goude straten glommen

 

Gelijk doorlucht Kristal. Geen Tempel op kolommen

 

Was in de gansche Stadt: d'almachtige Opperheer

 

Is haren Tempel en het Lam. Geen Zonnekeer

 

Noch Maenlicht hoeft de Stadt: Godts heerlijkheen en glanssen

 

Verlichten 't al, en 't Lam, een kaersse op hare transsen.

 

De zaelgen zullen zich vermeyen in dit licht:

 

En d'eer der Vorsten wort hier ingevoert met plicht:

 

Een stagen dach verbiet de poorten oyt te sluyten:

 

Alle eer en heerlijkheit der volkeren van buiten

 

Wort in de Stad gebracht: doch geen onreinicheên

 

Van gruwellogenen en worden hier geleên;

 

Maer al wie aengeschreeven

 

In't boek des Leevens en des Lams is, zal hier leeven.

Doch hier toe zal u en verwe en vermogen te kort schieten; want dit groote werk is alleen d'opperwerkmeester aller dingen machtich. Gy zult nochtans iet ongemeens voortbrengen, indienge maer den Tempel in Vatikaen, of de Kapel, die de Florentijnsche Vorsten tot Florensen met eedle steenen verrijkt hebben, of iet vreemts en kostelijks nader by de hand tot voorwerpt neemt.