Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Tot het gezelschap ende de vergaderinge der gener, die hem in de nieuwe universiteyt der stad Leyden ouffenende zyn in de Latynsche of Neder-duytsche poëziën (1993)

Informatie terzijde

Titelpagina van Tot het gezelschap ende de vergaderinge der gener, die hem in de nieuwe universiteyt der stad Leyden ouffenende zyn in de Latynsche of Neder-duytsche poëziën
Afbeelding van Tot het gezelschap ende de vergaderinge der gener, die hem in de nieuwe universiteyt der stad Leyden ouffenende zyn in de Latynsche of Neder-duytsche poëziënToon afbeelding van titelpagina van Tot het gezelschap ende de vergaderinge der gener, die hem in de nieuwe universiteyt der stad Leyden ouffenende zyn in de Latynsche of Neder-duytsche poëziën

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.52 MB)

XML (0.23 MB)

tekstbestand






Editeurs

K.J. Bostoen

Susanne Gabriëls

Johan Koppenol



Genre

proza

Subgenre

lezing / voordracht


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Tot het gezelschap ende de vergaderinge der gener, die hem in de nieuwe universiteyt der stad Leyden ouffenende zyn in de Latynsche of Neder-duytsche poëziën

(1993)–Jan van Hout–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 50]
[p. 50]

[Voorrede tot het gezelschap, diplomatische transcriptie]



illustratie

[pagina 51]
[p. 51]

[fol. 9 recto]aant.

 
Tot het gezelschap ende de vergaderinge
 
der gener die hem inde nieuwe Universiteyt
 
der stad Leyden ouffenende zijn inde
 
Latynsche of neder-Duytsche poëzïen
5[regelnummer]
ende allen anderen lief-hebberen der neder-
 
Landsche sprake/
 
Jc en can mi niet genouch verwonderen
 
de slechticheit of veel eer de botticheyt
 
van zodane menschen die [-bev] zeggen ende
10[regelnummer]
beweren willen hare geschriften goet
 
prijslic ende geduyrich tewezen [u+]/o\m dat die
 
de meeste menichte bevallicken ende
 
angenaem zijn ende dat die van hem -
 
gelooft ende geprezen werden rechts of de
15[regelnummer]
gemeente van dezer tyt tot het oordeel
 
van zodanige zaken bequamer geschicter
 
ende ervarener waer dan die over etlycke
 
[-duyzent] =hondert= Jaren eerst bi den ouden Grieken
 
vinders van alle abelheyden endevrye
20[regelnummer]
consten ende naderhant bi den [L+]/R\omeynen
 
geweest zijn twelc noch waerschynlicken
 
noch gelooflicken en es/ mer indien yemant
 
zulx zoude willen voorstellen meer te
 
achten waer puyre zotticheit dan enckele
25[regelnummer]
botticheyt naerdien bj elc eenen die mer
 
yet vande oude schriften gelezen heeft
 
leechlicken geoordeelt can werden/ dat
 
de gemeente van dier tijt als de geleertheyt
 
in zo zonderlinge achtinge ende prys was
30[regelnummer]
ende die duen alle dagen zo uytnemende
 
constige geleerde poëzïen tevoren quamen
 
zagen ende lazen ende zo[-e] heerlicke ende
 
treffelicke =mannen= mit zodanige vlueyende wel-
[pagina 52]
[p. 52]


illustratie

[pagina 53]
[p. 53]

[fol. 9 verso]aant.

 
sprekenheyt hoorden [-redden] deur het dagelixe
35[regelnummer]
gezicht ende gehoor [u+]/o\m van zulke zaken
 
te oordelen [-veel] nutter ende bequamer moeten
 
geweest zijn dan die van onze tyt [-zyn]
 
dat de geleertheyt zo weynich geouffent ende
 
geacht wert datter zo zelden yet fraeys in
40[regelnummer]
de nederlantsche sprake voor heurluyder
 
ogen of oren comt ia dat dezelve onze
 
moederlicke tale wiens rycheit ende
 
overvloedicheit men leechlicken mit alle
 
de spraken vande ommeleggende landen
45[regelnummer]
vergeli[-jc]ken ende daerjegens inde waech -
 
schale zoude connen stellen bi velen
 
zo verachtelic ende spottelic gehouden -
 
wert dat de [.+]/z\ommige hem de zelve
 
schamen ende liever hebben hem te ouffenen
50[regelnummer]
in uytheemsche talen inde welckezi haer
 
leven lang arbeydende naulix bi de
 
minste scrivers vergeleken mogen werden
 
dan haer eygen zelfs mueders tale te
 
gebruyken daer zi anderssins ende hem
55[regelnummer]
bemoeyende omme de zelve te helpen
 
eren ende vermeren leechlicken tot de eerste
 
ende voorneemste plaetse conden geraken.
 
Ende al est nu zulx dat de gemeente
 
van outs van zodanige dingen mit meerder
60[regelnummer]
zekerheyts geschictheyts ende verstants consten
 
oordelen dan die van onze tyt/ zo hebben
 
doch wyze ende verstandigelieden zulcken
 
oordeel oyt gevloden verworpen ende versmaet
 
twelc my genouch zj mit enige oude
65[regelnummer]
geschiedenissen uyt velen te [v+]/b\evestigen.
 
Den Athenienser Phocïon hebbende teniger
 
tyt eene oratie tot de gemeente van
 
Athenen/ dewelcke eenen yegelicken -
[pagina 54]
[p. 54]


illustratie

[pagina 55]
[p. 55]

[fol. 10 recto]aant.

 
behaechde ende van hem zulx mit groter vreuchde
70[regelnummer]
Juychinge ende Hantslagingen angenomen werde
 
keerde hi hem omme ende vraechde zine
 
vrunden achter hem staende. wat esser?
 
hebbe ic onwetende yet qualicken of te
 
onrecht gezeyt? als hem gewisselicken
75[regelnummer]
verzekerende dat de gemeente niet mogelic
 
en was van zodane zaken mit goede[n+]/r\ onder
 
scheyt ende kennisse te oordelen. Hippo-
 
machus een constich floytspeelder [-hebbende] =hadde=
 
op een tyt [-e]enen van zinen leergezellen [-op [-e]enen tyt]
80[regelnummer]
voorde gemeente gebracht [u+]/o\mmeden zelven
 
in zodanigen const te doen prouven ende
 
tevertogen hoeverre hi gevordert was
 
[-*..*] de leergezel niet Jegenstaende hi vande
 
constewytaf[-ge]dwaelde =wert= vande gemeente
85[regelnummer]
zyn consthalven grotelyx geroemt ende
 
geprezen. Hier en tegen Hippomachus
 
grijpt een stoc inde hant ende slaet
 
zyn leergezel daer mede/ zeggende gi
 
moet gansch qualicken gespeelt hebben
90[regelnummer]
want andersins en zouden u deze niet
 
prizen. Polycletus een zonderling
 
constich beeltsnjder maecte op een
 
tyt twe beelden teffens het ene
 
naer tbelieven van de gemeente twelc
95[regelnummer]
hi telckens yemant daer inne yet
 
quam berispen naer haer zin omme hemluyden
 
een angenaem werc te duen ende bevallicken te
 
zyn veranderde ende tander wracht hi
 
naer de regelen vande const de wercken
100[regelnummer]
beyde volmaect zijnde heeft hyze tseffens
 
de gemeentevoorgestelt. watesser
 
uyt gevolcht? dat beelt werde by elc eenen
[pagina 56]
[p. 56]


illustratie

[pagina 57]
[p. 57]

[fol. 10 verso]aant.

 
begect ende bespottet ende dit gelooft
 
ende geprezen [*.*+]/w\aer op Polycletus hemluyden
105[regelnummer]
aldus antwoorde/ mer tgene datgi dus
 
berispt ende bespottet, es naer uluyder
 
wille zinnen ende gebieden gemaect ende
 
tander dat giluyden met zul[-c]ken verwonderen
 
anziet hebbe ic naer myn zelfs vernuft
110[regelnummer]
ende const gewracht/ Petronius Arbiter
 
brengt in zyn [-St] Satiricis eenen -
 
geschicten Poëet voren dien hi Eumolpum
 
nomt de wel[-c]ke vande gemeente dien
 
hi zine poëzïen mit een zonderlinge -
115[regelnummer]
conste tevoren zong telcken of mit stenen
 
geworpen of geslagen werde/ daer andere
 
mit wat ongeschicts aen debaen comende
 
grotelix werden gelooft [-ende] ende geprezen
 
[-daer] =waer= mede hi even tvoorgaende heeft
120[regelnummer]
willen te kennen geven. Dit ende dierge-
 
lyx staet hem die wat goets voorgenomen
 
heeft te maken uyt het zotte oordeel vande
 
zinneloze gemeente te verwachten/ die hem
 
nu aen haerluyder oordeel wilt stoten es
125[regelnummer]
geraedsaemste zyne m[u+]/o\eyten tesparen
 
ende zynen tyt elders tebesteden voor
 
zo vele mi aengaet en hebbe noit zwaricheit
 
in zodanich licht vaerdich oordeel gemaect/
 
ende ten waer zake dat eenige hem zelfs
130[regelnummer]
wysmakende =wel ervaren te wezen= in zodanige conste die zi
 
tonrecht Retorycke nommen [-wel ervaren
 
te wezen] van myne beuzelkens een quaet
 
voor-oordeel hadden gegeven/ ende veel daer
 
inne hadden weten teberispen en zoudic
135[regelnummer]
noyt gedacht hebben dezen by my overge-
 
stelden Franciscaender ofte graeu-monic
[pagina 58]
[p. 58]


illustratie

[pagina 59]
[p. 59]

[fol. 11 recto]aant.

 
uyt te geven want ic dezelve niet dan
 
voor mijn eygen genouchte en hebbe gemaect
 
ende omme m[i+]/y\ zelven in onze nederduytsche
140[regelnummer]
poëzïe ende de rycmakinge van onze
 
moeders tale wat te ouffenen als daer
 
tue alleenlicken gebruict hebbende den cleynen
 
tijt die mi boven de bedieninge van het
 
ampt daer toe ic ten dienste van deze
145[regelnummer]
mine geboortige stad Leyden geropen zi -
 
ende de verzorginge =eerst= van myne vrunden ende
 
naderhant van mijne eygen ende huyssaecken
 
es overschietende den tyt zegge ic die
 
by andere of mit de herbergen te
150[regelnummer]
bezoucken of mit droncken drincken of
 
mit spelen [-tyss] tuysschen of gelycke
 
ontucht te bedriven ofte ten minsten mit
 
ledich gaen ende straetslypen verquist ende
 
overgebracht wert/ zo hebben my dan
155[regelnummer]
zulcker lieden berispingen ende straffen een
 
waen Jnnegebracht dat ic hier jnne
 
beter gevordert ende gewracht hadde dan
 
ic zelver wel wiste ende mi zoude connen
 
hebben laten voorstaen/ niet dat ic tot
160[regelnummer]
zulcke verwaentheit zi gecomen van datmen
 
hier jnne niet strafbaers en zouden connen
 
vinden twelc ic wel verzeeckert [-zi] bin
 
mer vertrouwe mi des gewisselicken dat
 
alhier ten minsten yet zalwerden gevonden
165[regelnummer]
uwen ogen wel gevallicken ende behaechlicken
 
zynde twelcke indien ic verwerve
 
zal ic minen arbeyt wel besteet ende
 
genuuchzaem vergolden achten. Want
 
gelyc als Antimachus Clarius lezende
170[regelnummer]
een groot deel van zyne gemaecte poëzïen
 
(eylas totdeze onze tiden toe niet
[pagina 60]
[p. 60]


illustratie

[pagina 61]
[p. 61]

[fol. 11 verso]aant.

 
overgebleven zijnde) de gemeente die hi
 
hadde doen tsamen roupen te voren ende
 
ziende dat zi alle gelijc als weynich -
175[regelnummer]
zoeticheit of smaec daer inne vindende
 
van hem liepen alleenlicken behalven de
 
Philosooph Plato die hem bi bleef
 
zeyde ic zal even wel mit mijn lezen
 
voortgaen. wantalleen Plato mi zo veel
180[regelnummer]
es als de gantsche gemeente/ zo [-ic]
 
achte ic ooc hetoordeel ende goetduncken
 
van de minste [-v] onder den uwen veel meerder
 
dan alle deberispingen ende calaengen
 
der ver[e+]/m\eyndeRethrozinen (zo zy hem
185[regelnummer]
nommen) of afgebastaerde Poëten die
 
hoewel tgene zi handelen eygentlicken
 
niet en es dan Poëzïe tzelve ende tgene
 
dat zi doen onder de naem van Rethorycque
 
daer mede het nochtans in talderminste
190[regelnummer]
poinct nietover een en comt de gemeente
 
willen voorstellen ende omme haren blaeuwen
 
ende ontleenden naem van Retorica te behouden
 
hem niet en schamen te verzieren de Poëzie
 
ende Rethorycque ene conste te wezen
195[regelnummer]
onaengezien tgroot verschil tusschen beyden
 
zijnde ende de verscheidenheit van tiden dat
 
die gevonden ende voortsgecomen zyn -
 
geweest/ alzo men claerlicken bevint -
 
dat de poëzie zijnde onder alle andere
200[regelnummer]
consten d'alder edelste ende beste bi tyden
 
van de [-oude] Hebreen al in gebruic geweest
 
zi als aen Mozei ende Davide mach bliken
 
die deur den heyligen geest geleyt zynde
 
deze zyn Psalmen ende die eenige
205[regelnummer]
lofzangen poëtelicken gezongen hebben
 
mer wertby enige geacht onder de
 
Grieken by Orpheo gevonden ende
[pagina 62]
[p. 62]


illustratie

[pagina 63]
[p. 63]

[fol. 12 recto]aant.

 
bi Homero geleeft hebbende omtrent
 
hondert t zestich Jaren voor tstichten van
210[regelnummer]
Romen/ die byde achtalfhondert jaren
 
voor Godes geboorte aengeleyt werde
 
mit eenen by Hesiodo vermeerdert ende
 
gebetert ende inden Jare vyfhondert tien te
 
tellen als voren tot den latynen overgecomen
215[regelnummer]
te zijn jn welcke conste [-van Poëzïe]
 
Livius Andronicus eerst heeft begonnen te
 
scryven ten tyde als Appius Claudius -
 
ende Marcus Tutidanus Burg. M.M.
 
waren. van welcken tyt aen de zelve
220[regelnummer]
conste van Poëzïe byden Romeynen in groter
 
eeren waerden ende achtingen es geweest: Ja
 
zo zeer ooc dat verscheyden Poëten zijnde
 
van geenen afcomste medallen alleenlicken
 
deur haer consten tot zonderlinge kennisse
225[regelnummer]
en vruntschappe van Burg. M.M. ende nader-
 
hant vanden keyzeren geraect ende tot grote
 
staten opgetrocken zijn geweest/ mer dat
 
deRhetorycke [-by] onder de Grieken bj
 
Empedocle geleeft hebbende driehondert
230[regelnummer]
ende een Jaer naer tvoorscreven stichten
 
gevonden ende naderhant by Corace
 
Thizia den Cilicienser ende Gorgia -
 
Leontino vermeerdert es [-van] =in= welcke
 
conste Demostenes byden Grieken -
235[regelnummer]
wel d'alder uytnemenste ende welsprekenste
 
geweestes/ Nu zo esset onwederspre-
 
kelicken warachtich dat zijnde de poëzïe
 
binnen Romen alreets zo gezeyt es in -
 
groter eeren ende waerden de conste van Rhetorica
240[regelnummer]
uyter stad verdreven verjaecht ende
 
gen[u+]/o\uch gebannen es geweest Daer van ic
 
tot bevestenisse hier twee plaetsen voer
 
hebbe [-twee plaetsen] te verhalen uyt Agellio
[pagina 64]
[p. 64]


illustratie

[pagina 65]
[p. 65]

[fol. 12 verso]aant.

 
genomen die zulx zyn/ Zynde C
245[regelnummer]
Fannius Strabo ende M. Valerius Messala
 
Burg [-g] M.M. Twelc was Jnden jare v=c= xvij
 
es een Raedsgebod over de Philosophen ende
 
Latynsche Retorizyns uytgegaen. M. Pompo-
 
nius Pretor heeft den Raed vertoont datter
250[regelnummer]
woorden gerezen waren vanden Philosophen ende
 
Rhetorizyns waerop aldus gestemmet
 
ende besloten es. Dat M. Pomponius Pretor
 
verzorgen ende benaerstigen zouden (zoe hy onder
 
zinen eed ten oorbaer vande gemene zaeke
255[regelnummer]
goet ende raed zaem bevont) deze teRomen
 
nietlanger tewezen/ Eenige Jaren naer
 
tzelve raedsgebod ongevaerlicken jnden jare
 
vj=c= Lxij hebben Domitius Ænobarbus
 
ende L. Lucinius Crassus censeurs -
260[regelnummer]
tot onderdruckinge vande Latynsche Rhetori-
 
zyns aldusdanigen gebod laeten uytgaen
 
Ons es te kennen gegeven datter eenige
 
zyn die een nieuwe maniere van discipline
 
of tuchtinge jnnegestelt hebben tot de
265[regelnummer]
welcke de Jeucht ter scholen comt hem
 
zelven de naem gegeven hebbende van Latynsche
 
[-Reteh] Rhetorizyns. Alwaer de Jongelingen
 
gantsche dagen geduyrlicken bliven/ Onze
 
voorouderen hebben Jnnegestelt wat ende waer
270[regelnummer]
zi haer kinderen wilden geleert te werden
 
deze niewicheit jegens de gewoonte ende het
 
oude gebruic op gecomen en es ons niet behaechlic
 
noch dunct ons niet recht tewezen/ Daeromme
 
heeft ons goet gedocht hem die zulcke scholen
275[regelnummer]
ophouden ende hem die daer gewoon zyn
 
te gaen onze goetduncken te kennen te
 
geven als ons niet behagende dus verre
 
Agellius. welcke woort nietbehagende
 
volgende tgebruic van [-dier] dier tyt een crachte-
[pagina 66]
[p. 66]


illustratie
[verkleind tot 90% van de ware grootte]


[pagina 67]
[p. 67]

[fol. 13 recto]aant.

280[regelnummer]
lick verbo[t+]/d\ mit hem brocht/ Ende es
 
eyntelicken de warachtige constevan
 
Retorycken binnen Romen eerst gecomen
 
ende in achtinge begonst tewezen -
 
etlicke jaren voorde tyden van den alder-
285[regelnummer]
welspreeckensten M. Tullius Cicero
 
geleeft hebbende [u+]/o\mtrent zeven hondert
 
jaren naer tstichten van Romen de welcke
 
al was hy jnde zelve conste zoe
 
wonderbaerlicken uytnemende ende geacht
290[regelnummer]
ooc mitter daet geweest zy de zoetvloeyende
 
fonteyne der Latynscher sprake evenwel
 
een quaet Poëet gehouden werde inder
 
vougen dat hem eenige nieten hebben ontsien
 
mit zyn versen te spotten ende onder
295[regelnummer]
andere mit dit O fortunatam natam me
 
Consule Romam of zy [-zu] nu hier inne recht
 
of onrecht gehad hebben zi verre van [-.] my
 
teoordelen want dit bi mi tot geen ander
 
eynde en wertgestelt dan ommealleenlicken
300[regelnummer]
tebewyzen/ ende elc eenen blycbaer te maken
 
dat de zelve consten niet een mer wyt
 
van den anderen verschillende zijn
 
Ende schynt ooc wel dat onze voorvaderen die
 
hem mit de vermeynde Rhetorycke bemoeyt ende
305[regelnummer]
daer inne haer ouffeninge gehad hebben niet
 
gehelicken onbekent en was heurluyder conste
 
de poëzïe geheel naerbestaende te zyn ende
 
mitte Rhetorycke weynich gemeenschappe te
 
hebben uytdien dat zekere Jaren geleden =als= alle
310[regelnummer]
de hollandsche cameren binnen der stad van -
 
Dordrecht naer de gewoontevan dier tyt opt
 
Land Juweel vergadert [-zynde] =waren= ende dat de
 
huysvrouwe van een vanden broederen (zoe zi die
 
nomden) van een zoon bevallen was/ alle de
315[regelnummer]
cameren gemeender hand tkindeken ten doop gebracht
 
ende genaemt hebben niet Demostenes/ noch -
 
Cicero noch Quintialianus noch Hortensius
 
noch van eenigen anderen vermaerden Orateur
 
ofte retorizien mer Menander twelc een -
320[regelnummer]
out [-poëet ende] comediescryver ende zulxeen poëet
 
es geweest/ De
 
verssen dan die ic [-d] in den jegenwoordigen -
 
Franciscaender gebruyct hebbe zyn Alex-
 
andrins zoe die bide Francoyzen werden
325[regelnummer]
genomt ende bestaen van zes v[u+]/o\eten of
 
twaelf sillaben hebbende haren val rustinge
 
steunsel of ademverhalinge naer de derde
 
voet twelc de zeste sillabe es/ de -
 
welcke ic onder den anderen verdeelt
330[regelnummer]
[-heb] of geschakiert hebbe met masculins
 
[-de welcke] opte laetste sillabe rijmende -
 
ende mit feminins rymende opte naestlaetste
[pagina 68]
[p. 68]
 


illustratie

[pagina 69]
[p. 69]
 
of voor naestlaetste. zo nu als ic hope
 
deJegenwoordige =myne= eerste vruchten u. L. eenich-

[fol. 13 verso]aant.

335[regelnummer]
sins connen behagen zal mi des een pricke[r+]/l\
 
zyn omme my dagelicx inde constevan -
 
poëzien daer inne ic mi noch jong ende -
 
onervaren kenne als dezelve noch geen -
 
twee jaren gebruict hebbende zulx ende jnder
340[regelnummer]
vugen wy dezelve nu ter tyt gesamentlicken
 
gebruycken teweten op een zekere mate
 
ende yegelycke sillabe op zyn Juystegewichte
 
comende meerder ende meerder te ouffenen ende u L.
 
myn andere begonste[-n] wercken als Christelicke
345[regelnummer]
of geestelicke Poëzien psalmen Oden -
 
Sonnetten grafgedichten Epigrammen ende
 
Liefden geen maechden oren schadelicken noch
 
schandelicken zijnde mitten eersten mede deelach-
 
tich te maeken zo lange tot my devlerken
350[regelnummer]
beter gewassen zullen zyn omme naer hoger
 
ende groter zaken te connen ende derren vliegen
 
ende uluyden [-vanden] =de= oude spelen tragedien ende
 
comedien in ons moeders sprake mede te
 
duen zien ende horen Vaert wel/

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

organisaties

  • over Witte Ackoleyen


plaatsen

  • over Leiden


Over dit hoofdstuk/artikel

titels

  • Tot het gezelschap ende de vergaderinge der gener, die hem in de nieuwe universiteyt der stad Leyden ouffenende zyn in de Latynsche of Neder-duytsche poëziën