De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

It greate oproer

Tige stadich gyngen de jierren foarby, de fjirtich jier dat hja swalkje moasten yn 'e wyldernis. Jierren oanien wiene se yn Kades, mar fan tiid ta tiid brieken se op, om weide to sykjen foar it fé. It wie in swier libben; alle dagen wie der wer itselde: donkere rotsen, it brune sân, de wide, platte tinten, it swiete manna, de gleone sinne oerdei, de kjeld

[p. 131]

yn 'e lette joun. En it slimste wie noch, dat it nou altyd sa bliuwe soe, dat hja gjin hoop mear hiene op better. Nei dy mislearre tocht nei it Suderlân hie net ien mear bisocht om Kanaän yn to gean; hja diene hwat Mozes har oplei en as de wolkkolom foar har úttriek, gyngen se der efteroan, wurch en ûnforskillich. Hwat kaem it der op oan hwêr't hja hinnetrieken, as hja dochs noait yn dat goede lân komme koene?

En wilens groeide om har hinne in nij geslacht op: allegearre dy't noch gjin tweintich jier wiene doe't God har weromstjûrde en al dy tûzenen, dy't letter berne wiene. Suver in nij folk wie it, jong en moedich en oan dit hurde libben wend. Fansels, hja telden de jierren en ienris, as de straftiid om wie en al dy âlde minsken stoarn, soene se yngean yn dat lân fan molke en hunich, dat net ien fan harren oait sjoen hie, mar dat God de âffears ta-sein hie. Allinne by tiden koe it har oanfleane, dat it sa skriklik lang duorje moast en dat hja mei bilije moasten hwat dy oaren misdien hiene. En soms, as der gjin wetter wie en gjin foer foar it fé, waerd it har to machtich en kamen se yn it forset tsjin Mozes en Aäron; dan kaem de Heare del en hâldde rjochtdei, krekt sa lang oan't har grime bikaem en hja har wer deljoegen ûnder de hân fan Mozes. Ien fan 'e slimste rampen yn dy jierren fan swalkjen en wachtsjen wie it oproer fan Korach, Dathan en Abiram.

Hy wie út 'e stam fan Levi, Korach, en it hie him altyd al yn 'e wei west, dat Aäron syn famylje preester wurde mocht en dat al de oare Leviten it net fierder bringe koene as helper-by-de-Tabernakel. Wie Aäron dan safolle better as alle oaren? Dy hie doe oars by de Sinaï ek al net sa'n bêst foarbyld jown, de deis fan it gouden keal, mar fansels, hy wie net om 'e nocht in folle broer fan Mozes en dy hâldde him de hân boppe de holle. As it goed soe, tocht Korach, dan moasten se beide oan kant, Aäron en Mozes en dan koe hysels it hegepreesterskip oernimme.

Doe't er lang mei dy plannen omroun hie, praette er der oer mei oaren en sa kaem er yn 'e kunde mei Dathan en Abiram, twa mannen út de stam fan Ruben. It wie in âld gebrûk yn Israël, dat de âldste soan yn 'e hûs it preesterwurk waernaem en Ruben wie de âldste fan Jakobs soannen; dat Dathan en Abiram founen dat it preesterskip har earder takaem as Levi en hja woene Korach wol graech helpe om Aäron en Mozes ôf to setten. Faeks dat hja dan noch mei Korach sels yn 'e slach moasten, hwant dy soe wol net fan doel wêze om him del to jaen ûnder de Rubeniten, mar dat wie fan letter soarch. As earst Mozes mar ris út syn heech amt set wie!

En doe bigounen se, earst by freonen en kunde en letter ek by oaren, help to sykjen. It slagge har twa húndert fyftich man mei to krijen, allegearre fan 'e âldsten, lju dy't ynfloed hiene en dy't wis in hiele oanhing oanbringe soene. Dryst gyngen se op in kear nei de beide bruorren ta en easken dat dy har amt dellizze soene. ‘It hat nou moaijernôch west’, seine se; ‘it wurdt heech tiid dat ek oaren ris hwat to sizzen krije. Hwant Aäron is neat better en neat hilliger as wy: de hiele gemeente des Heare is hillich. Nou dan, hwerom keart Aäron ús dan by it alter wei?’

Mozes wie net in man dy't earst om him sels tocht en hy hie dit amt, de lieder to wêzen fan Gods folk, net bigeard. Sa maklik wie it nammers net om midsman to wêzen tusken de Heare en dizze oerhearrige minsken. Né, as God sels him fan syn post ôfrôp en in jonger man yn syn plak sette, dan soe er bliid wêze. Mar dêrom koe er noch net dwaen hwat Korach en syn maten woene. God hie him roppen út it lôgjende toarn-bosk wei en Hy hie Aäron roppen ta de tsjinst fan it alter - gjin minsken hiene it rjocht om him oan 'e kant to skouwen. Dy greatske plannen fan de Leviten gyngen net tsjin him en syn broer, mar tsjin God de Heare, dy't har útkard hie. En dêrom soe er dizze mannen sels net straffe - hoewol't er der it rjocht ta hie! - mar hy soe it oan God oerlitte. En wer, foar de Tint fan 'e gearkomst, gyng er plat oer de groun lizzen, hy mei syn broer Aäron, en wer joegen se har saek oan 'e Heare oer. Doe't de Heare mei him sprutsen hie joech er him oerein en gyng op Korach ta. Moarnier sil de Heare útslûtsel jaen, hwa't Er útkard hat, jimme of ús. Nim dan jimme wiereekfetten, Korach en syn hiele gearspanning, en doch der fjûr op foar it antlit des Heare. Ek Aäron sil foar de Tint stean mei syn wiereekfet en as de Heare delkomt, dan sil de man dy't Hy útkiest

[p. 132]

libje en hwa't Er net oannimt, dy sil stjerre.’

Heech en greatsk stie Korach dêr. ‘It is goed’, sei er, ‘wy binne net bang en moarnier sil it hiele folk sjen dat wy hillich binne.’ Mozes seach har gean en it gyng him nei, dat hja sa koppich wiene. It wie op it lêst syn eigen bloed, mannen fan syn eigen stam. Hoe koene se sa? Bigriepen se dan net, dat hja stjerre moasten moarn, dat God de Heare har fordylgje soe? Noch ien kear rôp er har werom; noch ien kear warskôge er har. ‘Is it dan noch net moaijernôch, jim bern fan Levi, dat God jim ôfsûndere hat fan it folk en dat jim helpe meije by syn offers? Bigeare jim nou ek noch it preesteramt, dat Hy yn syn wysheit oan Aäron jown hat? Hwant net tsjin Aäron spanne jim gear, mar tsjin de Heare; hwant Aäron, hwat is hy, dat jim tsjin him opsprekke?’

Mar hwat er ek sei, it joech neat: Korach en syn rounte sloegen syn wurden yn 'e wyn. Dan woe er it tominsten noch bisykje mei Dathan en Abiram; miskien soene dy nei him harkje en har bikeare, nou't it noch tiid wie. Hy stjûrde boaden út om har to roppen en wachte fol spanning. As hja kamen en nei him harken, hwa wist soe dan Korach noch net bilies jaen. Mar de boaden kamen werom, sûnder de beide Rubeniten en brochten mismoedich har wurden oer.

‘Wy binne net fan doel to kommen!’ hiene Dathan en Abiram sein. ‘Is it al net moaijernôch, dat Jo ús opfierd hawwe út Egypte, dat lân fan molke en hunich, om ús to deadzjen yn dizze wyldernis? En wolle Jo nou ek noch de hear oer ús spylje? Ek hawwe Jo ús net brocht yn in lân dat fan molke en hunich oerrint. Wy komme net!’ Djip fielde Mozes de hún fan dy spotske wurden. Troch de skuld fan dit oerhearrich folk moast hysels fjirtich lange jierren bliuwe yn 'e woastine en nou forwieten se it him. Noait, yn al dy tiid net, hie er har in wurd missein, noait hie er ien in skiep of in ezel ûntset en nou woene se net ienris komme as er, út goederbêst, har rôp. En bitter fan gemoed bea er: ‘Heare, straf har moarn en sjoch net nei har offer om.’

De oare moarns bitiid al wiene Korach en syn rounte foar de Tinte, ré ta de greate striid. Allegearre hiene se it wiereekfet yn 'e hân en foar har oer, in iensum man tsjin hiel dy greate kloft, stie Aäron, de hegepreester. Doe kaem de hearlikheit des Heare del en wyld bigounen dy twa hûndert fyftich to draeijen en wyld swaeiden se de koperen fetten, dat de wiereek om har hinne walme, in mantel dy't har biskermje moast tsjin it gleone fjûr. En ek Aäron swaeide syn wiereekfet, hy allinne, en fan in mantel hie it net folle wei, dy mannich tinne wolken dy't om him hinne wynderen, mar lykwols bitroude er en bang wie er net.

Út it fjûr foar de tint kaem de stim des Heare: ‘Sûnderje jim ôf, Mozes en Aäron, út it formidden fan dit folk en Ik sil se op ien stuit fordylgje.’ It kaem Mozes net ûnforwacht oer, dit strange wurd: it moast sa komme en hy hie der om bidden juster. Mar it hiele folk? Né, dat hie syn doel net west, it folk hie dizze kear gjin skuld. Wer leine se plat tsjin de groun en wer smeke Mozes: ‘O God, o God fan alle minskesielen: as ien man tsjin Jo sûndiget, sille Jo dan grammoedich wurde op in hiel folk?’

En wer harke God nei syn freon Mozes. ‘Ik sil sparje’, sei Er, ‘mar lit dan it folk by dy mannen weigean; lit allinne bliuwe dy't mei yn it komplot binne, hwant hwa't by Korach en syn gearspanning stean bliuwe, dy sille mei him stjerre.’

It folk stie net lang yn bistân: hja hiene de stim des Heare heard en hja seagen it blinken fan syn fjûr en bang en beevjend flechten se by Korach en syn mannen wei. It wie neat to gau, hwant noch mar krekt stiene se op in feilige distânsje, doe wjerljochte it út 'e Tint en de hiele kloft foel dea op 'e groun. Út de fallen wiereek-fetten walme it noch oer de deaden hinne: wiereek, dy't it fjûr fan Gods grime net keare koe... En njonken de fallenen, rêstich en rjocht, stie Aäron en syn wide mantel wie net ienris skroeid. Doe koe it folk dan sjen, hwa't de Heare útkard hie ta it preesteramt.

Fuort nei dat freeslik oardiel rôp Mozes al de âldsten fan it folk gear en mei har gyng er nei de tinten fan Dathan en Abiram. Juster wiene se net kommen, doe't it noch tiid wie, nou kaem er sels, mar nou wie de tiid fan genede oer. Dathan en Abiram stiene al op him to wachtsjen foar de doar fan 'e tint en om har hinne stiene al har

[p. 133]

bern en bernsbern en har beide froulju. Noch like greatsk stiene se dêr as doe't juster de boaden kamen om har to roppen. Hja wisten nou wol dat hja de slach forlern hiene, hja fielden dat hja stjerre soene, mar hja wiene to greatsk om skuld to biliden. Mozes moast mar dwaen hwat er net litte koe, mar hja soene net om genede biddelje! Om God, dy't nou mei syn straf oer har kaem, tochten se net. Mozes, de man fan Levi, dy haten se en hja wiene fan Ruben, Jakobs âldste soan...

Mozes sei gjin inkeld wurd mear tsjin har. Hwat joech it nammers as hja dochs net harkje woene? Mar it folk soe witte dat dizze straf net fan himsels ûtgie, dat it net om syn eare gyng of om syn heech amt, mar dat God it die. ‘Gean by de tinten fan Dathan en Abiram wei en roer nearne net oan dat fan har is, oars sille jim mei har stjerre. En dat jim goed witte sille, dat de Heare my stjûrd hat om dizze mannen to straffen en dat ik it net út myn hert bitocht haw - sjoch, dêrom sille hja net lyk as oare minsken stjerre, mar de ierde sil syn mûle iependwaen en hja sille libben yn 'e djipte farre en dan sille jim witte dat dy mannen de Heare terge hawwe en dat ik jimme liedsman bin.’

Fuort-yn-ienen flechte it folk en net ien bleau by Dathan en Abiram oer as har froulju en har bern: dy hâldden it mei har en woene har net forlitte. En dêrmei skuorde de rotsige groun wiid iepen, en minsken en fé en tinten, alles dat fan de beide greatske mannen wie, stoartte yn 'e donkere djipte. Nou't it to let wie, foar ivich to let, nou woene se noch wol oars en in freeslik deadsgejammer gyng op út 'e kûle. It koe net mear helpe en gjin minske koe har rêdde; boppe har gûlen skoude de ierde ticht.

Let yn 'e joun, forslein en wurch, sochten Israëls bern de slieptint op. Mar sliepe koene se net. Dy't it fan tichteby meimakke hiene, wiene djip ûnder de yndruk en waerden stil by dat greate wûnder; de bêsten fan it folk bûgden de holle en tochten: God hat sprutsen en nou past it ús to swijen; it hie ús ek oerkomme kinnen, hwant de sûnde wennet ek yn ús hert. Mar de measten hiene fan it godsoardiel neat sjoen en dy tochten: Hie de Heare nou net hwat mylder straffe kinnen? Safolle skoandere minsken dea; moast dat nou sa? Of wie it fan Mozes útgien en hie dy syn kâns waernommen om syn fijannen út 'e wei to romjen? Ja, dat moast it wêze: de Heare wie barmhertich, mar Mozes, dy wie to strang.

En de oare moarns, mei man en macht, stiene se wer foar Mozes en Aäron. ‘It hie net moatten’, seine se forwitend, ‘dy minsken mienden it ommers net sa slim. Jim hawwe it folk des Heare deade, Gods fromme bern, en wy sille har wreke.’

O Heare, tocht Mozes, bigjint it nou wer fan foarenoan? Bigriep dat folk nou noch net, hoe swier dy mannen sûndige hiene? Wiene der nou noch gjin deaden genôch? ‘Kom’, sei er wurch, ‘folgje my nei de Tint.’ Hy soe syn saek wer oan 'e Heare oerjaen en Godsels soe rjocht dwaen tusken him en har. En as it wêze moast, as Gods grime op 'e nij oplôge, soe er wer foar har bidde. Mar hja makken it him al tige swier.

Noch mar krekt stiene se by de tint, of des Heare hearlikheit kaem del en wer spriek de Heare: ‘Mozes en Aäron, jow jim by dit folk wei en Ik sil se fordylgje.’ En suver op it selde stuit briek de pleach los en seach Mozes mânlju fallen. Noch noait wie de straf sa gau folge of it fonnis, noch noait hie syn bidden sa nedich west. Alles forgeat er, har opstân, har oerhearrigens, al it lêst dat hja him dizze jierren oandien hiene, by dit iene: dat hja stjerre soene as hy net foar har opkaem. ‘Fluch’, sei er tsjin Aäron, ‘helje dyn wiereekfet en fjûr fan it alter en doch forsoening oer it folk, hwant de grime is fan des Heare antlit útgien en de pleach is al bigoun.’ Doe wurp er himsels foar de Heare del en plat oer de groun lei er to bidden, sa lang oan't Aäron wer kaem. Gâns minsken wiene al fallen en oer libbenen en deaden, oer siken en stjerrenden, swaeide Aäron de blauwe wiereekwalm. Doe't lang om let de pleach ophâldde wiene tûzenen minsken stoarn. Deselde jouns noch, bûten it kamp, bigroeven se de deaden. De wiereekfetten, dy't Korach en syn mannen brûkt hiene, pletten se en ta in oantinken waerd it koperen alter der mei bislein.

En wer gyngen de lange, gleone dagen foarby. Yn it kamp bleau it stil en nimmen doarst de hân mear tsjin Mozes en Aäron opheevje. Mar de Heare woe net dat syn

[p. 134]

folk allinne út bangens hearrich wie: yn syn genede die er noch in wûnder om har to learen, dat Hy, de Almachtige frij is to kiezen dy't Hy wol en dat dan de minske him skikke moat. As Hy Aäron rôp ta it amt fan hegepreester, dan hie Korach it rjocht net en liz der tsjin yn; as Hy Levi útkarde ta it wurk yn 'e tabernakel, dan mocht Ruben de hân op 'e mûle lizze.

Op Gods bifel naem Mozes fan elke stam in houten stêf en sette de nammen fan Jakobs soannen der op; allinne op dy fan syn broer kaem net to stean ‘Levi’ mar ‘Aäron.’ Sels lei Mozes de tolve stêven del yn it hillige, ticht by it foarkleed dêr't de ark achter stie. De oare moarns, wylst de âldsten bûten wachten, kaem Mozes út it hillige en joech elk syn stêf wer oer. Mar yn dy nacht wie der in great wûnder bard: de stêf fan Aäron, dy't er jierren en jierren lyn út in amandelbeam snien hie, wie libben wurden: der sieten knoppen en blêdden oan en wite blossum en ripe fruchten. Biskamme gyngen de stamâldsten fuort: hja hiene de les wol goed forstien, dy't God har dizze moarn leard hie. Fan tolve stokken bloeide ien, fan tolve stammen waerd ien útkard en de hege Heare soe sels witte hokker en gjin minske mocht tsjin Him sizze: ‘Hwerom hy al en ik net?’

De stêf dy't bloeide en fruchten droech krige fuortoan syn plak yn it hillige. As der letter noch ris immen kommen soe, dy't Aäron út syn amt forkringe woe, dan koene se him de stôk sjen litte, dy't dea west hie en nou blossum droech en dêr't foar altyd de namme Aäron’ ynkurven stie. -